Versus Arka Project, 3 Haziran – 17 Temmuz tarihleri içinde SABO’nun “Time Machine” standına konut sahipliği yapıyor. Geçmiş, artık ve gelecek kurgusunda temellenen stant, sanatkarın figürleri üzerinden vakitte bir seyahatin kapılarını aralıyor. Sanatkarın alışık olduğumuz fantastik ve kurgusal dünyası, Versus Arka Project’teki ikinci şahsi standı “Time Machine”de de bizi selamlıyor. SABO’nun eskiz defterleri ve desenlerinin kendi ortasındaki seyahati, standın çıkış noktasını oluşturuyor. Stant kapsamında vakit ve yerin aurasıyla kendi hayatından modülleri kullanarak kurgusal bir döngü yaratan sanatkarın hayal gücü vaktin ironisini hatırlatıyor.
Vakit nedir, neye misal? Vaktin fotoğrafını çizebilir miyiz? Bu sorulara verilebilecek net bir karşılık yok olağan olarak. Mitolojiler, eski çağ filozofları vaktin sırrına vakıf olabilmek için düşünmüşler, kendilerince açıklamalar getirmişler. Geçirdiğimiz pandemi günleri ile birlikte vakit kavramı herkes için tıpkı üzere görünse de kimisi için yavaş kimisi için süratli aktı. şahsi dünyamda da misal sorular ve zorlantılar ortasında olduğum bir devirde SABO’nun “Time Machine” standı imdadıma yetişti. Sergiyi bir arada gezme imkanına sahip olduğum için çok şanslı hissediyorum.
SABO’nun bahsini ettiği akışkan, iç içe geçmiş vaktin ironisi neydi? Doyurucu, dönüştürücü ve onarıcı tesiri ile desenler, figürler, fotoğraflar içinde vakitte seyahate hazırsanız başlayalım.
Time Machine’in hazırlık sürecinden bahseder misiniz? Bu fikir nasıl ortaya çıktı ve gelişti?
2019 yılı Ocak ayında birinci standım olan Paracetamol standını açtım. O stantla Versus Arka Project ile çalışmaya başladık, sanatkarlarından biriyim. Paracetamol standında de vakit kavramı vardı. Biraz daha benim şahsi olarak geçmişe döndüğüm, geçmişten etkilendiğim, aklıma gelen olumlu ya da olumsuz birtakım anıların, kıssaların üzerinde yoğunlukla çalıştığım bir müddetç oldu. Orada yaptığım işlerin içerisindeki ayrıntılar, o devir yaptığım eskiz defterlerinin sayfalarıydı. Oradaki birtakım metin başlıkları, cümleler, fotoğraflar, eskizler o standın oluşum sürecinde tesirli oldu. Benim ekseriyetle çalışma şeklim bu biçimde aslında. Tuvalin karşısına geçip bir iş yapayım, başlayayım üzere değil de daha fazlaca onun öncesindeki süreç. Bir ortaya gelmeler… Hem o eskiz defterlerin bir ortaya gelmesi hem benim hayatımdaki kesimlerin birleşmesinden daha sonrasında gittikçe şekillenen bir projeye dönüşüyor yaptığım işler.
Paracetamol’ün sonunda burada bir sanatçı konuşması yaptık. O konuşmada da aslında bunu anlatıyordum. Eskiz defterlerimi çıkardım hatta yanımda getirmiştim. Bu fotoğrafların oluşması buradan çıktı üzere ayrıntılı bir biçimde anlatmıştım. sonrasındasında o konuşmanın sonunda şu geldi aklıma. Bu defterler bilhassa sanatkarlar için epeyce özel şeyler… Yakından tanıdığım arkadaşlarımın atölyelerine gittiğimde de örneğin bir fotoğrafın ya da bir işin kademelerini görmektense o eskiz defterlerinin birinci halini görmek, birinci fikri görmek her vakit epey daha samimi bir his. Bir günlüğe bakarmış üzere aslında, biraz da özel bir şey. Bunlar bana hayli özel gelen sayfalar… Kimisinin tahminen de göstermeye gerek olmadığı yalnızca yapan bireye, sanatkara özel sayfalar, metinler.
.
Çoklukla bu stil eskizler, gün yüzüne çıkmamış çalışmalar, sanatkarlar öldükten daha sonra ortaya çıkarılır.
Katiyetle. Benimkiler de o denli örneğin. Sayfa sayfa son halini gösteren fotoğrafların, desenlerin olduğu şeyler de değil. Ortada yazılar var, yazıların içinde notlar var. O notlara eklenmiş kâğıtlar var, yırtılan kâğıtlar var. Orası yalnızca aslında kanıların aktığı ve bir ortaya geldiği şeyler. Hepsi de kullanılacak diye bir şey de yok o sayfalardan. ondan sonrasındasından bir seçki yapılıyor. aslına bakarsan bu fikir üzerine ağırlaştım. Stant bitti, konuşma yapıldı ve eskiz defterleri önümde. Bunları bir biçimde sergilemek gerektiğini düşündüm. Bütün sayfaları değil lakin içinden bir seçki nasıl yapılabilir, nasıl olabilir derken bu defterlerin fikri ortaya çıktı.
beraberinde bu eskiz defterleri standın ismini de taşıyor. Sanatçı kitabına dönüşme sürecini açar mısınız?
