Hünkâr Hacı Bektaş Veli, vefatının 750. yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği Serçeşme Festivali’yle anılıyor. 27 Ağustos Cuma günü başlayan şenliğin şimdiye kadar yapılmış en büyük Alevi Bektaşi buluşması olduğu düşünülüyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu UNESCO, 2021’i Hacı Bektaş Veli’yi anma yılı ilan etmişti.
Yenikapı Aktiflik Alanı’nda düzenlenen şenliğe, birinci günden bu yana geniş bir iştirak var. 45 sanatçı ve 60’a yakın kurumun iştirakçilerle buluştuğu şenlikte konserler, paneller, söyleşiler, atölyeler, belgesel sinema gösterimleri, stantlar ve çocuk aktiflikleri düzenlendi.
İstanbul’un yanı sıra Türkiye’nin farklı kentlerinden de epeyce sayıda kişinin katıldığı şenliğin son gününde coşku büyüktü. Birbirine epeyce uzak semtlerden gelenler alanda tanışıp kaynaştı. Sahne önündeki rengarenk minderlerin üzerinde konser izleyenler, birlikte müzikler söylemiş oldu. Çocuklar aktiflik çadırlarının önünde uzun kuyruklar oluşturup oyun oynadı.
Çocuklar, aktiflik çadırında boyama yapıyor.
Yeme-içme stantlarının karşısındaki tahta masalarda oturan 52 yaşındaki Gönül Kaya, Kartal’dan gelmiş. çabucak hemen bugün tanıştığı arkadaşını göstererek “Zeytinburnu’ndan geldi” diyor. Daha evvel bu kadar geniş çaplı bir aktifliğe katılmadığını belirterek şöyleki devam ediyor: “İlk kere yapılıyor. Memnunuz ancak devamını bekliyoruz. Yalnızca bu da değil vergi veriyoruz, bu ülkenin vatandaşıyız. Ancak cemevlerimize ibadethane statüsü verilmiyor. Kaç kararlar var onlara karşın verilmiyor. En yakıcı meselemiz bu. Statü verilsin istiyoruz.”
Kırklareli Topçu Baba Dergahı’ndan gelen Mert Urdal’la, yöresinden getirdiği doğal eserleri tezgaha yerleştirirken konuşuyoruz. Aktifliğin birinci defa yapılmasına karşın profesyonel bir altyapıyla organize edildiğini söylüyor. Fakat bir eleştirisi de var: “Standların konulduğu yer açısından sorun var. Konser alanı standların olduğu yerden geçmiyor. Öbür bir planlama yapılsaydı beşerler standlardan geçerek konser alanına giderdi. Hem bir etkileşim birebir vakitte satış katkısı olurdu.”
Aysel Bayram ve Kâfi Budak
‘BU KADAR BÜYÜK OLACAĞINI İDDİA ETMİYORDUM’
Alibeyköy Cemevi’nden Aysel Bayram ve Kâfi Budak da standları başında. Kendi elleriyle yaptıkları eserleri satarak cemevine katkı sağlamak istiyorlar. Aysel Bayram, “Bu kadar büyük olacağını ben iddia etmiyordum. İnsanlarımız hassasmış hepsi gelmiş. İşte bu hayli güzel” diyor.
Gün uzunluğu devam eden konserlerde Alevi müziğinin sevilen örnekleri seslendiriliyor. Şah Yanılgıyı, Sümmani ve Pir Sultan Abdal deyişleri daima bir ağızdan söyleniyor.
Soldan sağa: Esin Çimen, Buse Pekel, Deniz Atel
‘ALEVİLERİN Z KUŞAĞIYIZ’
Her yaştan insan aktiflik alanında. Müzisyen Mercan Erzincan, bir hayli kişinin Muhlis Akarsu’dan duyduğu “Sivas’tan Çıktı”yı söylüyor, üç genç ona eşlik ediyor. Konuşmak için yanlarına gittiğimde “Alevilerin Z kuşağıyız” deyip gülüyorlar. 22 yaşındaki Esin Çimen, “bu biçimde bir yerde olmaktan epeyce memnunuz. Cemevimizin lideri ve müdürü yardımıyla aktiflikten haberdar olduk. İstanbul Esenyurt Erenler Cemevi’nden geldik. Bugün yalnızca Aleviler değil bütün toplum burada bundan dolayı fazlaca mutluyuz” diyor.
