Halk müziğinin büyük ismi Ruhi Su’nun liderliğinde, Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu bünyesinde 1975’te kurulan Dostlar Korosu, Ruhi Su’nun 1985’teki vefatının akabinde onun anısına ismini Ruhi Su Dostlar Korosu olarak değiştirdi. 70’Li senelerda sanatkarın Türkiye’nin her köşesindeki konserlerinde ona eşlik eden koro, ayrıyeten 1976 yılında ‘El Kapıları’, 1977 yılında ‘Sabahın Sahibi Var’ ve 1978 yılında da ‘Semahlar’ albümlerinde Ruhi Su’ya eşlik etti. Koro, 1980 darbesiyle birlikte sahnelere ve albümlere orta verse de 80’li senelerdan itibaren Timur Selçuk, Sarper Özsan, Hüseyin tutkun, Refik Köksal üzere birçok sanatkarın idaresinde çalışmalarını sürdürmeye devam etti. Yurt ortasında ve yurt haricinde epeyce sayıda konserler veren Ruhi Su Dostlar Korosu, bugüne dek yüzlerce korist yetiştirdi, biroldukca değerli müzisyenin müziğe adım attığı okul oldu.
Ruhi Su Dostlar Korosu, 1978’deki ‘Semahlar’ albümü kaydından bu yana birinci kere bir albüm yayınladı. 43 yıl ortadan daha sonra müzikseverlerle buluşan ‘Suyun İzi’, Ruhi Su repertuarından eserler başta olmak üzere, Türkçe, Kürtçe, Ermenice ve Rumca halk müziği yapıtlarından oluşuyor. Koronun artık bir gelenek haline gelmiş olan stiline uygun olarak fazlacasesli yorumlanan yapıtlarda koroya Alexandra Gravas, Şuşan Kalataş, Emin İgüs, Fazilet Oral ve Fırat Tanış da konuk solist olarak eşlik ediyor albümde.
‘Suyun İzi’ni ve Ruhi Su Dostlar Korosu’nu, koronun şefi Haluk Polat, enstrümanist ve korist Aras Akanaras, koristler Ceren Çilingir, Yasemin Topsakal, Nurevşan Kırçiçek ve Güneş Yüzak’la konuştuk.
RUHİ SU’NUN MİRASI: ‘SUYUN İZİ’
43 yıl ortadan daha sonra gelen albümden bahsederek başlayalım. Bu fikir nereden, kimden çıktı? niye bir albüm yapmaya karar verdiniz bu denli yıl daha sonra?
Haluk Polat: Biraz kaideler zorladı bizi. Şöyle başlayayım; pandemi devrinde, 20 Eylül 2020’de Ruhi Su’nun vefat yıldönümünde dinleyicilerimizle buluşacağımız bir anma yapamadık. Biz de geçtiğimiz yılki anmayı kayıtla gerçekleştirdik. Yeldeğirmeni Kültür Merkezi’nde bir görüntü anma yaptık. Orada da biroldukca Ruhi Su dostu bizimle birlikte sahne aldı. Keza Rutkay Aziz, İlyas Salman, Genco Erkal, Rüştü Asyalı üzere biroldukça kıymetli isim bildirileriyle bizimle oldu. Ferhan Şensoy hayattaydı, orada söylemiş olduği fazlaca hoş şeyler var, bilhassa Ruhi Su’nun çalış biçimine ait. Bu görüntü kayıtları bir anma programı olarak 20 Eylül 2020’de yayınladık. Bu sırada dedik ki, “Acaba bu kadar yıl daha sonra bir albüm çalışması yapsak nasıl olur? Kimi modülleri bir daha yorumlasak, bir daha gündeme getirsek nasıl olur?” Derken natürel pandemi kaidelerinde koroyu toplamak aslına bakarsanız mümkün olmadı. Yüklü olarak internet ortamında buluşup çalışmalar yürütüyorduk o periyotta, toplantılar yapıyorduk, müzik üzerine konuşuyorduk, Ruhi Su albümlerini inceliyorduk. O periyotta dedik ki sanki teker teker stüdyoya girsek, onları birleştirsek, bir albüm çıkar mı? Çıktı. Pandemi koşulları niçiniyle bu biçimde bir sistem tercih ettik. Bütün koristler teker teker girdi, herkes kanal kayıtla okudu yapıtları. Olağanda yaklaşık 10-15 saatte bitireceğimiz kaydı 150-160 saat içinde bir müddetde bitirdik. bir daha de koristlerin büyük bir çoğunluğu modüllere hayli hâkim olduğu için hayli süratli bir müddetç oldu açıkçası. Ocak 2021’le Temmuz 2021 ortası yedi aylık bir müddetç içerisinde bütün kayıtları bitirmiş olduk.
Kayıtlar nerede yapıldı?
Burada, Cep Sahne’de küçük bir stüdyomuz var, hepsi burada kaydedildi. Enstrüman kayıtlarını da burada yaptık, daha sonra miks için Ankara’ya yolladık. Çok öğretici bir müddetçti natürel zira koristlerin neredeyse hiç biri profesyonel müzisyen değiller. Hayatlarında birinci sefer stüdyoya giren koristlerimiz oldu. O yüzden birinci kayıtlarla son kayıtlar içinde önemli bir performans farkı da oluştu. Öğrendik yani, kayıt sürecinde de öğrendik. Bir de olağan o periyotta birlikte söyleyemediğimiz yeni modüller üretmek durumundaydık, bir projeye bağlı olduğu için. Yeni modüller hiç birlikte söylenmemişti, birinci kere stüdyoda söylenmiş oldu. Artık o kesimleri epey daha yeterli söylüyor koro, zira artık yüz yüze çalışmalar yapabiliyoruz. Farklı bir noktaya geldik. Sanırım şu anda bir kayda girsek şu anki performansımızdan epey daha uygun bir performans çıkacağını düşünüyorum. Bu manada da öğretici oldu, düzgün bir başlangıç noktası olduğunu düşünüyorum.
Ruhi Su, Dostlar Korosu’nun birinci takımıyla
Kaç korist var şu anda koroda? Daha doğrusu Ruhi Su Dostlar Korosu’nun mevcudu nedir?
Aras Akanaras: 60’ın üzerinde. Biz üç yapı halinde çalışıyoruz: Gençlik Korosu, Hazırlık Korosu ve ana koro. Ruhi Su Dostlar Korosu üçünde şekilleniyor. İki yıldır bu biçimde bir planlamayla her yıl eylül üzere yeni korist alımları yapıyoruz, koroyu gençleştirmek ve 40 küsur yıl daha ileriye taşımak ismine takımlara ulaşmaya çalışıyoruz. O manada sayımız yüksek nüfus olarak. Kayıtlarda ise 36 korist arkadaşımız yer aldı.
Pekala repertuarı nasıl belirlediniz?
Haluk Polat: Çok güç bir müddetçti. Albümle ilgili bir grup topladık evvel; eski koristlerden, eski iştirakçilerden, koronun tarihinde kıymetli olduğunu düşündüğümüz isimlerden bir grup oluşturduk ve dedik ki biz bu biçimde bir albüm projesine başlıyoruz, bu noktada bir repertuar belirleyelim, birlikte belirleyelim. Onlar da sağ olsunlar topu bana attılar. Benim koronun şefi olduktan daha sonra yüz yüze çalışma yapabildiğim üç dört aylık bir müddetç vardı açıkçası, o süreçte çalıştırdığım modülleri düşünerek onların içinden bir seçki yaptım. Toplam 13 modül kaydettik, 10’unu kullandık. Şu anda albümde kullanamadığımız üç eser haricindeki eserler herbiçimde en hayli söylenen eserler içinde diye düşünüyorum. Tahminen son 20 yıldır koronun en çok söylemiş olduği, en uzun müddettir söylemiş olduği eserler yer aldı albümde. Bunların kayıt altında olması, profesyonel bir kayıt altında olması da tarihe iz düşmek açısından kıymetli.