Defterleri önüme açtım ve bunlardan bir seçki yapmak istiyorum, neler olabilir ve hangilerini kullanabilirim diye düşünüp sayfalar belirlemeye başladım. Bu sayfaların her biri aslında benim o geçmişte yaptığım defterlerin içerisindeki sayfalar… Ve bunları yeniden ele alıp kopyalama fikri ortaya çıktı. Sonuçta defterin birebirini kesip yeniden kullanmak yerine bunları bir seçki haline getirerek, bütünleştirerek bir sanatçı kitabı, sanatçı eskiz defteri, artık nasıl isimlendirilir tam olarak ben de bilmiyorum, o ortaya çıktı. Oturup kitap ciltlemesi, dikişi bunların hepsi el yapımları… Youtube’tan bakıp nasıl olur, nasıl yapılır diye izlemiştim. Bir anda kendi kendimi kopyalar biçimde buldum. Örneğin, 2010’da yaptığım bir deseni yeniden ele aldığım bir sayfa oldu. Onun gerisinde öteki bir form, öbür bir yapıtı birleştirdim. bu biçimdelikle aslında bütün o süreci oluşturan bir defter fikri ortaya çıkmış oldu.
Defter bitince bu kopyalama kısmı beni çok yordu ve düşündürdü bir taraftan da. Ben kendi kendimi makine üzere kopyalıyordum ve bunu biraz daha zorlayarak challenge kanısıyla bunu altı kitaba çevirme fikri geldi. Ve bu biçimde biri bitti, ikiye geçtim, üçe geçtim. Bir print makinesi üzere, el imali bir taraftan. Birbirinin birebiri üzere gözüküyor ancak birebiri da değil. Sonuçta her bir kopya birbirinden farklı… bu biçimde bir projeye dönüştü. Bu proje olunca aslında vakit makinesi, vakitte seyahat fikri buradan ortaya çıktı. Kitabın ismine de birinci yaptığımda “Time Machine” demiştim. Standın ismini de verdi bir taraftan zira kendi geçmişimde ya da geleceğimde bir gidişat var. Geçmişten notları alıyorum, gelecekteki fikirleri birleştiriyorum. Defterlerin birçok da o biçimde gördüğüm üzere işte. Anı defterleri de biraz o denli değil midir? Geçmiş, artık ve gelecek hepsinin iç içe olduğu bir döngüye dönüştü. Ve hatta bunu yaparken de son sayfalara yanlışsız logoyu, formu düşünmeye başladım. Biraz bu biçimde üç tarafı var.
Şimdiki vakit, geçmiş ve gelecek üzere aslında vakit kavramını şekillendirirsek nasıl olur, en uygun bu üçgen formu aklıma geldi. O yüzden standın içerisinde de birfazlaca kere kullandım. Biraz bu biçimde vakit makinesi, vakitte seyahatin, vakit teriminin iç içe olmasını anlatan bir şeye dönüştü. Bittikten daha sonra en art sayfasında bir cep var. Bu cepte de bütün bu süreçte madem bu biçimde bir kurgu dünya yaratıyorum, bu seyahati nasıl yapacağız? Bir vakit makinesine gereksinim var. O yüzden de bir desen yaptım, biraz uydu imgesi üzere olan bahsetmiş olduğum, kendimce kurguladığım vakitte seyahati yapma aracı bu diye düşündüm. Bunun planını yapmak, poster üzere koymak fikri vardı. Defterler bitince bu serinin devam etmesini istedim. Bir standa dönüştürmek, daha da büyütmek üzere bir şey geldi aklıma ve vakit makinesi formunu daha gerçek bir hale getirerek aslında bir işe çevirmek ortaya çıktı. Son araştırmalarım artık son denetimlerin yapıldığı, evet seyahat yapılıyor, bu bir gerçek ve artık başlıyoruzu anlatmak için yaptığım fotoğraftı.
.
Bu defterlerdeki daha şahsi olan anlatım, serinin detaylanmasıyla biraz daha aslında genel bir kavrama yanlışsız dönüştü. Bilhassa bu işten daha sonra birkaç soru sordum kendime: “Ben bu seriyi niye yapıyorum? Sergiyi niye yapıyorum?” Biraz da insanlığı düşünerek aslında… “Bizim bir gidişatımız var, bir geçmişimiz var; burada nasıl bir durumdayız? Ya da geçmişte neler yaptık, gelecekteki planlarımız neler? Şu an verdiğimiz ya da vermiş olduğumuz kararları kimler, ne kadar hakikat verdi, veriyor? Toplu biçimde yaptığımız bu seçimler ne kadar doğruyu yansıtıyor? Bunun kararınu görmeye başladık mı, başlamadık mı?” üzere soruları düşünmeye başladım. Bu yumruk kaldırma hareketi aklıma geldi. İnsanlığın kendini gösterme hareketi biroldukça yerde kullanılıyor. Müzikte de var, sporda da var, siyasette da var. Ben buradayım, işte benim de sesim var, toplu biçimde daha kuvvetliyüz ya da tam aykırısı. Bu formu, bahsetmiş olduğum insanlık fikrini daha net anlatan bir hareket üzere düşündüm. Ve bu üçlüyü yaptım. Üç tane kolunu kaldıran figür var, üç tane de büyükleri var. sonrasındasındasında bu insanlık ismine genel düşünme formunda geliştirmeye başladım.
