Son günlerin tanınan stand-up’çılarından biri de Salih Tıraş. Toplumsal medyadaki görüntüleri ve Güldür Güldür’deki performansıyla tanınan Tıraş, bu haftaki röportaj konuğumuz.
Tıraş, şovlarına devam ederken biz de onunla bir ortaya geldik. Kendisine stand-up’a nasıl başladığını, Türkiye’deki stand-up külçeşidini ve sansür problemini sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla birliktedir diye soruyorum, “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
Ben daha evvel birkaç defa ‘Açık Mikrofon’lara katıldım birkaç farklı grupta. Orada başarısız oldum. Birkaç yıl orta verdim sahneye. daha sonra diğer arkadaşların kurduğu, yeni bir takımın organize ettiği bir Açık Mikrofon’a katıldım. Bu seferki düzgün geçti. Arkadaşlar da beni desteklediler. tekrar gel falan dediler. daha sonrasında Gri Kent Komedyenleri’yle birlikte sahneye çıkmaya başladım. Şimdiki isimleri Güvercin Stand-up. İlerleyen süreçte yeni latifeler falan derken takıma dahil oldum. Çeşitli dörtlü, altılı şovlara çıktım. Genel olarak süreç 2019’da Ankara’da, bu biçimde başladı.
Belli bir noktadan daha sonra artık elimde hayli fazla malzeme birikince de tekli şova çıkmaya başladım. Pandeminin sonu, sahne yasaklarının bitişiyle epeyce fazla sahne buldum. Bu şovlardan biri kayda alınıp toplumsal medyada paylaşılınca da kısa vakitte tanınan oldum ve daha epey sahne aldım. Bu hususta bahtım biraz yaver gitti.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
TuzBiber’de yaşadığım bir an var. Ben sahnedeyken sahneye fazlaca fazla laf atan, oyunun seyrini bozan bir seyirci vardı. Onun yüzünden ortaya gitmek zorunda kalmıştım örneğin. Ortada onunla konuşmak zorunda kaldım. niye bu kadar saldırgan davranıyorsun vs. diye. Bana şey dedi; ben sana laf atacağım, sen de bununla uğraş edeceksin. Stand-up bu biçimde bir şey değil. Sanırım bu biraz ‘Konuşanlar’ tesiri.
‘TELEVİZYONDA YAYINLANACAK BİR ŞOV YAPMIYORUM’
Sizi Güldür Güldür’de de gördük.
Ben Güldür Güldür’e davet edilip gittim imalcisi tarafınca. Çok da isteyerek gittim lakin televizyon olduğu için anlatmak istediğin bir epey şeyi de anlatamıyorsun. Onları anlatamayınca, sizin sahnede sergilediğiniz performanstan uzak bir şey ortaya çıkıyor. Güldür Güldür’e dair bunu söyleyebilirim. Bu açıdan içime pek sinmedi. Daha âlâ olabilirdi. Lakin oraya çıktıktan daha sonra şunu fark ettim, ben televizyonda yayınlanacak bir şov yapmıyorum. Daha sert ve televizyondan, televizyon izleyicisinden uzak bir şov yapıyorum. Beni komik yapan şeyler bunlar. kimi vakit bir adımı atmamak, atmaktan daha verimli olabiliyor.
Ankara’da Güvercin Stand-up isimli bir güldürü topluluğuna dahilsiniz. Biraz da bundan bahsedelim mi? Nasıl gidiyor, neler yapıyorsunuz?
Kendimi oraya ilişkin görüyorum. Mesleğimde fazlaca değerli bir topluluk. Beni desteklediler, bana sahne verdiler. Ankara’da bu biçimde bir yer yok. Oraya meskenim diyebilirim. Bugünkü durumun mimarı da biraz oradaki arkadaşlarımdır.
Bu topluluk bünyesinde stand-up workshop’ları da yapılıyor. Komiklikle komedyenliğin farklı şeyler olduğunu belirtiliyor. Pekala stand-up öğretilebilir bir şey midir, eğitimleri nasıl yapılır, anlatır mısınız?