Aras Akanaras: Albüm fikri gerçekleşirken AB Sivil Düşün programından yararlanıldı. O devir bilhassa fazlacakültürlülük noktasında, toplumsal cinsiyet eşitliği ismine, tahminen biraz olumlu ayrımcılık manasında korodaki bayan sayısının fazla olması vesilesiyle ve alışılmış pandemi sürecinde müzik işçilerinin durumu üzere birtakım alt metinlerle biz bu fona başvurmuştuk. Açıkçası koronun ve koristlerin birçoğunun öğrenci olmasından dolayı bu biçimde albümün yapım masraflarını karşılayacak bir maddi gelirimiz yok. Ruhi Su Kültür ve Sanat Derneği çatısı altında koro bugünlere kadar geldi. Derneğin de yaklaşık 50 üyesi var, bunlar da tahminen Ruhi Su’nun birinci koristleri, dostları, bir biçimde bu Ruhi Su etrafı içerisinde olan beşerler. O yüzden bu AB fonundan, Sivil Düşün fonundan yararlanmak biraz zorunlu bir şey oldu bizim için. daha sonrasında bir daha albüm çalışmaları devam edecektir diye düşünüyorum.
Koronun albüm süreci haricinde nasıl bir temposu var? Ben ortada konserlerinizin duyurularını görüyorum, kimi vakit bir haberde, bir görüntüde karşıma çıkıyor performanslarınız. Faal, daima ve sistemli olarak sahneye çıkan bir koro mu Ruhi Su Dostlar Korosu?
Aras Akanaras: Alışılmış, fazlaca sık olmasa da konserler veren, etkinliklerde yer alan bir koroyuz biz. Son bir yıl ortasında sanıyorum üç kent dışı konserimiz oldu. bir daha İstanbul’da bir 20 Eylül anması gerçekleştirildi Cemal Reşit Rey’de. Koro bunlar haricinde da iki haftada bir buluşuyor, vakit zaman teorik toplantılar gerçekleştiriyor. Onun haricinde ülkenin gündemiyle bağlı, toplumsal durumla bağlı birbiriyle daima haberleşen bir yapımız var, irtibat halindeyiz.
ARKEOLOG, AVUKAT, ÖĞRENCİ… TEK HEDEF MİRASA SAHİP ÇIKMAK
Bugün burada, meslekleri farklı olsa da koroda yer alan isimlerle de beraberyiz. Sizlerin koroyla tanışma öykünüzü ve bu albüm sürecinde neler yaşadığınızı dinleyebilir miyiz sanki?
Ceren Çilingir: Korodan evvel olağan Ruhi Su’yu biliyordum ailemden dolayı, aslına bakarsanız bilinmeyen biri olma ihtimali olmadığı için, çocukluğumuzdan beri bildiğimiz birisiydi. Benim büyük bir kuzenim var, o korodaydı, hatta dernek idaresindeydi. Onun yardımıyla lise senelerından itibaren Ruhi Su’yu dinlemeye başlayarak, koroyu da konserleri de takip ederek, en sonunda yollarımız kesişti diyebilirim. Benim dört yılım bitiyor koroda. Ortaya bir pandemi periyodu girdi. Biz daha tam tanışmışken, yeni korist arkadaşlar gelmişken bu biçimde bir aksilik oldu. Ancak o dezavantajı da avantaja çevirebildiğimiz bir müddetç oldu aslında o bir yıllık, hatta bir buçuk yılı da aşan pandemi periyodu. Haluk hocamın da bahsetmiş olduğu üzere albüm çözümlemeleri yapabildiğimiz, birbirimizi uzaktan da olsa yakından tanıyabildiğimiz bir devir oldu. Ve albümle bir arada bir nazaranv şuuruyla, bir heyecanla koyulduk işe. Farklı başka girdik kayda lakin herkes büyük bir sorumlulukla üstüne düşeni yaptı ve sonuçtan da epey mutluyuz.
Siz arkeologsunuz aslında, birinci stüdyo tecrübeniz oldu bu. Neler hissettiniz stüdyoya birinci girdiğinizde?
Çok heyecanlıydım alışılmış, bir de her insanın profesyonel işi diğer olduğu için büsbütün farklı bir dünyaya giriyorsunuz. Benim için biraz meditasyon üzere bir şey aslında koro. Kayıtlarda da Haluk Polat insanların heyecanını, gerginliğini üstünden atması için o kadar sakin bir tutumla yönetiyor ki aslına bakarsan orada olduğunuzu unutuyorsunuz, güya olağan bir koro provasındaymışsınız üzere oluyor bir süre daha sonra. ötürüsıyla hayli zorlandığımı söyleyemem. daha sonra kendini dinleyince insan birazcık “Ne yapmışım?” diyor.
Yasemin Hanım, siz de avukatsınız sanıyorum. Koronun da genç üyelerinden birisiniz.
Yasemin Topsakal: Evet, dernek yönetimindeyim hem de. Ben de koroya 2019 yılında girdim. Haluk hocam girdi, daha sonra bizi seçti yeni koristler olarak. Ben koroya girdikten daha sonra birkaç ay çalıştık, daha sonrasında pandemi girdi ortaya. Daha ne oluyoruz demeden bir anda albüm çalışmaları başladı. Benim için fazlaca hoş ve heyecanlı bir müddetçti. ondan sonrasında idareye girdim, birkaç aydır idarede bakılırsav alıyorum hem de. Hoş bir müddetç geçirdik, heyecanlı ve öğretici bir müddetç oldu benim için. Dediğim üzere daha yeni olmama karşın bir anda bir sürü şeyle karşılaşmak fazlaca öğretici oldu.
Nurevşan Hanım, siz de genç koristlerdensiniz. Sanıyorum istisnalardan biri olarak siz müzik eğitimi alıyorsunuz o denli değil mi?
Nurevşan Kırçiçek: Müzik öğretmenliği kısmı öğrencisiyim ben, bu sene son sınıfım, bitecek umarım ki. Ayrıyeten Haluk Polat’ın yardımcısıyım koroda. Stüdyo albüm sürecinde Haluk öğretmenimle sıklıkla beraberydik yani. Stüdyo konusunda hiç bir fikrim yoktu. Bu manada epey şey öğrendim. Kendimi koroda ve stüdyo manasında geliştirmemde yarar sağladı. Stüdyo dışında koro çalışmalarda da oldukçasesli müziğin koro üstündeki tesiriyle insanların kendilerini hissediş biçimleri, söz ediş biçimlerini gözlemleyebiliyorum. Bunun farkına varıyorum ve görüyorum ki beşerler bu işi yaptıklarında, fazlacasesli müzikle iç içe olduklarında epeyce daha özgüvenli bir biçimde hareket ediyorlar. Doğal bu şeften de kaynaklanıyor olabilir, koroya olan tavrıyla alakalı bir şey fakat bu ilişkileri beşerler üzerinde görmek de beni hayli etkiliyor koro içerisindeyken. Koroda söylemek esasen hayli apayrı bir şey. İnsanın hem şahsi gelişmenine hem düşünsel… Zira kendimizi söz etmeye çalıştığımız müziklerin birçoğu bu toprakların acılarından bahseden, yaşanmış olan gerçeklikleri göz önüne sunan kesimler. Hissiyat olarak, ruhsal olarak, duygusal olarak da fazlaca etkilendiğimiz ve gelişkinlik sağladığımız bir ortam aslında koro bizim için.