Bu stant kurulumunu düşünürken de biraz oda oda düşündüm. örneğin girişte korsanlar var. Korsanlarla bir arada bizi bir seramik karşılıyor. Orada da düşündüğüm bu eskiz defterlerindeki anlatım odada da mevcut. İki tane korsan figürü var. Bu korsan figürleri aslında geçmişten gelmiş ve bir vesikalık fotoğraf çeker üzere bize bakıyor, karşılıyor. Ve üzerlerinde işlenmiş dövmeler var. Biraz araştırdığım bir bahisti. Ekseriyetle gemilerde çalışan tayfaların üzerlerine yaptırdıkları dövmelerin her birinin manası var. Her bir seyahatin bir başlangıç ve bitiş anlarını anlatan dövmeler var. Ya da her çıktıkları yağmada ekledikleri figürler var. Bunları yapmak zorunda hissettikleri bir durum aslında, bir anı üzere kendi bedenlerine işliyorlar. Defterden çıkıp biraz geçmişlerini, yaşadıklarını işliyorlar. Bir taraftan da kente geldiklerinde, halkın içine girdiklerinde gömlek giydikleri için kollarının altı ve üst tarafına hiç dokunmuyorlar, dövme yapmıyorlar ki kapalı kalsın o yaptıkları kıssalar, yaşadıkları… Biraz utanma durumları da var zira yağmacılar işin sonunda. O yüzden bu zımnilik, günlük üzere kendine saklama, kimseye göstermeme fikri hayli yakın geldi bana eskiz ya da günlük defterleri gibi… Bu odayı yapma fikri geldi aklıma. Bu seramik işi de biraz onun üzere bu dövmelerin seramik üzerine işlenmiş hali ve bir amfora üzere aslında bize ulaşan bir form. Aslında o da bir vakit makinesi, bu da bir vakit makinesi diye düşündüm bunları yaparken.
Stantta sanatçı yapıtından görüntüye, sulu boyadan seramiğe biroldukca farklı disiplinde eser var. Bu disiplinleri bir ortaya getirme hali nasıl gelişiyor?
Genel olarak aslında yağlı boya çalışıyorum fakat bu cins denemelerim evvelden beri vardı. Birinci karma standımda de bunları anlatmaya, kurgulamaya çalıştım. İşler biraz bu biçimde hem kurguyla hem öykü ile bir ortada ilerliyor. kimi vakit yağlı boyayla anlatmak epeyce gerçek gelmiyor, o yüzden bu denemeleri yapıyorum. Bunların kararınu görmek ve öteki işlerle irtibatını kurmak benim için epeyce pahalı bir kapı açıyor. Rahat hareket edebileceğim alan açıyor. Günümüzde bu biçimde bence her şeyi kullanabiliyoruz, her şeyden etkileniyoruz ve bunu aktarmanın tek bir yolu yok aslında. O yüzden de eğitimini aldığım, severek yaptığım hayli klasik bir ahşap üstü tuval resmi var lakin bir taraftan da bu denemeler var. Bu ikisinin aslında istikrarını kurmak bence kıymetli olan… Yalnızca bunlar birer sistem, bunu anlatmak gerekiyor. Günümüzde biraz kategorize etme durumu var. Sen şucu’sun, onu yap bunu yap seni o denli bilelim durumu var. İşte tahminen de onu yıkmak gerekiyor.
Pekala, bu seçkiler içinde SABO’nun kendisini en yakın bulduğu çalışma hangisi?
en çok bana yakın olan, en benimle ilgili olan işlerimin başlangıcı hepsi orada olduğu için samimi ve yakın olan sanatçı defterleri. Bütün stantta olan bir kimliksiz yer var, bir dünya var. O dünya üzerinde yürüyen bir figür var. İşte o figür nereye yanlışsız gidiyor, bahsetmiş olduğum sorular aslında. Verdiğimiz kararların doğruluğu ya da bunların yansımalarını görmeye başlıyor muyuz? Bence fazlaca süratli bir biçimde yüzümüze çarpmaya başladı. Bilhassa son birkaç yıldır dünyada yaşadığımız o alarmlar bence bunu anlatıyor. O yüzden bu biçimde tam ortada yürüyen bir figür var. Nereye gerçek gittiğini tam olarak kestiremiyoruz. Seçimlerin o ilerideki ibrenin yanlışsız istikamete kaymasıyla tahminen memnun bir dünyaya ilerleyeceğini hayal etmek gerekiyor. Buradaki hapşıran figürlerde de o denli aslında. O hastalığı hapşırarak bedenden atmaya çalışmak, şu an tabiatın yaptığı şey; insanlığa bir biçimde verdiği kararlardan dolayı “sen bir yanda dur bekle” demeye çalışıyor aslında zira orta vermiyoruz. Burada da bu boşluğu bırakmak, aslında yerde ne kadar küçük bir yer kaplıyoruz. Onu anlatmaya çalıştım, bu gidişatı. Biraz olumsuz bir hava var bu odanın içerisinde lakin genel hava o denli ne yazık ki… Şu an hissettiğimiz ve yaşadığımız şeyler o denli karar veriyor.
.
Koridor boyunca sulu boya çalışması ikili dünyalardan oluşan seçkinizi görüyoruz. Kıssanın bu kısmı bize neyi anlatıyor?
Burada da ikili dünyalara, aslında alternatif hayatlara dönüyor biraz da durum vakit içinde bağlantısal olarak. Seride düşündüğüm, yaşadığımız dünya var bu bildiğimiz ve ortasında olduğumuz. Lakin alternatif ömürler olsaydı tıpkı kararları verir miydik ya da insanlık olarak tıpkı durumda mı olurduk? Biraz onu düşünerek yaptım bu seriyi. Sağ taraftaki yapıtları aslında sulu boyayla 2014 yılında yaptım, yanındakiler ise yeni. Oradan da aslında bir teması vardı. Bu sağdakilerin vaktinin geldiğini hissettim. Biraz bu biçimde ameliyat görselleriydi; daha yakın plan, bunlar daha geniş planda yapılmış boyalar. Altında işte bu ikili seçkilere, bu ikili hayatlara ya da dünyalara verdiğim isimler var. Biraz kurgusal öykü usulünde düşündüm bunu yaparken. Sol kısımda daha bu biçimde Arapça kökenli birtakım yıldız isimlerinden seçtiğim sözler var. Sağ tarafında ise biyolojide kullanılan Latince söz isimlerini kullanarak, onları birleştirince alternatif bir dünyanın isimleri ortaya çıktı. Kendimce oyunlu bir öyküye dönüştü. Her bir çerçevenin içerisinde her gün o ömürleri aslında görüyoruz. Fakat alışılmış seçimlerin ne olduğunu, neyi beklediğini bir biçimde içine giremediğimiz için anlayamıyoruz.
