Mustafa Zengin
Kürt müzik topluluğuna yeni giriş yapan Yahhya, hem sesiyle tıpkı vakitte yorum ve şekliyle biroldukca dinleyicinin dikkatini çekmeyi başaran bir isim oldu. ‘Dereneg’ (Geç) isimli birinci solo albümüyle dinleyicilerle buluşan Yahhya’nın yapıtlarında ana enstrüman olarak gitar yer alıyor. Sanatçı, kendisi için özel bir yeri olduğunu söylemiş olduği gitarı, “Kendimi bulduğum enstrüman” olarak betimliyor.
Müziği ismine biri Ciwan Haco, oburu de kendisinin “soft” dediği, yani gündelik diyebileceğimiz Kürtçe olmak üzere iki kıymetli fenomen olduğuna değinen Yahhya ile yeni albümünü, Kürtçe müziği ve özel olarak kendi iç dünyasında büyüttüğü sanata bakışını konuştuk.
‘HİÇBİR ŞEY İÇİN GEÇ DEĞİL’
ilk vakit içinderda niye albümüne ‘Dereng’ (Geç) ismini verdiğine dair soruya, ‘’Dereng’ ismini ironi olarak seçtiği cevabını veren Yahhya, bunun aslında bilindiği üzere bir ‘geç kaldım’ manasında olmadığını belirtti. “hiç bir şey için geç değil” diyen Yahhya, “aslına bakarsanız herkes geç kalmışlıkla yakınıp bir daha sonraki hayaline geç kalmaz mı? Her pişmanlığın niçini bir geç kalınmışlık ise şayet, niye buna yer ve yol hazırlayalım? Bu sorum herkese olsun” dedi.
‘BENİM ENSTRÜMANIM GİTAR’
Müzik ile ilgili fikirleri sorulduğunda, insanın müzik ile doğduğunu söz eden Mardinli sanatçı, kelamlarına şu biçimde devam etti: “Abartıyor olabilirim ancak bence ağlamak da müziktir! Bence insan müzikle doğar ve herkesin ortasında müzik vardır. İlla bir gitar, bağlama ya da ud bulunmasına gerek yok, müzik enstrümandan ibaret değil. Müziğin üniversalliği konusunda sık sık yapılan vurgudan farklı düşündüğümü belirtmek isterim ancak ben bu tartışmaya girmeden asıl olarak bölgesel müziğin kıymetine dikkat çekmek istiyorum. Yaptığımız müziği üretirken ya da icra ederken kesinlikle ortasından geçtiğimiz yöreye ilişkin tatlar ve renklerle var ediyoruz. Ben bunun hayli değerli bir şey olduğunu, kaybolmaması gerektiğini ve asıl olarak korunması gereken şeyin de bu olduğunu düşünüyorum.”
Profesyonel ya da enstrümantal manada müzikle birinci kez 1999 yılında bağlama ile tanıştığını kaydeden Yahhya, yaklaşık 8 yıl bağlama çaldıktan daha sonra, “enstrümanımın bağlama olmadığını fark ettim” diyerek gitara geçiş yaptığını anlattı. Yahhya, gitarla daha rahat müzik yapabildiğini vurguladı.
‘HEM KOMA WETAN’I birebir vakitte MIHEMED ŞÊXO’YU GİTAR İLE SÖYLEMEK BENİM İÇİN ZENGİNLİKTİR’
Gitar ile bir hayli üslupta müzik yapabildiği için enstrümanın kendisine hitap ettiğini söyleyen Yahhya, şu tabirleri kullandı: “Ben Mihemed Şêxo, Seîd Gabbarî, Seîd Yûsif, Mihemed Arif Cizrewî ve Ayşe Şan’ı uzun yıllar hayli severek dinledim ve hala da çoğunlukla dinlerim. Ancak severek dinlediğin her müziği ne yazık ki bağlama ile çalamıyorsun (ben çalamadım yani). Dengbêjlik ya da çağdaş müzik, bu iki üslubu gitarla çalmak- birleştirmek benim için daha kolay oldu. Gitarla biroldukça stili birleştirebilmek mümkün. örneğin, Hozan Serhat’ın bağlamasını dinlediğin vakit, efsane bir tını. Lakin alışılmış ki, ben onu beceremedim. Lakin gitarda bunu sağlayabildim; pop söyleyebildim, rock söyleyebildim. Koma Wetan’ı, Koma Rewşan’ı ya da Mihemed Şêxo’yu gitar ile söyleyebilmek benim için bir zenginlikti. Gitar benim için o fazlacalu, farklı müzik stillerini birleştirebilecek ortak bir enstrüman oldu.”