15 yaşındaki Buse Pekel’e bakılırsa ise Z nesli Aleviler, evvelki kuşaklardan farklı. “Düşünsel olarak da farklıyız. Anne, babalarımıza epey büyük ayrımcılıklar yapıldı lakin şu anda birebir ayrımcılıklar yapılamıyor. Okullarda ve ortamlarda Alevi kimliğine dair daha rahat konuşuyoruz. kuvvetli durarak ‘Ben Aleviyim’ diyebiliyorum. Evvelce din kültürü öğretmenim buna farklı bakıyordu fakat artık o denli değil. Toplum olarak biraz daha geliştik.”
Esin Çimen kelamı tekrar alarak arkadaşlarının Aleviliği merak ettiğini söylüyor: “Cemevinde neler oluyor, neler yapılıyor diye bize soruyorlar. Biz de onlara nasıl cem yapıldığını anlatıyoruz. Artık beşerler merak edip öğrenmek istiyorlar.”
Tülin ve Doğan
‘İNANILMAZ BİR ŞEY, GÜYA SPOTIFY LİSTEM CANLI ÇALIYOR’
El emeği eserler satılan standların çaprazındaki bir masada bağlama çalan Tülin ve Doğan ile sohbet ediyoruz. 24 yaşındaki Tülin, aktifliği İBB’nin Instagram sayfasında görmüş. “Katılmak istedik zira hayli tarihi bir olay. Gururlandıran, sevindiren ve ben varım dedirten bir şey.”
Geçtiğimiz yıl kasım ayında bağlama dersleri almaya başlayan Tülin, Yenikapı’ya bağlama hocası Doğan’la birlikte gelmiş: “Bu sanatkarların hepsi benim Spotify listemde var. Lakin hepsini birebir anda dinleyebilmek inanılmaz bir şey. Güya listem canlı çalıyormuş üzere oluyor. Bilhassa Mikail Aslan’ı epeyce seviyorum. kimi vakit bir sanatkarın konserine bakıyoruz ya konser yok ya da biletler çabucak tükeniyor, değerli da olabiliyor. Bir de şunu fark ettim: Burada yalnızca Aleviler yok, Sünniler ya da öbür ülkelerden gelenler de burada. Kültürü halka açmak ve tanıtmak epey hoş hissettirdi.”
Tülin ve Doğan’a nazaran aktifliğin tek eksik yanı müzisyenlerle etkileşim. Gelecek etkinliklerde müzisyen söyleşilerinin de yapılmasını istiyorlar.
Alevilikte Bayan söyleşisine Prof. Dr. Bedriye Poyraz ve gazeteci Zahmetim Küçükkeleş konuşmacı olarak katıldı.
TARİHİ BİR AN: ‘İLK SEFER EĞLENEREK, DİNLEYEREK BİR ORTAYA GELDİK’
“Alevilikte Kadın” başlıklı söyleşiyi dinlemek için Çınaraltı Söyleşi Alanı’na gidiyoruz. Şöyleşi, Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi’nden Prof. Dr. Bedriye Poyraz ve gazeteci Sıkıntım Küçükkeleş iştirakiyle gerçekleşiyor.
Alevilerin şimdiye kadar acılarıyla seslerini duyurmaya çalıştıklarını belirten Prof. Dr. Bedriye Poyraz “İlk kez eğlenerek, dinleyerek bir ortaya geldik. Çok tarihi ve epey değerli bir an ve ben bu ana tanıklık tanıklık ettiğim için fazlaca memnunum. Bu fikrin üreticisi olan herkese fazlaca teşekkür ediyorum” kelamlarıyla konuşmasına başladı.