Koronun o kolektif mantığı, hiç birinizin ötekinin önüne geçmediği, gerisinde kalmadığı bir çalışma mantığı öteki bir çalışma disiplini sanıyorum.
Motamot o denli. Zira ne olursa olsun bir birey olarak oradayız lakin ortaya çıkarttığımız bütün ve o bütünün tek bir şeymiş üzere duruşu, bu epey değerli.
Siz nasıl tanıştınız koroyla?
Ben iki yıldır korodayım. Hem eski şef olan Refik Köksal ki kendisi Ruhi Su’nun eski öğrencilerindendir, hâlâ koroda da devam ediyor, beni davet etti 2019’da, onun vesilesiyle geldim. Haluk öğretmenim de üç dört aydır koroyla çalışıyormuş, ondan bir üç dört ay daha sonra koroya dâhil oldum. Artık diğer vokal çalışmalarında, koro çalışmalarında da beraberyiz. Yani gittiği yere kadar epeyce hoş şeyler öğrenerek devam ediyorum.
‘BİZ, RUHİ SU’NUN SESİYİZ…’
Güneş Beyefendi, siz de öğrencisiniz sanıyorum…
Güneş Yüzak: Mühendislik öğrencisiyim, evet. Müzikle akademik bir tanışıklığım yok. Ancak ailemin kendi ortasında bir müzisyen yapısı var, anne ve babamın. Oradan gelme bir müzik kulağım var. tıpkı vakitte aslında enstrüman tarafına kaymıştım epey küçük yaşta, piyano, gitar, birkaç perküsyon, bağlama. Geçmişte müzikle yakından ilgilenmiş, korolarda yer almış olan ebeveynlerim, acılardan değil de daha memnunluktan gelen şeyleri söylememi istiyorlardı lakin ben bir asi olarak bir daha de bağlama öğrendim, bağlama öğrenmem biraz aykırı bir şeydi onlar için. “Bağlamada da hoş şeyler çalabilirsin”e getiriyorlardı ancak işte ben de gözümü kapatmadığım için…
Ruhi Su ismiyle siz nasıl tanıştınız?
Ailem tanıştırdı beni. Ne kadar diğer istikamete gitmemi istediyseler de kendileri de çalıyorlardı türküleri ve olağan Ruhi Su’yu. “Siz çalıyorsunuz, ben niye çalmayayım?” üzere asilik yaptım aslında. Koroya girip de repertuarı öğrendiğimde fark ettim ki, bildiğim epey fazla türkü vardı. Küçüklükten bir kulak dolgunluğum var yani. Bir arkadaşımın halası koroda sopranoydu ve koronun her vakit olduğu üzere erkek ses arayışı vardı. Dört yıl evvel arkadaşımın halası haberdar etmişti beni, seçmelere davet etmişti. bu biçimde seçmelere girdim ve o gün bugündür korodayım. Albüm sürecinde de vakit zaman yer aldım lakin tümünde yokum. Burada değildim o periyotta, Muğla’daydım; İstanbul’a her gelişimde, o sırada hangi eser kaydediliyorsa o kayıtta yer aldım. Stüdyo tecrübesi hayli hoş, fazlaca öğretici ve olağan heyecanlı oldu.
Devam etmeyi düşünüyor musunuz koroda? Öğrencisiniz artık, gelecekte mezun olup öbür meşgalelerle uğraşmak zorunda kalacaksınız…
Evet, bırakmaya hiç niyetim yok. Bu koronun var olması, devam etmesi gerekiyor, bu kural. Bizim de, katkı verenler olarak bunu hedeflememiz, bu kaleyi savunmamız lazım. Çok savlı olacak ancak, bu bayrağı geleceğe daima birlikte taşıyacağız umarım.
niye? Bu türküleri bu koronun söylemeye devam ediyor olmasının nasıl bir müzikal, toplumsal, kültürel ya da politik manası var?
Yasemin Topsalak: Biroldukça manası var olağan ki. Tahminen de kuşaklardır söylenen türküler, acısıyla, hoşuyla, yeterlisi ve kötüsüyle bu toprakların öykülerini anlatan bu türküler Ruhi Su’yla özdeşleşmiş bir kez. Düzenlemelerini yapmış, kendi bestelerini yapmış. Bunları bir daha sonraki jenerasyonlara aktarmak bir bakılırsav. Zira türkü genç kuşaklar için artık yok olmaya başlayan bir çeşit. “Türkü” söylemiş olduğinizde, “Neymiş ki o?” yansısıyla karşılaşıyorsunuz neredeyse. Bir daha sonraki nesillere bu mirası aktarabilmek için koronun fazlaca değerli olduğunu düşünüyorum.
Nurevşan Kırçiçek: Ruhi Su kişilik olarak, hayatı boyunca yaşadıklarını harikulade bir direnişle göğüslemiş bir insan. Buna karşın sunduğu her şeyi bir pamuk yumuşaklığında sunmayı başarmış. Onun müziğinin bendeki özeti budur. Bu kadar şeyi yaşayıp bunları bu türlü söz edebilmesine sahip çıkmalıyız diye düşünüyorum. Azaplardan geçiyor, ömrü kısıtlanıyor, türküleri yasaklanıyor lakin o bunlara rağmen tek bir şey yapıyor: Sahneye çıkıp elinde bağlamasıyla türkülerini, bu toprakların türkülerini söylüyor. Boşuna “ezgili yürek” diye isimlendirmiyoruz. Buna da olağan ki biz sahip çıkacağız, genç jenerasyon olarak biz öğreneceğiz, bir konuşacağız, biz aktaracağız. Biz, Ruhi Su’nun sesiyiz zira.
‘RUHİ SU’NUN KÜRTÇE KAYITLARI VAR’
Kürtçe bir kılam var albümde, ‘Zere’, bir de Ermenice eser var, ‘Mayro’, bir daha Alexandra Gravas’la yoğumladığınız Rumca bir eser… Ruhi Su Dostlar Korosu’nun birinci Kürtçe, Ermenice ve Rumca kayıtları olarak tarihe geçmiş oldu bu üç müzik. Koro daha evvel sahnede Türkçe haricindeki lisanlarda müzik, türkü söylüyor muydu?
Aras Akanaras: Daha evvel Makedon ve Çingene müzikleri söylemiştik fakat Kürtçe bir kılam seslendirmemiştik. Ruhi Su, devrin şartları içerisinde Türkiye’de Kürtçe kılam seslendirmemiş, lakin Almanya’ya gittiğinde, Hüseyin Erdem’in transferine nazaran, Kürtçe eserler söylemiş, kaydetmiş. O kayıtlardan biri bugüne ulaşmış ve biz o yapıtı dinleme talihine eriştik. Sümeyra Çakır’ın Kürtçe yapıtlara ilgi göstermesinin ardında, Ruhi Su’yla birlikte bu çalışmaları yapıyor olmaları var bir yandan da. Yasak şartları içerisinde bu çalışmaları Türkiye’de kitlelerle paylaşamamış olabilirler.