Yahhya
‘HER VAKİT KENDİMİ CIWAN HACO’YA BORÇLU OLARAK GÖRECEĞİM’
Müzik mesleği açısından Ciwan Haco’yu kendisi için bir ‘milat’ olarak kabul ettiğini söyleyen Yahhya, Ciwan Haco’nun ilgisini çekmesini anısıyla anlattı: “1993 yılının bir yaz ayında İstanbul’dan gelen dayımın otomobilinde, Ciwan Haco’nun ‘Kirîvo Kirîvo’ ile bir gitarı tıpkı anda çalıp söylemesini dinlemek beni cezbetmişti. Elektrogitar üzere çağdaş bir enstrümanla Kürtçe yapılan bir müzik vardı ve ben bundan epeyce etkilenmiştim. Beni bir yerden alıp öbür bir yere götürdü. Ben bunun bir Ahmed Arif şiiri olduğunu daha sonradan öğrenecektim. Kirve bizde yaygın bir hitaptır. Kirîvo’yu elektrogitar ile söylemesi epey hoşuma gitmişti. Araştırmaya başladım, ‘bu adam kim, neci?’ diye. Bu beni Cegerxwin’i, Qedrican’ı, Celadet Ali Bedirxan’ı, Kamuran Bedirxan’ı, Rojen Barnas’ı araştırmaya yöneltti ve bütün bunlar beni farklı bir yere götürdü. Her vakit kendimi Ciwan Haco’ya borçlu olarak goreceğim. Benim için bir ekoldür!”
‘BENİM KENDİMİ TABİR BİÇİMİM, DİLİM KENDİ YÖREME İLİŞKİN KÜRTÇE’DİR’
Gündelik/yöresel Kürtçe’nin kendisi ve müziği için olan ehemmiyetine bilhassa dikkat çeken Yahhya, bu problemle ilgili niyetlerini şöyleki söz etti: “Ben 80’lerin çocuğu, 90’ların genciyim. O periyot birden fazla Kürt çocuğu üzere ben de Türkçe’yi daha sonradan öğrenmiş biri olarak kendi yöreme ilişkin o Kürtçe daima içimde vardı. esasen o Kürtçe ile büyüdüm, ağladım, arbede ettim, sevdim, üzdüm, üzüldüm. ötürüsıyla benim kendimi tabir etme biçimim, dilim kendi yöremizde kullandığımız Kürtçe’dir. Bundan daha sonra da yapıtlarımı icra ederken buna itina göstererek kullanmak istiyorum. Bundan hayli da mutluyum. Zira lisan yaşamdır! Ben yaşadığım lisanı kullanıyorum.”
Kürt müziğinde iz bırakmış isimlerin de bahsetmiş olduğu manada gündelik hayatlarında kullandıkları lisan ile müzik yaptıkları görüşünü paylaştığını söyleyen Yahhya, bu lisanın dinleyicinin “aidiyet duygusu”na hitap ettiğine vurguda bulundu.