Bu aktiflik stand-up’la sahiden ilgilenen amatör arkadaşların ilgisini çekecek bir şey. Aklında stand-up olan lakin bunu nasıl yapacağını bilmeyen insanlara ulaşıyoruz. Bu workshop’ta yüzde doksan oranında kendi tecrübelerimizi anlatıyoruz. Bu işin gerçek bir formülü yok. Herkese bakılırsa değişiyor. Hatta Deniz Göktaş’ın “niçin Stand-up Atölyesi Olmaz?” üzere bir çalışması da var.
Biz orada sırf komik olmanın yetmediği yerleri anlatıyoruz aslında. Siz ömrünüzde fazlaca komik olabilirsiniz ancak bunu profesyonel olarak bir yere taşımak için bilmeniz gereken çeşitli teknikler var. Bu cümleyi şurada söyle, onu öne al vs. üzere anlatılan kıssayı daha düzgün hale getirmek için uğraşıyoruz. Bunun niçinleri üzerine çalışıyoruz. Son kertede ne kadar başarılı olunur, bu olağan ki kişinin kendi yeteneği ve isteğine bağlı.
‘FARKLI MİZAH ANLAYIŞLARINA SAHİP BİR SÜRÜ KOMEDYEN VAR’
Stand-up güldürü ülkeye, kültüre bakılırsa çeşitli farklılıklar gösteriyor. Buradan hareketle Türkiye’deki stand-up külçeşidini nasıl yorumlayabiliriz?
Amerika’yla kıyaslarsak Türkiye’de bu biçimde bir stand-up kültürü yok. Öne çıkan isimler, kulüpler var fakat seyirci açısından kalkıp bilhassa stand-up izlemeye gitmeye yönelik oturmuş bir kültür yok. Doğal bu genele yönelik bir şey. örneğin Kadıköy’de TuzBiber bunu oturttu, Beşiktaş’ta BKM Mutfak bunu oturttu. Küçük kentlerde de olabilir bu. bu biçimde bu biçimde önemli bir kültür halini alabilir.
İnsanların gülmeye, eğlenmeye, bu kültürün, bu toprakların latifelerini duymaya gereksinimleri var bence. Birbirinden farklı yerlerden gelme, farklı mizah anlayışlarına sahip bir sürü komedyen var. Onları izleyince Türkiye’nin dört bir yanından çıkma güldürüyü buluyorsunuz.
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kısımlar de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Tabii bu biçimde bir şey kabul edilemez. Benim en çok aldığım tenkit, seksist olmam örneğin. Ben de şu açıklamayı yapıyorum: Ben seksist insanların içinde büyüdüm ve onların öykülerini anlatıyorum. Muhafazakâr bir ailede büyüdüm ben. Oradan eşcinselliğin hiç yeri yok örneğin. Seksist olmayan küfürlerin hiç yeri yok. Bayan haklarının hiç yeri yok. Bayan haklarını başta annem reddediyor. bayanın yeri meskenidir diyor. Onu değiştirmek mümkün değil. Ben onların öykülerini anlattığımda mecburen o lisanı kullanmam gerekiyor. O açıdan biraz yanlış algılanıyorum.
Daha genel değerlendirirsek; doğal ki her şeyin mizahı yapılır lakin konjonktür epey farklı. Kimi latifeler yüzünden ölüyorsun, mahpusa giriyorsun falan. Hal bu biçimde olunca biraz akıllı davranmak gerekiyor. Kimse stand-up’ı ömrünü ortaya koyacak kadar yapmamalı. Değerli olan sürdürebilir bir şey yapmak. Bir latife yapıp üç yıl içeride kalınca ben de kaybetmiş olurum, toplum da benim mizahımdan yoksun kalmış olur. Olağan bu hiç bir mevzuya girmeyelim manasına gelmiyor. Biz bir daha siyasi, dini şakalarımızı yapacağız fakat bu riskleri nazaranrek yapacağız. Ben o denli yapıyorum örneğin.