Bu isimler de Nasa’nın keşfettiği yıldızları, gezegenleri araştırırken ortaya çıktı. Bunlar nasıl isimlendiriliyor? örneğin son vakit içinderda keşfettiklerinin birçok ‘xy35’ gibi… Birinci başlarda gezegen isimleri koyulurken daima Arap kökenli isimlendirmeler kullanılmış. Tam aykırısı biyolojide de Latin kökenli isimler karşımıza çıkıyor. Bu seçkiyi kimler yapıyor, niye bu biçimde düşünülmüş? Biraz daha geçmişe gidince ortaya çıkıyor. Fizikle ilgili fizikçilerin ömürleri, o irtibat bana hoş geldi. O iki kökeni birleştirince nasıl bir şey ortaya çıkar? Sözlerin manalarına da bakmadım açıkçası… İkisi birleşince bir şey mi oluşuyor, onu da düşünmedim. Yalnızca bu biçimde görsel olarak hoşuma giden iki kelimeyi aldım, birleştirdim. Lisan bilmeyip onları seçmek de hoş oluyor, tam bir oyuna dönüşüyor. Ayrıyeten sulu boya epeyce kullandığım da bir materyal değil. Bilhassa bu stantta kendimi zorladım, biraz da onun üzerine gittiğim bir stant oldu. O yüzden de farklı gereçleri kullanmak da hayli rahatlattı diyebilirim. Hem zorladı hem rahatlattı.
.
Burada da bir görüntü çalışması yaptım. Bu çalışmada da ikili dünyaları nazaranbiliyoruz ancak daha fazlaca bizimle ilgili bir görüntü bu. Birtakım figürler var, inanışlar var, savaşlar var. Ayrıntılardan oluşan yaklaşık 500’e yakın görseli editleyerek yaptığım 5 dakikalık bir görüntüye dönüştü. Bu hem şahsi fotoğrafların, görsellerin aktığı hem daha genel öykünün aktığı bizi anlatan bir görüntü serisine dönüştü. İnsan görselinden daha sonra NASA’yı görüyoruz, bir daha hepsi iç içe. Bu karmaşa da hoşuma gidiyor. Zira bu biçimde bir şey vakit, bir anda aklına bir şey geliyor, geçmişten günümüzü etkileyen bir şeye dönüşüyor o seçimler, keşkeler ortaya çıkıyor. Bir taraftan anı yaşamanın zorluğu her vakit aslına bakarsanız insanın bilhassa günümüzde fazlaca fazla etkilendiği bir şey… Onu zorlamak için birtakım ideolojiler, yogalar, meditasyonlar yapılıyor. halbuki insanlık olarak ne kadar küçük bir yer kaplıyoruz düşününce. bu türlü güçlüyiz, toplu biçimde bir ortadayız, en yüksekte biziz fikri hiç bir vakit bitmiyor ve bitmeyecek büyük ihtimalle.
Üzerinde bütün seriden desenlerin ve vakitte seyahat bilgilerinın olduğu perde işi var. Bu perdenin öyküsü nedir?
Bu oda biraz daha benimle ilgili şahsi bir odaya dönüştü. Öteki işlerin yanında bu kitaplarla birlikte bu perde benim Kadıköy’deki yaklaşık 10 sene çalıştığım ve yaşadığım atölyemin kapanması üzerine -geçen sene kapatmak zorunda kaldım- atölyede yaptığım son iş aslında. Biraz daha o yeri kullanmak, yeri anlatmak için girişteki perdeyi söktüm. Onun etrafına bu biçimde tuvaldeki üzere bir çerçeve diktim birinci başta. bu biçimde bütün bu kıssayı anlatan bilgileri işledim. Benimle ilgili o kapının kapanmasını da, vaktin çizelgesi içerisine eklemek için bu biçimde bir iş yaptım. Duygusal bir yaklaşımım da var, bir taraftan da o süreci anlatan haritaymış üzere bilgilerin olduğu iç içe geçtiği öyküye dönüştü.
.
Tıpkı biçimde standın temasına uygun olarak tasarladığınız logoyu da dedeniniz eski televizyonu aracılığıyla seyirciye aktarıyorsunuz. SABO’nun oyun alanı diyebilir miyiz?
Katiyetle. Dedemin geçmişte kullandığı eski televizyonu alıp içerisine o formun olduğu bir gif hazırladım ve televizyonu monte etme talihimiz oldu. Onu da getirmek biraz bu biçimde oyunu güçlendiren bir şeye dönüştürdü. tıpkı vakitte benim için manası olan objeleri getirmek… aslına bakarsanız vakitte seyahat bir oyun üzere, daima düşündüğümüz şeyler ya da izlediğimiz, duyduğumuz. O fikri de hayli donuklaştırarak, epeyce matematiksel hale getirip yok etmemek gerekiyor. Zira şu ana kadar daima izlediğimiz sinemalarda ya da kitaplardaki o seyahat öyküsü heyecanlıdır, bir serüvene girerler, çıkarlar. Daima onlar olduğu için biraz daha bu türlü oyunlaştırmak ya da daha bu biçimde kurgusal dünyaya çekmek gerçek geldi. bu türlü aslında stantta anlatmak istediğim öykü kendimle başlayan, biraz daha genişleyen, daha sonra tekrar bu biçimde şahsi bir biçimde sonlandırdığım sürece dönüştü.