‘MÜZİĞİMİN ÖZGÜNLÜĞÜNÜN KAYNAĞI BENİM COĞRAFYAMDIR’
Kürtçede müzik yaparken yörelerine ilişkin lisanı kullanıyor olmasının kendisini daha rahat tabir etmesini sağladığını lisana getiren Kürt sanatçı, kendi müziğinin özgünlüğünün, yaşayıp büyüdüğü coğrafyadan kaynaklandığını lisana getirdi. Yahhya, “Bu toprakların güneşini, suyunu, hengamesini, sevincini, yani her şeyiyle heybemi doldurdum. Müziklerimin özgünlüğü büsbütün bu yaşanmışlıktan geliyor. Müziğimin özgünlüğünün kaynağı benim coğrafyamdır. Ben bu toprakların güneşinden, suyundan, hengamesinden, çoraklığından ve rahmetinden ziyadesiyle nasibimi aldım. Heybemdekileri vakit içerisinde çıkarmayı planlıyorum” diye konuştu.
‘SINGLE ÇALIŞMALARI İÇİN ERKEN’
İkinci albüm için hazırlıklara başladığını belirten Yahhya, albüm çıkarmayı tercih ettiğini ve bir albüm yaptıktan daha sonrasında single yayınlamaya şimdilik gereksinim duymadığını, hatta ‘karşı olduğunu’ söylemiş oldu. Dijital alanda her şeyin süratle tüketilmesinin, bilhassa sanatkarları daha fazla eser üretmeye yönlendirdiğini savunan Yahhya, sanatın bu biçimde bir şey olmadığını, üretildikçe aslında paylaşılması gerektiğini belirtti. Bu mevzuda, “niçin biz hala Mihemed Şexo’yu, Ayşeşan’ı, Mihemed Arif Cizrewî’yi tüketiyoruz? niye hala Cegerxwîn’in, Melayê Cizîrî’nin şiirlerinden besteler yapıyoruz? Ne oldu?” diye soran Yahhya, müziğin giysi üzere modası geçen bir şey olmadığına dikkat çekerek, şu biçimde konuştu: “IL Postino sinemasındaki o şair sahnesinde olduğu üzere, müzik de onu icra edene değil, gereksinimi olana aittir diye düşünüyorum. O duyguyu ne vakit istersen, gereksinim duyarsan bu biçimde dinlersin.”
‘KÜRT MÜZİĞİ HİÇ DURMADI, DAİMA DEVAM ETTİ’
Kürt müziğinin kendisini daima yineladığına, pek üretken olamadığına dair yapılan kimi tenkitler sorulduğunda ise, Yahhya, bu biçimde bir eleştiriyi biraz adaletsiz ve acımasız bulduğunu söyleyerek, şöyleki konuştu: “Bana sorarsanız Kürt müziği hiç durmadı, daima devam etti. Daima yeni şeyler çıktı. Bu eleştiriyi yalnızca Kürt müziğine indirgemek biraz haksızlık üzere geliyor. Örneğin, İngiliz müziğinde bir Cohen çıktı mı? Ya da bir Pink Floyd’u, bir Michael Jackson’ı en son ne vakit gördük? bu biçimde bir şey Türk müziğinde var mı? Bir Sezen Aksu, bir Müzeyyen Senar ya da Erkin Koray gorebiliyor muyuz? Cem Karaca üzere ya da andırıyor söylemiş olduğiniz biri çıktı mı? Artık lisanı yasaklanan, resmi yazı lisanı olmayan bir milletin bu biçimde bir eleştiriyi hak etmediğini düşünüyorum. Bu benim ferdî fikrim. Bütün baskılara karşın, hala ‘bilinmeyen bir dil’ lafları kullanılıyor, işte buna karşın bu beşerler sıyrılıp gelip kendini tabir edebiliyor. Bence bu epeyce büyük bir muvaffakiyet ve ben epeyce umutluyum. Ve albümden daha sonra gelen yorumlar göğsümü kabartıyor. Geçlerin bana Kürtçe yazması, Kürtçe karşılıklar vermesi ve o denli olsun diye değil, düzgün bir Kürtçe ile yazmaları beni fazlaca onore ediyor.”