‘SEYİRCİ GÜLMÜYORSA YANLIŞ BİR İŞ YAPIYORUZ DEMEKTİR’
Peki stand-up güldürü rahatsız edici bir şey midir, yani insanların kalıplaşmış fikirlerini sorgulatıp onları rahatsız etmeli midir sizce?
Sahnede istediğimiz her şeyi söyleyebiliriz, istediğimiz fikri savunup, istediğimiz fikre karşı gelebiliriz lakin sonunda kahkaha olmuyorsa, seyirci gülmüyorsa yanlış bir iş yapıyoruz demektir. Bilhassa tenkitte bulunulan taraf gülmüyorsa bu biçimde denmeli. Çünkü öbür türlü bir protestoya dönüyor bu iş, birilerini aşağılamaya, hakir görmeye dönüyor. Bunu da ben yanlışsız bulmuyorum. Hudut uçlarına dokunsak da, rahatsız etsek de insanları güldürüp eğlendirmeliyiz. Bu sebeple güldürmeyen hiç bir latifeyi yapmamalıyız. Biz komedyensek, siyasetçi, sivil toplum önderi falan değilsek önceliğimiz her vakit kahkaha olmalı diye düşünüyorum.
Sahneye çıkmak isteyen gençlere neler tavsiye edersiniz?
Aslında ben de genç ve sahneye yeni yeni çıkan insanlardan biriyim. Benden çok daha tecrübeli beşerler var. Kendi tecrübemden bahsetmem gerekirse; mesela Açık Mikrofon’da beş dakika çıkacaksam, ben o hafta boyunca o beş dakikaya hazırlanıyordum. Metin yazmak, çalışmak, latifeyi geliştirmek için uğraşmak fazlaca değerli. Sahneye çıkmadan, latifeleri seyirci önünde test etmeden bu iş olmaz. Temel tavsiyem budur. Daima denemek. Farklı kentte, farklı izleyicide daima denemek muvaffakiyete götürebilir. Bir latifeyi bu kadar süzgeçten geçirdikten daha sonra lakin onun formunu bulabiliriz.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
22 Ekim Ankara Route Kızılay, 24 Ekim Eskişehir Salt and Pepper, 30 Ekim Ankara Fade Stage, 13 Kasım İstanbul BKM.
Tıraş, şovlarına devam ederken biz de onunla bir ortaya geldik. Kendisine stand-up’a nasıl başladığını, Türkiye’deki stand-up külçeşidini ve sansür problemini sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla birliktedir diye soruyorum, “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
Ben daha evvel birkaç defa ‘Açık Mikrofon’lara katıldım birkaç farklı grupta. Orada başarısız oldum. Birkaç yıl orta verdim sahneye. daha sonra diğer arkadaşların kurduğu, yeni bir takımın organize ettiği bir Açık Mikrofon’a katıldım. Bu seferki düzgün geçti. Arkadaşlar da beni desteklediler. tekrar gel falan dediler. daha sonrasında Gri Kent Komedyenleri’yle birlikte sahneye çıkmaya başladım. Şimdiki isimleri Güvercin Stand-up. İlerleyen süreçte yeni latifeler falan derken takıma dahil oldum. Çeşitli dörtlü, altılı şovlara çıktım. Genel olarak süreç 2019’da Ankara’da, bu biçimde başladı.
Belli bir noktadan daha sonra artık elimde hayli fazla malzeme birikince de tekli şova çıkmaya başladım. Pandeminin sonu, sahne yasaklarının bitişiyle epeyce fazla sahne buldum. Bu şovlardan biri kayda alınıp toplumsal medyada paylaşılınca da kısa vakitte tanınan oldum ve daha epey sahne aldım. Bu hususta bahtım biraz yaver gitti.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
TuzBiber’de yaşadığım bir an var. Ben sahnedeyken sahneye fazlaca fazla laf atan, oyunun seyrini bozan bir seyirci vardı. Onun yüzünden ortaya gitmek zorunda kalmıştım örneğin. Ortada onunla konuşmak zorunda kaldım. niye bu kadar saldırgan davranıyorsun vs. diye. Bana şey dedi; ben sana laf atacağım, sen de bununla uğraş edeceksin. Stand-up bu biçimde bir şey değil. Sanırım bu biraz ‘Konuşanlar’ tesiri.