Haluk Polat: Ruhi Su Vanlı, biliyorsunuz. ötürüsıyla hem Ermeni, hem Kürt coğrafyasında bu türkülere yatkın, bunları duyarak büyümüş birisi. niye söylemediği, kaydetmediği açık, o periyodun kuralları buna müsaade vermiyor.
Aras Akanaras: Ahmet Adnan Saygun’un asistanı Ruhi Su ve o devir başlıyor Anadolu’daki derlemeciliği. Kürtlerin yaşadığı kentlere gittiğinde oradaki halkın seslendirdiği bir dolu kılamı tahminen de kaydetti. Ruhi Su şu açıdan da kıymetli: Büyük göçlerin yaşandığı senelerda köyden kente gelenler için biroldukca türkü, semah, deyiş unutulmuştu. Lakin Ruhi Su’nun derlemeciliği ve ortaya çıkarması yardımıyla bugünlere taşındı bu eserler.
Haluk Polat: Aşık Veysel’in sanıyorum, Ruhi Su’yla ilgili bir kelamı var, “Türküyü kente sevdiren ozan” diye. Bu açıdan bakıldığında Ruhi Su, hem siyasi duruşu tıpkı vakitte müziğe kattıkları düşünüldüğünde, Nazım Hikmet’in şiir için yaptığını, Yaşar Kemal’in roman için yaptığını müzik için yapmıştır diye düşünüyorum. Bu miras, bu genç arkadaşlarımızın varlığıyla mümkün olacak. Koro 46 yıldır yaşıyor, niye bir 46 yıl daha yaşamasın? Gençlik Korosu projesi de bununla ilgili aslına bakarsan. Artık bakıyoruz, gençler 20’li yaşlarındalar, koromuzda 60’lı yaşlarında olup müzik söyleyen dostlarımız var. Demek ki 40 yıl daha sonra da bu genç arkadaşlarımızın koroda devam ediyor olma ihtimalleri var.
’15 YAŞINDA DA, 70 YAŞINDA DA KORİSTİMİZ VAR’
Aras Akanaras: Bizim 15 yaşında da koristimiz var 70 yaşında da. Birebir sahneye çıkıp birebir türküleri söylüyorlar. Bu koronun bir okul olduğunu unutmamak lazım. Emin İgüs bu okuldan çıktı, İsmail Hakkı Demircioğlu bu okulda yetişti, Nevzat Karakış bu okuldan çıktı, tahminen en başta söylem etmem gerekiyordu, bu ülkenin en değerli bayan seslerinden Sümeyra Çakır bu okuldan çıkmıştır.
Haluk Polat: Ayrıyeten, direkt bu korodan çıkmamış olsalar da bu akımdan, Ruhi Su’dan etkilenen biroldukça sanatçı, biroldukca müzik insanı var.
Çok değerli konuk sanatkarlar var. Az evvel bahsettiniz, Alexandra Gravas, alışılmış “konuk sanatçı” sayılır mı bilmem ancak Emin İgüs, Şuşan Kalataş, Fazilet Oral ve Fırat Tanış albümde size eşlik etmişler. Bu sanatkarlar daha evvel sahnede size eşlik etmiş miydi?
Aras Akanaras: Albüm fikri ortaya çıktığında eski koristlerimizden biri Alexandra Gravas isminden bahsetti. Alexandra Gravas, Sümeyra Çakır’la 13-14 yaşındayken Almanya’da tanışıyor. Alexandra bir Yunan mülteci ailesinin kızı, Almanya’da yaşıyorlar. O sırada Sümeyra mülteci olarak Almanya’ya gitmiş, orada hem politik faaliyetlerini hem müzik faaliyetlerini sürdüren bir insan. Bu noktada Sümeyra Alexandra’ya “Sen kesinlikle müzikle ilgilenmelisin, fazlaca hoş bir sesin var” diyor. Onun vesilesiyle Alexandra müziğe yöneliyor, güzel bir kontralto. Alışılmış biz bahsetmiş olduğumizde epey memnun oldu, “Ne yapmamız gerekiyorsa birlikte planlayalım” dedi. Vefat yıldönümünde de Ruhi Su’nun, geldi, bizimle bir arada oldu, sahnede. Bu beraberlikten ve ‘Omorfo Poli’ isimli, Theodorakis’i de andığımız bir eser ortaya çıktı.
Haluk Polat: Konuk sanatkarlarla söylemek, bu albümle bir arada ortaya çıkan bir fikir oldu açıkçası. Şuşan Kalataş ve Alexandra Gravas’ı eski bir solist arkadaşımız önerdi ve getirdi. Fazilet Oral’ı Aras önerdi, onun dinlediği bir sanatçıydı. Çok genç ve gelecekte hayli sevilecek bir ses. Tahminen biz de ona bu albümle bir yol açmış oluruz. Fırat Tanış bence bu albümün en renkli yapısı oldu. Asıl işi şarkıcılık değil lakin en az güzel bir müzikçi üzere yorumladı türküyü. Alışılmış, Ruhi Su Dostlar Korosu epey uzun vakittir var olan bir koro ve bugüne dek birfazlaca dostu, koristi olmuş ve natürel onların da yorumları bizler için epey değerlidir. Doğal olarak Fırat Tanış’ınki üzere farklı yorumları beğenmeyenler de çıkacaktır kendi yapımız içerisinden. Fırat Tanış kendini bu albümde bu türlü içtenlikle tabir ettiği için biz epeyce beğendik. Onun türküyü transfer biçimi bizce fazlaca hoş bir transfer biçimi.
‘FIRAT TANIŞ’IN ALBÜMDEKİ YORUMUNU ELEŞTİRENLER OLDU’
Sözlerinizden anladığım kadarıyla, belirli ki kimi tenkitler almışsınız bununla ilgili…
Evet, bu hususla ilgili birtakım olumsuz yorumlar da geldi. Ruhi Su’nun söylemiş olduği bir türkünün bu türlü yorumlanmasına karşı kimi beşerler tenkitler getirdiler. Rüştü Asyalı’nın Keloğlan sinemalarındaki türkü yorumlarına benzetenler oldu eleştirmek için fakat tahminen de bilmiyorlardı ki Rüştü Asyalı da aslında Ruhi Su’nun yakın dostudur.
Koro ortasında bir nesil çatışması mı yaşandı?
Aras Akanaras: Koro ortasından çıkmadı bu tenkitler lakin geçmişte koristlik yapmış; algıları, niyetleri Ruhi Su’nun usulü konusunda farklılık, yenilik kabul etmeyen kimi dostlarımızın yorumlarıydı bunlar.
Pekala sırada ne var? Bir lansman konseri olacak mı? Tahminen albümdeki konuk sanatkarlarla birlikte sahne alacak mısınız?
Ceren Çilingir: 6 Ocak’ta, Caddebostan Kültür Merkezi’nde bir albüm lansman konserimiz olacak. Orada albümden seçme yapıtları ve albümde seslendirmediğimiz lakin sahnede uzun vakittir söylemiş olduğimiz başka kimi yapıtları seslendireceğiz. Alışılmış ki konuk sanatkarlar da bizimle olacak, hatta tahminen albüme konuk olmayan sürpriz sanatçı dostlarımız da olacak sahnede. daha sonrası için birkaç projemiz daha var lakin onlar şimdilik sürpriz olarak kalsın.