Vakit nedir, neye misal? Vaktin fotoğrafını çizebilir miyiz? Bu sorulara verilebilecek net bir karşılık yok olağan olarak. Mitolojiler, eski çağ filozofları vaktin sırrına vakıf olabilmek için düşünmüşler, kendilerince açıklamalar getirmişler. Geçirdiğimiz pandemi günleri ile birlikte vakit kavramı herkes için tıpkı üzere görünse de kimisi için yavaş kimisi için süratli aktı. şahsi dünyamda da misal sorular ve zorlantılar ortasında olduğum bir devirde SABO’nun “Time Machine” standı imdadıma yetişti. Sergiyi bir arada gezme imkanına sahip olduğum için çok şanslı hissediyorum.
SABO’nun bahsini ettiği akışkan, iç içe geçmiş vaktin ironisi neydi? Doyurucu, dönüştürücü ve onarıcı tesiri ile desenler, figürler, fotoğraflar içinde vakitte seyahate hazırsanız başlayalım.
Time Machine’in hazırlık sürecinden bahseder misiniz? Bu fikir nasıl ortaya çıktı ve gelişti?
2019 yılı Ocak ayında birinci standım olan Paracetamol standını açtım. O stantla Versus Arka Project ile çalışmaya başladık, sanatkarlarından biriyim. Paracetamol standında de vakit kavramı vardı. Biraz daha benim şahsi olarak geçmişe döndüğüm, geçmişten etkilendiğim, aklıma gelen olumlu ya da olumsuz birtakım anıların, kıssaların üzerinde yoğunlukla çalıştığım bir müddetç oldu. Orada yaptığım işlerin içerisindeki ayrıntılar, o devir yaptığım eskiz defterlerinin sayfalarıydı. Oradaki birtakım metin başlıkları, cümleler, fotoğraflar, eskizler o standın oluşum sürecinde tesirli oldu. Benim ekseriyetle çalışma şeklim bu biçimde aslında. Tuvalin karşısına geçip bir iş yapayım, başlayayım üzere değil de daha fazlaca onun öncesindeki süreç. Bir ortaya gelmeler… Hem o eskiz defterlerin bir ortaya gelmesi hem benim hayatımdaki kesimlerin birleşmesinden daha sonrasında gittikçe şekillenen bir projeye dönüşüyor yaptığım işler.
Paracetamol’ün sonunda burada bir sanatçı konuşması yaptık. O konuşmada da aslında bunu anlatıyordum. Eskiz defterlerimi çıkardım hatta yanımda getirmiştim. Bu fotoğrafların oluşması buradan çıktı üzere ayrıntılı bir biçimde anlatmıştım. sonrasındasında o konuşmanın sonunda şu geldi aklıma. Bu defterler bilhassa sanatkarlar için epeyce özel şeyler… Yakından tanıdığım arkadaşlarımın atölyelerine gittiğimde de örneğin bir fotoğrafın ya da bir işin kademelerini görmektense o eskiz defterlerinin birinci halini görmek, birinci fikri görmek her vakit epey daha samimi bir his. Bir günlüğe bakarmış üzere aslında, biraz da özel bir şey. Bunlar bana hayli özel gelen sayfalar… Kimisinin tahminen de göstermeye gerek olmadığı yalnızca yapan bireye, sanatkara özel sayfalar, metinler.
.
Çoklukla bu stil eskizler, gün yüzüne çıkmamış çalışmalar, sanatkarlar öldükten daha sonra ortaya çıkarılır.
Katiyetle. Benimkiler de o denli örneğin. Sayfa sayfa son halini gösteren fotoğrafların, desenlerin olduğu şeyler de değil. Ortada yazılar var, yazıların içinde notlar var. O notlara eklenmiş kâğıtlar var, yırtılan kâğıtlar var. Orası yalnızca aslında kanıların aktığı ve bir ortaya geldiği şeyler. Hepsi de kullanılacak diye bir şey de yok o sayfalardan. ondan sonrasındasından bir seçki yapılıyor. aslına bakarsan bu fikir üzerine ağırlaştım. Stant bitti, konuşma yapıldı ve eskiz defterleri önümde. Bunları bir biçimde sergilemek gerektiğini düşündüm. Bütün sayfaları değil lakin içinden bir seçki nasıl yapılabilir, nasıl olabilir derken bu defterlerin fikri ortaya çıktı.
beraberinde bu eskiz defterleri standın ismini de taşıyor. Sanatçı kitabına dönüşme sürecini açar mısınız?
Defterleri önüme açtım ve bunlardan bir seçki yapmak istiyorum, neler olabilir ve hangilerini kullanabilirim diye düşünüp sayfalar belirlemeye başladım. Bu sayfaların her biri aslında benim o geçmişte yaptığım defterlerin içerisindeki sayfalar… Ve bunları yeniden ele alıp kopyalama fikri ortaya çıktı. Sonuçta defterin birebirini kesip yeniden kullanmak yerine bunları bir seçki haline getirerek, bütünleştirerek bir sanatçı kitabı, sanatçı eskiz defteri, artık nasıl isimlendirilir tam olarak ben de bilmiyorum, o ortaya çıktı. Oturup kitap ciltlemesi, dikişi bunların hepsi el yapımları… Youtube’tan bakıp nasıl olur, nasıl yapılır diye izlemiştim. Bir anda kendi kendimi kopyalar biçimde buldum. Örneğin, 2010’da yaptığım bir deseni yeniden ele aldığım bir sayfa oldu. Onun gerisinde öteki bir form, öbür bir yapıtı birleştirdim. bu biçimdelikle aslında bütün o süreci oluşturan bir defter fikri ortaya çıkmış oldu.