Alevi inancındaki eşitlik anlayışının toplumsal hayata yansımadığını söyleyen Prof. Dr. Poyraz, şu biçimde devam etti: “Ceme, semaha ve inançla ilgili başka bütün ritüellere can olarak girmek fazlaca değerli bir şey. Hatta bu inançtaki can teriminin feminist yaklaşıma epey uygun olduğunu düşünüyorum. Sorumluluğu her iki cinsiyete de yüklüyor. Yalnızca hanımın nefsini, gözünü, vücudunu denetim etmesi gerekmiyor. Eşit biçimde erkeğin de denetim etmesi gerekiyor. Tam da bu niçinle bayan çalışmaları açısından değerli bir taban olabileceğine fazlaca samimi bir biçimde inanıyorum. Lakin toplumsal hayat da bu biçimde değil. Bayan uğraşındaki en değerli basamak bayanların ve adamların eşit olmadığı ve bayanların özel bir eşitsizliğe maruz bırakıldığının tespit edilmesi, farkına varılmasıdır. Ne yazık ki biz Alevi toplumu olarak bunun farkına varamadık.”
Gazeteci Zahmetim Küçükkeleş ise, Aleviliğin eşitlik öğretisiyle bugün pratikte yaşananlar içinde bir uçurum olduğunu belirtti.
“Biz uzundur halka halinde otururduk. Başı sonu aşikâr olmasın, köşesi olmasın, neresinde oturursanız oturun birbirinizle eşit hissedin diye. Lakin bugün geldiğimiz yerde o denli miyiz? O denli değiliz maalesef. Sayın Veliyettin Uzunsoy incelemişti, Türkiye’deki Alevi kurumlarının başındakilerin yüzde 99’unun erkek olduğu ortaya çıktı. İstanbul’da hayli sayıda cemevimiz var sırf bir tane cemevinde bayan liderimiz var. Biz bayanlar iktidarı ele geçirelim, yönetelim demiyoruz. Biz iktidara karşıyız o epeyce öteki bir şey. Lakin demek ki bir arada yürüme muhtaçlığı duymayan bir halimiz var. Bunu da gözden kaçırmamak gerekiyor.”
Aktiflik son günü Yeni Türkü konseriyle devam ediyor. Yeni Türkü’nün akabinde ise Moğollar sahne alacak.
Yenikapı Aktiflik Alanı’nda düzenlenen şenliğe, birinci günden bu yana geniş bir iştirak var. 45 sanatçı ve 60’a yakın kurumun iştirakçilerle buluştuğu şenlikte konserler, paneller, söyleşiler, atölyeler, belgesel sinema gösterimleri, stantlar ve çocuk aktiflikleri düzenlendi.
İstanbul’un yanı sıra Türkiye’nin farklı kentlerinden de epeyce sayıda kişinin katıldığı şenliğin son gününde coşku büyüktü. Birbirine epeyce uzak semtlerden gelenler alanda tanışıp kaynaştı. Sahne önündeki rengarenk minderlerin üzerinde konser izleyenler, birlikte müzikler söylemiş oldu. Çocuklar aktiflik çadırlarının önünde uzun kuyruklar oluşturup oyun oynadı.
Çocuklar, aktiflik çadırında boyama yapıyor.
Yeme-içme stantlarının karşısındaki tahta masalarda oturan 52 yaşındaki Gönül Kaya, Kartal’dan gelmiş. çabucak hemen bugün tanıştığı arkadaşını göstererek “Zeytinburnu’ndan geldi” diyor. Daha evvel bu kadar geniş çaplı bir aktifliğe katılmadığını belirterek şöyleki devam ediyor: “İlk kere yapılıyor. Memnunuz ancak devamını bekliyoruz. Yalnızca bu da değil vergi veriyoruz, bu ülkenin vatandaşıyız. Ancak cemevlerimize ibadethane statüsü verilmiyor. Kaç kararlar var onlara karşın verilmiyor. En yakıcı meselemiz bu. Statü verilsin istiyoruz.”