Aras Akanaras: Ruhi Su fazlaca büyük bir çınar ve bu çınarın kolları biroldukça yere nüfuz etmiş. 12 yıl opera sanatkarı olarak opera yapıtları icra etmiş mesela, Ruhu Su’nun operayla buluşması üzere bir proje olabilir. Ruhi Su’nun akademi ile buluşması, tahminen bir sempozyum projesi gerçekleşebilir. Aslında koristlerimizi de, derneği de bekleyen çok fazla mesai var önümüzdeki devirde. Yapacak epey işimiz var, ötürüsıyla sizin vesilenizle de derneğe dayanak olmak isteyenlere bir davet yapmış olalım. Bizimle ilgili her şeye ulaşmak ve dayanak olmak için ruhisu.org.tr adresi ziyaret edilebilir.
Ruhi Su Dostlar Korosu, 1978’deki ‘Semahlar’ albümü kaydından bu yana birinci kere bir albüm yayınladı. 43 yıl ortadan daha sonra müzikseverlerle buluşan ‘Suyun İzi’, Ruhi Su repertuarından eserler başta olmak üzere, Türkçe, Kürtçe, Ermenice ve Rumca halk müziği yapıtlarından oluşuyor. Koronun artık bir gelenek haline gelmiş olan stiline uygun olarak fazlacasesli yorumlanan yapıtlarda koroya Alexandra Gravas, Şuşan Kalataş, Emin İgüs, Fazilet Oral ve Fırat Tanış da konuk solist olarak eşlik ediyor albümde.
‘Suyun İzi’ni ve Ruhi Su Dostlar Korosu’nu, koronun şefi Haluk Polat, enstrümanist ve korist Aras Akanaras, koristler Ceren Çilingir, Yasemin Topsakal, Nurevşan Kırçiçek ve Güneş Yüzak’la konuştuk.
RUHİ SU’NUN MİRASI: ‘SUYUN İZİ’
43 yıl ortadan daha sonra gelen albümden bahsederek başlayalım. Bu fikir nereden, kimden çıktı? niye bir albüm yapmaya karar verdiniz bu denli yıl daha sonra?
Haluk Polat: Biraz kaideler zorladı bizi. Şöyle başlayayım; pandemi devrinde, 20 Eylül 2020’de Ruhi Su’nun vefat yıldönümünde dinleyicilerimizle buluşacağımız bir anma yapamadık. Biz de geçtiğimiz yılki anmayı kayıtla gerçekleştirdik. Yeldeğirmeni Kültür Merkezi’nde bir görüntü anma yaptık. Orada da biroldukca Ruhi Su dostu bizimle birlikte sahne aldı. Keza Rutkay Aziz, İlyas Salman, Genco Erkal, Rüştü Asyalı üzere biroldukça kıymetli isim bildirileriyle bizimle oldu. Ferhan Şensoy hayattaydı, orada söylemiş olduği fazlaca hoş şeyler var, bilhassa Ruhi Su’nun çalış biçimine ait. Bu görüntü kayıtları bir anma programı olarak 20 Eylül 2020’de yayınladık. Bu sırada dedik ki, “Acaba bu kadar yıl daha sonra bir albüm çalışması yapsak nasıl olur? Kimi modülleri bir daha yorumlasak, bir daha gündeme getirsek nasıl olur?” Derken natürel pandemi kaidelerinde koroyu toplamak aslına bakarsanız mümkün olmadı. Yüklü olarak internet ortamında buluşup çalışmalar yürütüyorduk o periyotta, toplantılar yapıyorduk, müzik üzerine konuşuyorduk, Ruhi Su albümlerini inceliyorduk. O periyotta dedik ki sanki teker teker stüdyoya girsek, onları birleştirsek, bir albüm çıkar mı? Çıktı. Pandemi koşulları niçiniyle bu biçimde bir sistem tercih ettik. Bütün koristler teker teker girdi, herkes kanal kayıtla okudu yapıtları. Olağanda yaklaşık 10-15 saatte bitireceğimiz kaydı 150-160 saat içinde bir müddetde bitirdik. bir daha de koristlerin büyük bir çoğunluğu modüllere hayli hâkim olduğu için hayli süratli bir müddetç oldu açıkçası. Ocak 2021’le Temmuz 2021 ortası yedi aylık bir müddetç içerisinde bütün kayıtları bitirmiş olduk.
Kayıtlar nerede yapıldı?
Burada, Cep Sahne’de küçük bir stüdyomuz var, hepsi burada kaydedildi. Enstrüman kayıtlarını da burada yaptık, daha sonra miks için Ankara’ya yolladık. Çok öğretici bir müddetçti natürel zira koristlerin neredeyse hiç biri profesyonel müzisyen değiller. Hayatlarında birinci sefer stüdyoya giren koristlerimiz oldu. O yüzden birinci kayıtlarla son kayıtlar içinde önemli bir performans farkı da oluştu. Öğrendik yani, kayıt sürecinde de öğrendik. Bir de olağan o periyotta birlikte söyleyemediğimiz yeni modüller üretmek durumundaydık, bir projeye bağlı olduğu için. Yeni modüller hiç birlikte söylenmemişti, birinci kere stüdyoda söylenmiş oldu. Artık o kesimleri epey daha yeterli söylüyor koro, zira artık yüz yüze çalışmalar yapabiliyoruz. Farklı bir noktaya geldik. Sanırım şu anda bir kayda girsek şu anki performansımızdan epey daha uygun bir performans çıkacağını düşünüyorum. Bu manada da öğretici oldu, düzgün bir başlangıç noktası olduğunu düşünüyorum.
Ruhi Su, Dostlar Korosu’nun birinci takımıyla
Kaç korist var şu anda koroda? Daha doğrusu Ruhi Su Dostlar Korosu’nun mevcudu nedir?
Aras Akanaras: 60’ın üzerinde. Biz üç yapı halinde çalışıyoruz: Gençlik Korosu, Hazırlık Korosu ve ana koro. Ruhi Su Dostlar Korosu üçünde şekilleniyor. İki yıldır bu biçimde bir planlamayla her yıl eylül üzere yeni korist alımları yapıyoruz, koroyu gençleştirmek ve 40 küsur yıl daha ileriye taşımak ismine takımlara ulaşmaya çalışıyoruz. O manada sayımız yüksek nüfus olarak. Kayıtlarda ise 36 korist arkadaşımız yer aldı.
Pekala repertuarı nasıl belirlediniz?
Haluk Polat: Çok güç bir müddetçti. Albümle ilgili bir grup topladık evvel; eski koristlerden, eski iştirakçilerden, koronun tarihinde kıymetli olduğunu düşündüğümüz isimlerden bir grup oluşturduk ve dedik ki biz bu biçimde bir albüm projesine başlıyoruz, bu noktada bir repertuar belirleyelim, birlikte belirleyelim. Onlar da sağ olsunlar topu bana attılar. Benim koronun şefi olduktan daha sonra yüz yüze çalışma yapabildiğim üç dört aylık bir müddetç vardı açıkçası, o süreçte çalıştırdığım modülleri düşünerek onların içinden bir seçki yaptım. Toplam 13 modül kaydettik, 10’unu kullandık. Şu anda albümde kullanamadığımız üç eser haricindeki eserler herbiçimde en hayli söylenen eserler içinde diye düşünüyorum. Tahminen son 20 yıldır koronun en çok söylemiş olduği, en uzun müddettir söylemiş olduği eserler yer aldı albümde. Bunların kayıt altında olması, profesyonel bir kayıt altında olması da tarihe iz düşmek açısından kıymetli.