‘TELEVİZYONDA YAYINLANACAK BİR ŞOV YAPMIYORUM’
Sizi Güldür Güldür’de de gördük.
Ben Güldür Güldür’e davet edilip gittim imalcisi tarafınca. Çok da isteyerek gittim lakin televizyon olduğu için anlatmak istediğin bir epey şeyi de anlatamıyorsun. Onları anlatamayınca, sizin sahnede sergilediğiniz performanstan uzak bir şey ortaya çıkıyor. Güldür Güldür’e dair bunu söyleyebilirim. Bu açıdan içime pek sinmedi. Daha âlâ olabilirdi. Lakin oraya çıktıktan daha sonra şunu fark ettim, ben televizyonda yayınlanacak bir şov yapmıyorum. Daha sert ve televizyondan, televizyon izleyicisinden uzak bir şov yapıyorum. Beni komik yapan şeyler bunlar. kimi vakit bir adımı atmamak, atmaktan daha verimli olabiliyor.
Ankara’da Güvercin Stand-up isimli bir güldürü topluluğuna dahilsiniz. Biraz da bundan bahsedelim mi? Nasıl gidiyor, neler yapıyorsunuz?
Kendimi oraya ilişkin görüyorum. Mesleğimde fazlaca değerli bir topluluk. Beni desteklediler, bana sahne verdiler. Ankara’da bu biçimde bir yer yok. Oraya meskenim diyebilirim. Bugünkü durumun mimarı da biraz oradaki arkadaşlarımdır.
Bu topluluk bünyesinde stand-up workshop’ları da yapılıyor. Komiklikle komedyenliğin farklı şeyler olduğunu belirtiliyor. Pekala stand-up öğretilebilir bir şey midir, eğitimleri nasıl yapılır, anlatır mısınız?
Bu aktiflik stand-up’la sahiden ilgilenen amatör arkadaşların ilgisini çekecek bir şey. Aklında stand-up olan lakin bunu nasıl yapacağını bilmeyen insanlara ulaşıyoruz. Bu workshop’ta yüzde doksan oranında kendi tecrübelerimizi anlatıyoruz. Bu işin gerçek bir formülü yok. Herkese bakılırsa değişiyor. Hatta Deniz Göktaş’ın “niçin Stand-up Atölyesi Olmaz?” üzere bir çalışması da var.
Biz orada sırf komik olmanın yetmediği yerleri anlatıyoruz aslında. Siz ömrünüzde fazlaca komik olabilirsiniz ancak bunu profesyonel olarak bir yere taşımak için bilmeniz gereken çeşitli teknikler var. Bu cümleyi şurada söyle, onu öne al vs. üzere anlatılan kıssayı daha düzgün hale getirmek için uğraşıyoruz. Bunun niçinleri üzerine çalışıyoruz. Son kertede ne kadar başarılı olunur, bu olağan ki kişinin kendi yeteneği ve isteğine bağlı.
‘FARKLI MİZAH ANLAYIŞLARINA SAHİP BİR SÜRÜ KOMEDYEN VAR’
Stand-up güldürü ülkeye, kültüre bakılırsa çeşitli farklılıklar gösteriyor. Buradan hareketle Türkiye’deki stand-up külçeşidini nasıl yorumlayabiliriz?
Amerika’yla kıyaslarsak Türkiye’de bu biçimde bir stand-up kültürü yok. Öne çıkan isimler, kulüpler var fakat seyirci açısından kalkıp bilhassa stand-up izlemeye gitmeye yönelik oturmuş bir kültür yok. Doğal bu genele yönelik bir şey. örneğin Kadıköy’de TuzBiber bunu oturttu, Beşiktaş’ta BKM Mutfak bunu oturttu. Küçük kentlerde de olabilir bu. bu biçimde bu biçimde önemli bir kültür halini alabilir.