Kırklareli Topçu Baba Dergahı’ndan gelen Mert Urdal’la, yöresinden getirdiği doğal eserleri tezgaha yerleştirirken konuşuyoruz. Aktifliğin birinci defa yapılmasına karşın profesyonel bir altyapıyla organize edildiğini söylüyor. Fakat bir eleştirisi de var: “Standların konulduğu yer açısından sorun var. Konser alanı standların olduğu yerden geçmiyor. Öbür bir planlama yapılsaydı beşerler standlardan geçerek konser alanına giderdi. Hem bir etkileşim birebir vakitte satış katkısı olurdu.”
Aysel Bayram ve Kâfi Budak
‘BU KADAR BÜYÜK OLACAĞINI İDDİA ETMİYORDUM’
Alibeyköy Cemevi’nden Aysel Bayram ve Kâfi Budak da standları başında. Kendi elleriyle yaptıkları eserleri satarak cemevine katkı sağlamak istiyorlar. Aysel Bayram, “Bu kadar büyük olacağını ben iddia etmiyordum. İnsanlarımız hassasmış hepsi gelmiş. İşte bu hayli güzel” diyor.
Gün uzunluğu devam eden konserlerde Alevi müziğinin sevilen örnekleri seslendiriliyor. Şah Yanılgıyı, Sümmani ve Pir Sultan Abdal deyişleri daima bir ağızdan söyleniyor.
Soldan sağa: Esin Çimen, Buse Pekel, Deniz Atel
‘ALEVİLERİN Z KUŞAĞIYIZ’
Her yaştan insan aktiflik alanında. Müzisyen Mercan Erzincan, bir hayli kişinin Muhlis Akarsu’dan duyduğu “Sivas’tan Çıktı”yı söylüyor, üç genç ona eşlik ediyor. Konuşmak için yanlarına gittiğimde “Alevilerin Z kuşağıyız” deyip gülüyorlar. 22 yaşındaki Esin Çimen, “bu biçimde bir yerde olmaktan epeyce memnunuz. Cemevimizin lideri ve müdürü yardımıyla aktiflikten haberdar olduk. İstanbul Esenyurt Erenler Cemevi’nden geldik. Bugün yalnızca Aleviler değil bütün toplum burada bundan dolayı fazlaca mutluyuz” diyor.
15 yaşındaki Buse Pekel’e bakılırsa ise Z nesli Aleviler, evvelki kuşaklardan farklı. “Düşünsel olarak da farklıyız. Anne, babalarımıza epey büyük ayrımcılıklar yapıldı lakin şu anda birebir ayrımcılıklar yapılamıyor. Okullarda ve ortamlarda Alevi kimliğine dair daha rahat konuşuyoruz. kuvvetli durarak ‘Ben Aleviyim’ diyebiliyorum. Evvelce din kültürü öğretmenim buna farklı bakıyordu fakat artık o denli değil. Toplum olarak biraz daha geliştik.”
Esin Çimen kelamı tekrar alarak arkadaşlarının Aleviliği merak ettiğini söylüyor: “Cemevinde neler oluyor, neler yapılıyor diye bize soruyorlar. Biz de onlara nasıl cem yapıldığını anlatıyoruz. Artık beşerler merak edip öğrenmek istiyorlar.”
Tülin ve Doğan
‘İNANILMAZ BİR ŞEY, GÜYA SPOTIFY LİSTEM CANLI ÇALIYOR’
El emeği eserler satılan standların çaprazındaki bir masada bağlama çalan Tülin ve Doğan ile sohbet ediyoruz. 24 yaşındaki Tülin, aktifliği İBB’nin Instagram sayfasında görmüş. “Katılmak istedik zira hayli tarihi bir olay. Gururlandıran, sevindiren ve ben varım dedirten bir şey.”
Geçtiğimiz yıl kasım ayında bağlama dersleri almaya başlayan Tülin, Yenikapı’ya bağlama hocası Doğan’la birlikte gelmiş: “Bu sanatkarların hepsi benim Spotify listemde var. Lakin hepsini birebir anda dinleyebilmek inanılmaz bir şey. Güya listem canlı çalıyormuş üzere oluyor. Bilhassa Mikail Aslan’ı epeyce seviyorum. kimi vakit bir sanatkarın konserine bakıyoruz ya konser yok ya da biletler çabucak tükeniyor, değerli da olabiliyor. Bir de şunu fark ettim: Burada yalnızca Aleviler yok, Sünniler ya da öbür ülkelerden gelenler de burada. Kültürü halka açmak ve tanıtmak epey hoş hissettirdi.”