Aras Akanaras: Albüm fikri gerçekleşirken AB Sivil Düşün programından yararlanıldı. O devir bilhassa fazlacakültürlülük noktasında, toplumsal cinsiyet eşitliği ismine, tahminen biraz olumlu ayrımcılık manasında korodaki bayan sayısının fazla olması vesilesiyle ve alışılmış pandemi sürecinde müzik işçilerinin durumu üzere birtakım alt metinlerle biz bu fona başvurmuştuk. Açıkçası koronun ve koristlerin birçoğunun öğrenci olmasından dolayı bu biçimde albümün yapım masraflarını karşılayacak bir maddi gelirimiz yok. Ruhi Su Kültür ve Sanat Derneği çatısı altında koro bugünlere kadar geldi. Derneğin de yaklaşık 50 üyesi var, bunlar da tahminen Ruhi Su’nun birinci koristleri, dostları, bir biçimde bu Ruhi Su etrafı içerisinde olan beşerler. O yüzden bu AB fonundan, Sivil Düşün fonundan yararlanmak biraz zorunlu bir şey oldu bizim için. daha sonrasında bir daha albüm çalışmaları devam edecektir diye düşünüyorum.
Koronun albüm süreci haricinde nasıl bir temposu var? Ben ortada konserlerinizin duyurularını görüyorum, kimi vakit bir haberde, bir görüntüde karşıma çıkıyor performanslarınız. Faal, daima ve sistemli olarak sahneye çıkan bir koro mu Ruhi Su Dostlar Korosu?
Aras Akanaras: Alışılmış, fazlaca sık olmasa da konserler veren, etkinliklerde yer alan bir koroyuz biz. Son bir yıl ortasında sanıyorum üç kent dışı konserimiz oldu. bir daha İstanbul’da bir 20 Eylül anması gerçekleştirildi Cemal Reşit Rey’de. Koro bunlar haricinde da iki haftada bir buluşuyor, vakit zaman teorik toplantılar gerçekleştiriyor. Onun haricinde ülkenin gündemiyle bağlı, toplumsal durumla bağlı birbiriyle daima haberleşen bir yapımız var, irtibat halindeyiz.
ARKEOLOG, AVUKAT, ÖĞRENCİ… TEK HEDEF MİRASA SAHİP ÇIKMAK
Bugün burada, meslekleri farklı olsa da koroda yer alan isimlerle de beraberyiz. Sizlerin koroyla tanışma öykünüzü ve bu albüm sürecinde neler yaşadığınızı dinleyebilir miyiz sanki?
Ceren Çilingir: Korodan evvel olağan Ruhi Su’yu biliyordum ailemden dolayı, aslına bakarsanız bilinmeyen biri olma ihtimali olmadığı için, çocukluğumuzdan beri bildiğimiz birisiydi. Benim büyük bir kuzenim var, o korodaydı, hatta dernek idaresindeydi. Onun yardımıyla lise senelerından itibaren Ruhi Su’yu dinlemeye başlayarak, koroyu da konserleri de takip ederek, en sonunda yollarımız kesişti diyebilirim. Benim dört yılım bitiyor koroda. Ortaya bir pandemi periyodu girdi. Biz daha tam tanışmışken, yeni korist arkadaşlar gelmişken bu biçimde bir aksilik oldu. Ancak o dezavantajı da avantaja çevirebildiğimiz bir müddetç oldu aslında o bir yıllık, hatta bir buçuk yılı da aşan pandemi periyodu. Haluk hocamın da bahsetmiş olduğu üzere albüm çözümlemeleri yapabildiğimiz, birbirimizi uzaktan da olsa yakından tanıyabildiğimiz bir devir oldu. Ve albümle bir arada bir nazaranv şuuruyla, bir heyecanla koyulduk işe. Farklı başka girdik kayda lakin herkes büyük bir sorumlulukla üstüne düşeni yaptı ve sonuçtan da epey mutluyuz.
Siz arkeologsunuz aslında, birinci stüdyo tecrübeniz oldu bu. Neler hissettiniz stüdyoya birinci girdiğinizde?
Çok heyecanlıydım alışılmış, bir de her insanın profesyonel işi diğer olduğu için büsbütün farklı bir dünyaya giriyorsunuz. Benim için biraz meditasyon üzere bir şey aslında koro. Kayıtlarda da Haluk Polat insanların heyecanını, gerginliğini üstünden atması için o kadar sakin bir tutumla yönetiyor ki aslına bakarsan orada olduğunuzu unutuyorsunuz, güya olağan bir koro provasındaymışsınız üzere oluyor bir süre daha sonra. ötürüsıyla hayli zorlandığımı söyleyemem. daha sonra kendini dinleyince insan birazcık “Ne yapmışım?” diyor.
Yasemin Hanım, siz de avukatsınız sanıyorum. Koronun da genç üyelerinden birisiniz.
Yasemin Topsakal: Evet, dernek yönetimindeyim hem de. Ben de koroya 2019 yılında girdim. Haluk hocam girdi, daha sonra bizi seçti yeni koristler olarak. Ben koroya girdikten daha sonra birkaç ay çalıştık, daha sonrasında pandemi girdi ortaya. Daha ne oluyoruz demeden bir anda albüm çalışmaları başladı. Benim için fazlaca hoş ve heyecanlı bir müddetçti. ondan sonrasında idareye girdim, birkaç aydır idarede bakılırsav alıyorum hem de. Hoş bir müddetç geçirdik, heyecanlı ve öğretici bir müddetç oldu benim için. Dediğim üzere daha yeni olmama karşın bir anda bir sürü şeyle karşılaşmak fazlaca öğretici oldu.
Nurevşan Hanım, siz de genç koristlerdensiniz. Sanıyorum istisnalardan biri olarak siz müzik eğitimi alıyorsunuz o denli değil mi?
Nurevşan Kırçiçek: Müzik öğretmenliği kısmı öğrencisiyim ben, bu sene son sınıfım, bitecek umarım ki. Ayrıyeten Haluk Polat’ın yardımcısıyım koroda. Stüdyo albüm sürecinde Haluk öğretmenimle sıklıkla beraberydik yani. Stüdyo konusunda hiç bir fikrim yoktu. Bu manada epey şey öğrendim. Kendimi koroda ve stüdyo manasında geliştirmemde yarar sağladı. Stüdyo dışında koro çalışmalarda da oldukçasesli müziğin koro üstündeki tesiriyle insanların kendilerini hissediş biçimleri, söz ediş biçimlerini gözlemleyebiliyorum. Bunun farkına varıyorum ve görüyorum ki beşerler bu işi yaptıklarında, fazlacasesli müzikle iç içe olduklarında epeyce daha özgüvenli bir biçimde hareket ediyorlar. Doğal bu şeften de kaynaklanıyor olabilir, koroya olan tavrıyla alakalı bir şey fakat bu ilişkileri beşerler üzerinde görmek de beni hayli etkiliyor koro içerisindeyken. Koroda söylemek esasen hayli apayrı bir şey. İnsanın hem şahsi gelişmenine hem düşünsel… Zira kendimizi söz etmeye çalıştığımız müziklerin birçoğu bu toprakların acılarından bahseden, yaşanmış olan gerçeklikleri göz önüne sunan kesimler. Hissiyat olarak, ruhsal olarak, duygusal olarak da fazlaca etkilendiğimiz ve gelişkinlik sağladığımız bir ortam aslında koro bizim için.
Koronun o kolektif mantığı, hiç birinizin ötekinin önüne geçmediği, gerisinde kalmadığı bir çalışma mantığı öteki bir çalışma disiplini sanıyorum.