İnsanların gülmeye, eğlenmeye, bu kültürün, bu toprakların latifelerini duymaya gereksinimleri var bence. Birbirinden farklı yerlerden gelme, farklı mizah anlayışlarına sahip bir sürü komedyen var. Onları izleyince Türkiye’nin dört bir yanından çıkma güldürüyü buluyorsunuz.
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kısımlar de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Tabii bu biçimde bir şey kabul edilemez. Benim en çok aldığım tenkit, seksist olmam örneğin. Ben de şu açıklamayı yapıyorum: Ben seksist insanların içinde büyüdüm ve onların öykülerini anlatıyorum. Muhafazakâr bir ailede büyüdüm ben. Oradan eşcinselliğin hiç yeri yok örneğin. Seksist olmayan küfürlerin hiç yeri yok. Bayan haklarının hiç yeri yok. Bayan haklarını başta annem reddediyor. bayanın yeri meskenidir diyor. Onu değiştirmek mümkün değil. Ben onların öykülerini anlattığımda mecburen o lisanı kullanmam gerekiyor. O açıdan biraz yanlış algılanıyorum.
Daha genel değerlendirirsek; doğal ki her şeyin mizahı yapılır lakin konjonktür epey farklı. Kimi latifeler yüzünden ölüyorsun, mahpusa giriyorsun falan. Hal bu biçimde olunca biraz akıllı davranmak gerekiyor. Kimse stand-up’ı ömrünü ortaya koyacak kadar yapmamalı. Değerli olan sürdürebilir bir şey yapmak. Bir latife yapıp üç yıl içeride kalınca ben de kaybetmiş olurum, toplum da benim mizahımdan yoksun kalmış olur. Olağan bu hiç bir mevzuya girmeyelim manasına gelmiyor. Biz bir daha siyasi, dini şakalarımızı yapacağız fakat bu riskleri nazaranrek yapacağız. Ben o denli yapıyorum örneğin.
‘SEYİRCİ GÜLMÜYORSA YANLIŞ BİR İŞ YAPIYORUZ DEMEKTİR’
Peki stand-up güldürü rahatsız edici bir şey midir, yani insanların kalıplaşmış fikirlerini sorgulatıp onları rahatsız etmeli midir sizce?
Sahnede istediğimiz her şeyi söyleyebiliriz, istediğimiz fikri savunup, istediğimiz fikre karşı gelebiliriz lakin sonunda kahkaha olmuyorsa, seyirci gülmüyorsa yanlış bir iş yapıyoruz demektir. Bilhassa tenkitte bulunulan taraf gülmüyorsa bu biçimde denmeli. Çünkü öbür türlü bir protestoya dönüyor bu iş, birilerini aşağılamaya, hakir görmeye dönüyor. Bunu da ben yanlışsız bulmuyorum. Hudut uçlarına dokunsak da, rahatsız etsek de insanları güldürüp eğlendirmeliyiz. Bu sebeple güldürmeyen hiç bir latifeyi yapmamalıyız. Biz komedyensek, siyasetçi, sivil toplum önderi falan değilsek önceliğimiz her vakit kahkaha olmalı diye düşünüyorum.
Sahneye çıkmak isteyen gençlere neler tavsiye edersiniz?
Aslında ben de genç ve sahneye yeni yeni çıkan insanlardan biriyim. Benden çok daha tecrübeli beşerler var. Kendi tecrübemden bahsetmem gerekirse; mesela Açık Mikrofon’da beş dakika çıkacaksam, ben o hafta boyunca o beş dakikaya hazırlanıyordum. Metin yazmak, çalışmak, latifeyi geliştirmek için uğraşmak fazlaca değerli. Sahneye çıkmadan, latifeleri seyirci önünde test etmeden bu iş olmaz. Temel tavsiyem budur. Daima denemek. Farklı kentte, farklı izleyicide daima denemek muvaffakiyete götürebilir. Bir latifeyi bu kadar süzgeçten geçirdikten daha sonra lakin onun formunu bulabiliriz.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
22 Ekim Ankara Route Kızılay, 24 Ekim Eskişehir Salt and Pepper, 30 Ekim Ankara Fade Stage, 13 Kasım İstanbul BKM.