Tülin ve Doğan’a nazaran aktifliğin tek eksik yanı müzisyenlerle etkileşim. Gelecek etkinliklerde müzisyen söyleşilerinin de yapılmasını istiyorlar.
Alevilikte Bayan söyleşisine Prof. Dr. Bedriye Poyraz ve gazeteci Zahmetim Küçükkeleş konuşmacı olarak katıldı.
TARİHİ BİR AN: ‘İLK SEFER EĞLENEREK, DİNLEYEREK BİR ORTAYA GELDİK’
“Alevilikte Kadın” başlıklı söyleşiyi dinlemek için Çınaraltı Söyleşi Alanı’na gidiyoruz. Şöyleşi, Ankara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi’nden Prof. Dr. Bedriye Poyraz ve gazeteci Sıkıntım Küçükkeleş iştirakiyle gerçekleşiyor.
Alevilerin şimdiye kadar acılarıyla seslerini duyurmaya çalıştıklarını belirten Prof. Dr. Bedriye Poyraz “İlk kez eğlenerek, dinleyerek bir ortaya geldik. Çok tarihi ve epey değerli bir an ve ben bu ana tanıklık tanıklık ettiğim için fazlaca memnunum. Bu fikrin üreticisi olan herkese fazlaca teşekkür ediyorum” kelamlarıyla konuşmasına başladı.
Alevi inancındaki eşitlik anlayışının toplumsal hayata yansımadığını söyleyen Prof. Dr. Poyraz, şu biçimde devam etti: “Ceme, semaha ve inançla ilgili başka bütün ritüellere can olarak girmek fazlaca değerli bir şey. Hatta bu inançtaki can teriminin feminist yaklaşıma epey uygun olduğunu düşünüyorum. Sorumluluğu her iki cinsiyete de yüklüyor. Yalnızca hanımın nefsini, gözünü, vücudunu denetim etmesi gerekmiyor. Eşit biçimde erkeğin de denetim etmesi gerekiyor. Tam da bu niçinle bayan çalışmaları açısından değerli bir taban olabileceğine fazlaca samimi bir biçimde inanıyorum. Lakin toplumsal hayat da bu biçimde değil. Bayan uğraşındaki en değerli basamak bayanların ve adamların eşit olmadığı ve bayanların özel bir eşitsizliğe maruz bırakıldığının tespit edilmesi, farkına varılmasıdır. Ne yazık ki biz Alevi toplumu olarak bunun farkına varamadık.”
Gazeteci Zahmetim Küçükkeleş ise, Aleviliğin eşitlik öğretisiyle bugün pratikte yaşananlar içinde bir uçurum olduğunu belirtti.
“Biz uzundur halka halinde otururduk. Başı sonu aşikâr olmasın, köşesi olmasın, neresinde oturursanız oturun birbirinizle eşit hissedin diye. Lakin bugün geldiğimiz yerde o denli miyiz? O denli değiliz maalesef. Sayın Veliyettin Uzunsoy incelemişti, Türkiye’deki Alevi kurumlarının başındakilerin yüzde 99’unun erkek olduğu ortaya çıktı. İstanbul’da hayli sayıda cemevimiz var sırf bir tane cemevinde bayan liderimiz var. Biz bayanlar iktidarı ele geçirelim, yönetelim demiyoruz. Biz iktidara karşıyız o epeyce öteki bir şey. Lakin demek ki bir arada yürüme muhtaçlığı duymayan bir halimiz var. Bunu da gözden kaçırmamak gerekiyor.”
Aktiflik son günü Yeni Türkü konseriyle devam ediyor. Yeni Türkü’nün akabinde ise Moğollar sahne alacak.