Motamot o denli. Zira ne olursa olsun bir birey olarak oradayız lakin ortaya çıkarttığımız bütün ve o bütünün tek bir şeymiş üzere duruşu, bu epey değerli.
Siz nasıl tanıştınız koroyla?
Ben iki yıldır korodayım. Hem eski şef olan Refik Köksal ki kendisi Ruhi Su’nun eski öğrencilerindendir, hâlâ koroda da devam ediyor, beni davet etti 2019’da, onun vesilesiyle geldim. Haluk öğretmenim de üç dört aydır koroyla çalışıyormuş, ondan bir üç dört ay daha sonra koroya dâhil oldum. Artık diğer vokal çalışmalarında, koro çalışmalarında da beraberyiz. Yani gittiği yere kadar epeyce hoş şeyler öğrenerek devam ediyorum.
‘BİZ, RUHİ SU’NUN SESİYİZ…’
Güneş Beyefendi, siz de öğrencisiniz sanıyorum…
Güneş Yüzak: Mühendislik öğrencisiyim, evet. Müzikle akademik bir tanışıklığım yok. Ancak ailemin kendi ortasında bir müzisyen yapısı var, anne ve babamın. Oradan gelme bir müzik kulağım var. tıpkı vakitte aslında enstrüman tarafına kaymıştım epey küçük yaşta, piyano, gitar, birkaç perküsyon, bağlama. Geçmişte müzikle yakından ilgilenmiş, korolarda yer almış olan ebeveynlerim, acılardan değil de daha memnunluktan gelen şeyleri söylememi istiyorlardı lakin ben bir asi olarak bir daha de bağlama öğrendim, bağlama öğrenmem biraz aykırı bir şeydi onlar için. “Bağlamada da hoş şeyler çalabilirsin”e getiriyorlardı ancak işte ben de gözümü kapatmadığım için…
Ruhi Su ismiyle siz nasıl tanıştınız?
Ailem tanıştırdı beni. Ne kadar diğer istikamete gitmemi istediyseler de kendileri de çalıyorlardı türküleri ve olağan Ruhi Su’yu. “Siz çalıyorsunuz, ben niye çalmayayım?” üzere asilik yaptım aslında. Koroya girip de repertuarı öğrendiğimde fark ettim ki, bildiğim epey fazla türkü vardı. Küçüklükten bir kulak dolgunluğum var yani. Bir arkadaşımın halası koroda sopranoydu ve koronun her vakit olduğu üzere erkek ses arayışı vardı. Dört yıl evvel arkadaşımın halası haberdar etmişti beni, seçmelere davet etmişti. bu biçimde seçmelere girdim ve o gün bugündür korodayım. Albüm sürecinde de vakit zaman yer aldım lakin tümünde yokum. Burada değildim o periyotta, Muğla’daydım; İstanbul’a her gelişimde, o sırada hangi eser kaydediliyorsa o kayıtta yer aldım. Stüdyo tecrübesi hayli hoş, fazlaca öğretici ve olağan heyecanlı oldu.
Devam etmeyi düşünüyor musunuz koroda? Öğrencisiniz artık, gelecekte mezun olup öbür meşgalelerle uğraşmak zorunda kalacaksınız…
Evet, bırakmaya hiç niyetim yok. Bu koronun var olması, devam etmesi gerekiyor, bu kural. Bizim de, katkı verenler olarak bunu hedeflememiz, bu kaleyi savunmamız lazım. Çok savlı olacak ancak, bu bayrağı geleceğe daima birlikte taşıyacağız umarım.
niye? Bu türküleri bu koronun söylemeye devam ediyor olmasının nasıl bir müzikal, toplumsal, kültürel ya da politik manası var?
Yasemin Topsalak: Biroldukça manası var olağan ki. Tahminen de kuşaklardır söylenen türküler, acısıyla, hoşuyla, yeterlisi ve kötüsüyle bu toprakların öykülerini anlatan bu türküler Ruhi Su’yla özdeşleşmiş bir kez. Düzenlemelerini yapmış, kendi bestelerini yapmış. Bunları bir daha sonraki jenerasyonlara aktarmak bir bakılırsav. Zira türkü genç kuşaklar için artık yok olmaya başlayan bir çeşit. “Türkü” söylemiş olduğinizde, “Neymiş ki o?” yansısıyla karşılaşıyorsunuz neredeyse. Bir daha sonraki nesillere bu mirası aktarabilmek için koronun fazlaca değerli olduğunu düşünüyorum.
Nurevşan Kırçiçek: Ruhi Su kişilik olarak, hayatı boyunca yaşadıklarını harikulade bir direnişle göğüslemiş bir insan. Buna karşın sunduğu her şeyi bir pamuk yumuşaklığında sunmayı başarmış. Onun müziğinin bendeki özeti budur. Bu kadar şeyi yaşayıp bunları bu türlü söz edebilmesine sahip çıkmalıyız diye düşünüyorum. Azaplardan geçiyor, ömrü kısıtlanıyor, türküleri yasaklanıyor lakin o bunlara rağmen tek bir şey yapıyor: Sahneye çıkıp elinde bağlamasıyla türkülerini, bu toprakların türkülerini söylüyor. Boşuna “ezgili yürek” diye isimlendirmiyoruz. Buna da olağan ki biz sahip çıkacağız, genç jenerasyon olarak biz öğreneceğiz, bir konuşacağız, biz aktaracağız. Biz, Ruhi Su’nun sesiyiz zira.
‘RUHİ SU’NUN KÜRTÇE KAYITLARI VAR’
Kürtçe bir kılam var albümde, ‘Zere’, bir de Ermenice eser var, ‘Mayro’, bir daha Alexandra Gravas’la yoğumladığınız Rumca bir eser… Ruhi Su Dostlar Korosu’nun birinci Kürtçe, Ermenice ve Rumca kayıtları olarak tarihe geçmiş oldu bu üç müzik. Koro daha evvel sahnede Türkçe haricindeki lisanlarda müzik, türkü söylüyor muydu?
Aras Akanaras: Daha evvel Makedon ve Çingene müzikleri söylemiştik fakat Kürtçe bir kılam seslendirmemiştik. Ruhi Su, devrin şartları içerisinde Türkiye’de Kürtçe kılam seslendirmemiş, lakin Almanya’ya gittiğinde, Hüseyin Erdem’in transferine nazaran, Kürtçe eserler söylemiş, kaydetmiş. O kayıtlardan biri bugüne ulaşmış ve biz o yapıtı dinleme talihine eriştik. Sümeyra Çakır’ın Kürtçe yapıtlara ilgi göstermesinin ardında, Ruhi Su’yla birlikte bu çalışmaları yapıyor olmaları var bir yandan da. Yasak şartları içerisinde bu çalışmaları Türkiye’de kitlelerle paylaşamamış olabilirler.
Haluk Polat: Ruhi Su Vanlı, biliyorsunuz. ötürüsıyla hem Ermeni, hem Kürt coğrafyasında bu türkülere yatkın, bunları duyarak büyümüş birisi. niye söylemediği, kaydetmediği açık, o periyodun kuralları buna müsaade vermiyor.
Aras Akanaras: Ahmet Adnan Saygun’un asistanı Ruhi Su ve o devir başlıyor Anadolu’daki derlemeciliği. Kürtlerin yaşadığı kentlere gittiğinde oradaki halkın seslendirdiği bir dolu kılamı tahminen de kaydetti. Ruhi Su şu açıdan da kıymetli: Büyük göçlerin yaşandığı senelerda köyden kente gelenler için biroldukca türkü, semah, deyiş unutulmuştu. Lakin Ruhi Su’nun derlemeciliği ve ortaya çıkarması yardımıyla bugünlere taşındı bu eserler.