Defter bitince bu kopyalama kısmı beni çok yordu ve düşündürdü bir taraftan da. Ben kendi kendimi makine üzere kopyalıyordum ve bunu biraz daha zorlayarak challenge kanısıyla bunu altı kitaba çevirme fikri geldi. Ve bu biçimde biri bitti, ikiye geçtim, üçe geçtim. Bir print makinesi üzere, el imali bir taraftan. Birbirinin birebiri üzere gözüküyor ancak birebiri da değil. Sonuçta her bir kopya birbirinden farklı… bu biçimde bir projeye dönüştü. Bu proje olunca aslında vakit makinesi, vakitte seyahat fikri buradan ortaya çıktı. Kitabın ismine de birinci yaptığımda “Time Machine” demiştim. Standın ismini de verdi bir taraftan zira kendi geçmişimde ya da geleceğimde bir gidişat var. Geçmişten notları alıyorum, gelecekteki fikirleri birleştiriyorum. Defterlerin birçok da o biçimde gördüğüm üzere işte. Anı defterleri de biraz o denli değil midir? Geçmiş, artık ve gelecek hepsinin iç içe olduğu bir döngüye dönüştü. Ve hatta bunu yaparken de son sayfalara yanlışsız logoyu, formu düşünmeye başladım. Biraz bu biçimde üç tarafı var.
Şimdiki vakit, geçmiş ve gelecek üzere aslında vakit kavramını şekillendirirsek nasıl olur, en uygun bu üçgen formu aklıma geldi. O yüzden standın içerisinde de birfazlaca kere kullandım. Biraz bu biçimde vakit makinesi, vakitte seyahatin, vakit teriminin iç içe olmasını anlatan bir şeye dönüştü. Bittikten daha sonra en art sayfasında bir cep var. Bu cepte de bütün bu süreçte madem bu biçimde bir kurgu dünya yaratıyorum, bu seyahati nasıl yapacağız? Bir vakit makinesine gereksinim var. O yüzden de bir desen yaptım, biraz uydu imgesi üzere olan bahsetmiş olduğum, kendimce kurguladığım vakitte seyahati yapma aracı bu diye düşündüm. Bunun planını yapmak, poster üzere koymak fikri vardı. Defterler bitince bu serinin devam etmesini istedim. Bir standa dönüştürmek, daha da büyütmek üzere bir şey geldi aklıma ve vakit makinesi formunu daha gerçek bir hale getirerek aslında bir işe çevirmek ortaya çıktı. Son araştırmalarım artık son denetimlerin yapıldığı, evet seyahat yapılıyor, bu bir gerçek ve artık başlıyoruzu anlatmak için yaptığım fotoğraftı.
.
Bu defterlerdeki daha şahsi olan anlatım, serinin detaylanmasıyla biraz daha aslında genel bir kavrama yanlışsız dönüştü. Bilhassa bu işten daha sonra birkaç soru sordum kendime: “Ben bu seriyi niye yapıyorum? Sergiyi niye yapıyorum?” Biraz da insanlığı düşünerek aslında… “Bizim bir gidişatımız var, bir geçmişimiz var; burada nasıl bir durumdayız? Ya da geçmişte neler yaptık, gelecekteki planlarımız neler? Şu an verdiğimiz ya da vermiş olduğumuz kararları kimler, ne kadar hakikat verdi, veriyor? Toplu biçimde yaptığımız bu seçimler ne kadar doğruyu yansıtıyor? Bunun kararınu görmeye başladık mı, başlamadık mı?” üzere soruları düşünmeye başladım. Bu yumruk kaldırma hareketi aklıma geldi. İnsanlığın kendini gösterme hareketi biroldukça yerde kullanılıyor. Müzikte de var, sporda da var, siyasette da var. Ben buradayım, işte benim de sesim var, toplu biçimde daha kuvvetliyüz ya da tam aykırısı. Bu formu, bahsetmiş olduğum insanlık fikrini daha net anlatan bir hareket üzere düşündüm. Ve bu üçlüyü yaptım. Üç tane kolunu kaldıran figür var, üç tane de büyükleri var. sonrasındasındasında bu insanlık ismine genel düşünme formunda geliştirmeye başladım.
Bu stant kurulumunu düşünürken de biraz oda oda düşündüm. örneğin girişte korsanlar var. Korsanlarla bir arada bizi bir seramik karşılıyor. Orada da düşündüğüm bu eskiz defterlerindeki anlatım odada da mevcut. İki tane korsan figürü var. Bu korsan figürleri aslında geçmişten gelmiş ve bir vesikalık fotoğraf çeker üzere bize bakıyor, karşılıyor. Ve üzerlerinde işlenmiş dövmeler var. Biraz araştırdığım bir bahisti. Ekseriyetle gemilerde çalışan tayfaların üzerlerine yaptırdıkları dövmelerin her birinin manası var. Her bir seyahatin bir başlangıç ve bitiş anlarını anlatan dövmeler var. Ya da her çıktıkları yağmada ekledikleri figürler var. Bunları yapmak zorunda hissettikleri bir durum aslında, bir anı üzere kendi bedenlerine işliyorlar. Defterden çıkıp biraz geçmişlerini, yaşadıklarını işliyorlar. Bir taraftan da kente geldiklerinde, halkın içine girdiklerinde gömlek giydikleri için kollarının altı ve üst tarafına hiç dokunmuyorlar, dövme yapmıyorlar ki kapalı kalsın o yaptıkları kıssalar, yaşadıkları… Biraz utanma durumları da var zira yağmacılar işin sonunda. O yüzden bu zımnilik, günlük üzere kendine saklama, kimseye göstermeme fikri hayli yakın geldi bana eskiz ya da günlük defterleri gibi… Bu odayı yapma fikri geldi aklıma. Bu seramik işi de biraz onun üzere bu dövmelerin seramik üzerine işlenmiş hali ve bir amfora üzere aslında bize ulaşan bir form. Aslında o da bir vakit makinesi, bu da bir vakit makinesi diye düşündüm bunları yaparken.