Haluk Polat: Aşık Veysel’in sanıyorum, Ruhi Su’yla ilgili bir kelamı var, “Türküyü kente sevdiren ozan” diye. Bu açıdan bakıldığında Ruhi Su, hem siyasi duruşu tıpkı vakitte müziğe kattıkları düşünüldüğünde, Nazım Hikmet’in şiir için yaptığını, Yaşar Kemal’in roman için yaptığını müzik için yapmıştır diye düşünüyorum. Bu miras, bu genç arkadaşlarımızın varlığıyla mümkün olacak. Koro 46 yıldır yaşıyor, niye bir 46 yıl daha yaşamasın? Gençlik Korosu projesi de bununla ilgili aslına bakarsan. Artık bakıyoruz, gençler 20’li yaşlarındalar, koromuzda 60’lı yaşlarında olup müzik söyleyen dostlarımız var. Demek ki 40 yıl daha sonra da bu genç arkadaşlarımızın koroda devam ediyor olma ihtimalleri var.
’15 YAŞINDA DA, 70 YAŞINDA DA KORİSTİMİZ VAR’
Aras Akanaras: Bizim 15 yaşında da koristimiz var 70 yaşında da. Birebir sahneye çıkıp birebir türküleri söylüyorlar. Bu koronun bir okul olduğunu unutmamak lazım. Emin İgüs bu okuldan çıktı, İsmail Hakkı Demircioğlu bu okulda yetişti, Nevzat Karakış bu okuldan çıktı, tahminen en başta söylem etmem gerekiyordu, bu ülkenin en değerli bayan seslerinden Sümeyra Çakır bu okuldan çıkmıştır.
Haluk Polat: Ayrıyeten, direkt bu korodan çıkmamış olsalar da bu akımdan, Ruhi Su’dan etkilenen biroldukça sanatçı, biroldukca müzik insanı var.
Çok değerli konuk sanatkarlar var. Az evvel bahsettiniz, Alexandra Gravas, alışılmış “konuk sanatçı” sayılır mı bilmem ancak Emin İgüs, Şuşan Kalataş, Fazilet Oral ve Fırat Tanış albümde size eşlik etmişler. Bu sanatkarlar daha evvel sahnede size eşlik etmiş miydi?
Aras Akanaras: Albüm fikri ortaya çıktığında eski koristlerimizden biri Alexandra Gravas isminden bahsetti. Alexandra Gravas, Sümeyra Çakır’la 13-14 yaşındayken Almanya’da tanışıyor. Alexandra bir Yunan mülteci ailesinin kızı, Almanya’da yaşıyorlar. O sırada Sümeyra mülteci olarak Almanya’ya gitmiş, orada hem politik faaliyetlerini hem müzik faaliyetlerini sürdüren bir insan. Bu noktada Sümeyra Alexandra’ya “Sen kesinlikle müzikle ilgilenmelisin, fazlaca hoş bir sesin var” diyor. Onun vesilesiyle Alexandra müziğe yöneliyor, güzel bir kontralto. Alışılmış biz bahsetmiş olduğumizde epey memnun oldu, “Ne yapmamız gerekiyorsa birlikte planlayalım” dedi. Vefat yıldönümünde de Ruhi Su’nun, geldi, bizimle bir arada oldu, sahnede. Bu beraberlikten ve ‘Omorfo Poli’ isimli, Theodorakis’i de andığımız bir eser ortaya çıktı.
Haluk Polat: Konuk sanatkarlarla söylemek, bu albümle bir arada ortaya çıkan bir fikir oldu açıkçası. Şuşan Kalataş ve Alexandra Gravas’ı eski bir solist arkadaşımız önerdi ve getirdi. Fazilet Oral’ı Aras önerdi, onun dinlediği bir sanatçıydı. Çok genç ve gelecekte hayli sevilecek bir ses. Tahminen biz de ona bu albümle bir yol açmış oluruz. Fırat Tanış bence bu albümün en renkli yapısı oldu. Asıl işi şarkıcılık değil lakin en az güzel bir müzikçi üzere yorumladı türküyü. Alışılmış, Ruhi Su Dostlar Korosu epey uzun vakittir var olan bir koro ve bugüne dek birfazlaca dostu, koristi olmuş ve natürel onların da yorumları bizler için epey değerlidir. Doğal olarak Fırat Tanış’ınki üzere farklı yorumları beğenmeyenler de çıkacaktır kendi yapımız içerisinden. Fırat Tanış kendini bu albümde bu türlü içtenlikle tabir ettiği için biz epeyce beğendik. Onun türküyü transfer biçimi bizce fazlaca hoş bir transfer biçimi.
‘FIRAT TANIŞ’IN ALBÜMDEKİ YORUMUNU ELEŞTİRENLER OLDU’
Sözlerinizden anladığım kadarıyla, belirli ki kimi tenkitler almışsınız bununla ilgili…
Evet, bu hususla ilgili birtakım olumsuz yorumlar da geldi. Ruhi Su’nun söylemiş olduği bir türkünün bu türlü yorumlanmasına karşı kimi beşerler tenkitler getirdiler. Rüştü Asyalı’nın Keloğlan sinemalarındaki türkü yorumlarına benzetenler oldu eleştirmek için fakat tahminen de bilmiyorlardı ki Rüştü Asyalı da aslında Ruhi Su’nun yakın dostudur.
Koro ortasında bir nesil çatışması mı yaşandı?
Aras Akanaras: Koro ortasından çıkmadı bu tenkitler lakin geçmişte koristlik yapmış; algıları, niyetleri Ruhi Su’nun usulü konusunda farklılık, yenilik kabul etmeyen kimi dostlarımızın yorumlarıydı bunlar.
Pekala sırada ne var? Bir lansman konseri olacak mı? Tahminen albümdeki konuk sanatkarlarla birlikte sahne alacak mısınız?
Ceren Çilingir: 6 Ocak’ta, Caddebostan Kültür Merkezi’nde bir albüm lansman konserimiz olacak. Orada albümden seçme yapıtları ve albümde seslendirmediğimiz lakin sahnede uzun vakittir söylemiş olduğimiz başka kimi yapıtları seslendireceğiz. Alışılmış ki konuk sanatkarlar da bizimle olacak, hatta tahminen albüme konuk olmayan sürpriz sanatçı dostlarımız da olacak sahnede. daha sonrası için birkaç projemiz daha var lakin onlar şimdilik sürpriz olarak kalsın.
Aras Akanaras: Ruhi Su fazlaca büyük bir çınar ve bu çınarın kolları biroldukça yere nüfuz etmiş. 12 yıl opera sanatkarı olarak opera yapıtları icra etmiş mesela, Ruhu Su’nun operayla buluşması üzere bir proje olabilir. Ruhi Su’nun akademi ile buluşması, tahminen bir sempozyum projesi gerçekleşebilir. Aslında koristlerimizi de, derneği de bekleyen çok fazla mesai var önümüzdeki devirde. Yapacak epey işimiz var, ötürüsıyla sizin vesilenizle de derneğe dayanak olmak isteyenlere bir davet yapmış olalım. Bizimle ilgili her şeye ulaşmak ve dayanak olmak için ruhisu.org.tr adresi ziyaret edilebilir.