Stantta sanatçı yapıtından görüntüye, sulu boyadan seramiğe biroldukca farklı disiplinde eser var. Bu disiplinleri bir ortaya getirme hali nasıl gelişiyor?
Genel olarak aslında yağlı boya çalışıyorum fakat bu cins denemelerim evvelden beri vardı. Birinci karma standımda de bunları anlatmaya, kurgulamaya çalıştım. İşler biraz bu biçimde hem kurguyla hem öykü ile bir ortada ilerliyor. kimi vakit yağlı boyayla anlatmak epeyce gerçek gelmiyor, o yüzden bu denemeleri yapıyorum. Bunların kararınu görmek ve öteki işlerle irtibatını kurmak benim için epeyce pahalı bir kapı açıyor. Rahat hareket edebileceğim alan açıyor. Günümüzde bu biçimde bence her şeyi kullanabiliyoruz, her şeyden etkileniyoruz ve bunu aktarmanın tek bir yolu yok aslında. O yüzden de eğitimini aldığım, severek yaptığım hayli klasik bir ahşap üstü tuval resmi var lakin bir taraftan da bu denemeler var. Bu ikisinin aslında istikrarını kurmak bence kıymetli olan… Yalnızca bunlar birer sistem, bunu anlatmak gerekiyor. Günümüzde biraz kategorize etme durumu var. Sen şucu’sun, onu yap bunu yap seni o denli bilelim durumu var. İşte tahminen de onu yıkmak gerekiyor.
Pekala, bu seçkiler içinde SABO’nun kendisini en yakın bulduğu çalışma hangisi?
en çok bana yakın olan, en benimle ilgili olan işlerimin başlangıcı hepsi orada olduğu için samimi ve yakın olan sanatçı defterleri. Bütün stantta olan bir kimliksiz yer var, bir dünya var. O dünya üzerinde yürüyen bir figür var. İşte o figür nereye yanlışsız gidiyor, bahsetmiş olduğum sorular aslında. Verdiğimiz kararların doğruluğu ya da bunların yansımalarını görmeye başlıyor muyuz? Bence fazlaca süratli bir biçimde yüzümüze çarpmaya başladı. Bilhassa son birkaç yıldır dünyada yaşadığımız o alarmlar bence bunu anlatıyor. O yüzden bu biçimde tam ortada yürüyen bir figür var. Nereye gerçek gittiğini tam olarak kestiremiyoruz. Seçimlerin o ilerideki ibrenin yanlışsız istikamete kaymasıyla tahminen memnun bir dünyaya ilerleyeceğini hayal etmek gerekiyor. Buradaki hapşıran figürlerde de o denli aslında. O hastalığı hapşırarak bedenden atmaya çalışmak, şu an tabiatın yaptığı şey; insanlığa bir biçimde verdiği kararlardan dolayı “sen bir yanda dur bekle” demeye çalışıyor aslında zira orta vermiyoruz. Burada da bu boşluğu bırakmak, aslında yerde ne kadar küçük bir yer kaplıyoruz. Onu anlatmaya çalıştım, bu gidişatı. Biraz olumsuz bir hava var bu odanın içerisinde lakin genel hava o denli ne yazık ki… Şu an hissettiğimiz ve yaşadığımız şeyler o denli karar veriyor.
.
Koridor boyunca sulu boya çalışması ikili dünyalardan oluşan seçkinizi görüyoruz. Kıssanın bu kısmı bize neyi anlatıyor?
Burada da ikili dünyalara, aslında alternatif hayatlara dönüyor biraz da durum vakit içinde bağlantısal olarak. Seride düşündüğüm, yaşadığımız dünya var bu bildiğimiz ve ortasında olduğumuz. Lakin alternatif ömürler olsaydı tıpkı kararları verir miydik ya da insanlık olarak tıpkı durumda mı olurduk? Biraz onu düşünerek yaptım bu seriyi. Sağ taraftaki yapıtları aslında sulu boyayla 2014 yılında yaptım, yanındakiler ise yeni. Oradan da aslında bir teması vardı. Bu sağdakilerin vaktinin geldiğini hissettim. Biraz bu biçimde ameliyat görselleriydi; daha yakın plan, bunlar daha geniş planda yapılmış boyalar. Altında işte bu ikili seçkilere, bu ikili hayatlara ya da dünyalara verdiğim isimler var. Biraz kurgusal öykü usulünde düşündüm bunu yaparken. Sol kısımda daha bu biçimde Arapça kökenli birtakım yıldız isimlerinden seçtiğim sözler var. Sağ tarafında ise biyolojide kullanılan Latince söz isimlerini kullanarak, onları birleştirince alternatif bir dünyanın isimleri ortaya çıktı. Kendimce oyunlu bir öyküye dönüştü. Her bir çerçevenin içerisinde her gün o ömürleri aslında görüyoruz. Fakat alışılmış seçimlerin ne olduğunu, neyi beklediğini bir biçimde içine giremediğimiz için anlayamıyoruz.
Bu isimler de Nasa’nın keşfettiği yıldızları, gezegenleri araştırırken ortaya çıktı. Bunlar nasıl isimlendiriliyor? örneğin son vakit içinderda keşfettiklerinin birçok ‘xy35’ gibi… Birinci başlarda gezegen isimleri koyulurken daima Arap kökenli isimlendirmeler kullanılmış. Tam aykırısı biyolojide de Latin kökenli isimler karşımıza çıkıyor. Bu seçkiyi kimler yapıyor, niye bu biçimde düşünülmüş? Biraz daha geçmişe gidince ortaya çıkıyor. Fizikle ilgili fizikçilerin ömürleri, o irtibat bana hoş geldi. O iki kökeni birleştirince nasıl bir şey ortaya çıkar? Sözlerin manalarına da bakmadım açıkçası… İkisi birleşince bir şey mi oluşuyor, onu da düşünmedim. Yalnızca bu biçimde görsel olarak hoşuma giden iki kelimeyi aldım, birleştirdim. Lisan bilmeyip onları seçmek de hoş oluyor, tam bir oyuna dönüşüyor. Ayrıyeten sulu boya epeyce kullandığım da bir materyal değil. Bilhassa bu stantta kendimi zorladım, biraz da onun üzerine gittiğim bir stant oldu. O yüzden de farklı gereçleri kullanmak da hayli rahatlattı diyebilirim. Hem zorladı hem rahatlattı.
.
Burada da bir görüntü çalışması yaptım. Bu çalışmada da ikili dünyaları nazaranbiliyoruz ancak daha fazlaca bizimle ilgili bir görüntü bu. Birtakım figürler var, inanışlar var, savaşlar var. Ayrıntılardan oluşan yaklaşık 500’e yakın görseli editleyerek yaptığım 5 dakikalık bir görüntüye dönüştü. Bu hem şahsi fotoğrafların, görsellerin aktığı hem daha genel öykünün aktığı bizi anlatan bir görüntü serisine dönüştü. İnsan görselinden daha sonra NASA’yı görüyoruz, bir daha hepsi iç içe. Bu karmaşa da hoşuma gidiyor. Zira bu biçimde bir şey vakit, bir anda aklına bir şey geliyor, geçmişten günümüzü etkileyen bir şeye dönüşüyor o seçimler, keşkeler ortaya çıkıyor. Bir taraftan anı yaşamanın zorluğu her vakit aslına bakarsanız insanın bilhassa günümüzde fazlaca fazla etkilendiği bir şey… Onu zorlamak için birtakım ideolojiler, yogalar, meditasyonlar yapılıyor. halbuki insanlık olarak ne kadar küçük bir yer kaplıyoruz düşününce. bu türlü güçlüyiz, toplu biçimde bir ortadayız, en yüksekte biziz fikri hiç bir vakit bitmiyor ve bitmeyecek büyük ihtimalle.
Üzerinde bütün seriden desenlerin ve vakitte seyahat bilgilerinın olduğu perde işi var. Bu perdenin öyküsü nedir?
Bu oda biraz daha benimle ilgili şahsi bir odaya dönüştü. Öteki işlerin yanında bu kitaplarla birlikte bu perde benim Kadıköy’deki yaklaşık 10 sene çalıştığım ve yaşadığım atölyemin kapanması üzerine -geçen sene kapatmak zorunda kaldım- atölyede yaptığım son iş aslında. Biraz daha o yeri kullanmak, yeri anlatmak için girişteki perdeyi söktüm. Onun etrafına bu biçimde tuvaldeki üzere bir çerçeve diktim birinci başta. bu biçimde bütün bu kıssayı anlatan bilgileri işledim. Benimle ilgili o kapının kapanmasını da, vaktin çizelgesi içerisine eklemek için bu biçimde bir iş yaptım. Duygusal bir yaklaşımım da var, bir taraftan da o süreci anlatan haritaymış üzere bilgilerin olduğu iç içe geçtiği öyküye dönüştü.
.
Tıpkı biçimde standın temasına uygun olarak tasarladığınız logoyu da dedeniniz eski televizyonu aracılığıyla seyirciye aktarıyorsunuz. SABO’nun oyun alanı diyebilir miyiz?
Katiyetle. Dedemin geçmişte kullandığı eski televizyonu alıp içerisine o formun olduğu bir gif hazırladım ve televizyonu monte etme talihimiz oldu. Onu da getirmek biraz bu biçimde oyunu güçlendiren bir şeye dönüştürdü. tıpkı vakitte benim için manası olan objeleri getirmek… aslına bakarsanız vakitte seyahat bir oyun üzere, daima düşündüğümüz şeyler ya da izlediğimiz, duyduğumuz. O fikri de hayli donuklaştırarak, epeyce matematiksel hale getirip yok etmemek gerekiyor. Zira şu ana kadar daima izlediğimiz sinemalarda ya da kitaplardaki o seyahat öyküsü heyecanlıdır, bir serüvene girerler, çıkarlar. Daima onlar olduğu için biraz daha bu türlü oyunlaştırmak ya da daha bu biçimde kurgusal dünyaya çekmek gerçek geldi. bu türlü aslında stantta anlatmak istediğim öykü kendimle başlayan, biraz daha genişleyen, daha sonra tekrar bu biçimde şahsi bir biçimde sonlandırdığım sürece dönüştü.