Kürt müzik topluluğuna yeni giriş yapan Yahhya, hem sesiyle tıpkı vakitte yorum ve şekliyle biroldukca dinleyicinin dikkatini çekmeyi başaran bir isim oldu. ‘Dereneg’ (Geç) isimli birinci solo albümüyle dinleyicilerle buluşan Yahhya’nın yapıtlarında ana enstrüman olarak gitar yer alıyor. Sanatçı, kendisi için özel bir yeri olduğunu söylemiş olduği gitarı, “Kendimi bulduğum enstrüman” olarak betimliyor.
Müziği ismine biri Ciwan Haco, oburu de kendisinin “soft” dediği, yani gündelik diyebileceğimiz Kürtçe olmak üzere iki kıymetli fenomen olduğuna değinen Yahhya ile yeni albümünü, Kürtçe müziği ve özel olarak kendi iç dünyasında büyüttüğü sanata bakışını konuştuk.
‘HİÇBİR ŞEY İÇİN GEÇ DEĞİL’
ilk vakit içinderda niye albümüne ‘Dereng’ (Geç) ismini verdiğine dair soruya, ‘’Dereng’ ismini ironi olarak seçtiği cevabını veren Yahhya, bunun aslında bilindiği üzere bir ‘geç kaldım’ manasında olmadığını belirtti. “hiç bir şey için geç değil” diyen Yahhya, “aslına bakarsanız herkes geç kalmışlıkla yakınıp bir daha sonraki hayaline geç kalmaz mı? Her pişmanlığın niçini bir geç kalınmışlık ise şayet, niye buna yer ve yol hazırlayalım? Bu sorum herkese olsun” dedi.
‘BENİM ENSTRÜMANIM GİTAR’
Müzik ile ilgili fikirleri sorulduğunda, insanın müzik ile doğduğunu söz eden Mardinli sanatçı, kelamlarına şu biçimde devam etti: “Abartıyor olabilirim ancak bence ağlamak da müziktir! Bence insan müzikle doğar ve herkesin ortasında müzik vardır. İlla bir gitar, bağlama ya da ud bulunmasına gerek yok, müzik enstrümandan ibaret değil. Müziğin üniversalliği konusunda sık sık yapılan vurgudan farklı düşündüğümü belirtmek isterim ancak ben bu tartışmaya girmeden asıl olarak bölgesel müziğin kıymetine dikkat çekmek istiyorum. Yaptığımız müziği üretirken ya da icra ederken kesinlikle ortasından geçtiğimiz yöreye ilişkin tatlar ve renklerle var ediyoruz. Ben bunun hayli değerli bir şey olduğunu, kaybolmaması gerektiğini ve asıl olarak korunması gereken şeyin de bu olduğunu düşünüyorum.”
Profesyonel ya da enstrümantal manada müzikle birinci kez 1999 yılında bağlama ile tanıştığını kaydeden Yahhya, yaklaşık 8 yıl bağlama çaldıktan daha sonra, “enstrümanımın bağlama olmadığını fark ettim” diyerek gitara geçiş yaptığını anlattı. Yahhya, gitarla daha rahat müzik yapabildiğini vurguladı.
‘HEM KOMA WETAN’I birebir vakitte MIHEMED ŞÊXO’YU GİTAR İLE SÖYLEMEK BENİM İÇİN ZENGİNLİKTİR’
Gitar ile bir hayli üslupta müzik yapabildiği için enstrümanın kendisine hitap ettiğini söyleyen Yahhya, şu tabirleri kullandı: “Ben Mihemed Şêxo, Seîd Gabbarî, Seîd Yûsif, Mihemed Arif Cizrewî ve Ayşe Şan’ı uzun yıllar hayli severek dinledim ve hala da çoğunlukla dinlerim. Ancak severek dinlediğin her müziği ne yazık ki bağlama ile çalamıyorsun (ben çalamadım yani). Dengbêjlik ya da çağdaş müzik, bu iki üslubu gitarla çalmak- birleştirmek benim için daha kolay oldu. Gitarla biroldukça stili birleştirebilmek mümkün. örneğin, Hozan Serhat’ın bağlamasını dinlediğin vakit, efsane bir tını. Lakin alışılmış ki, ben onu beceremedim. Lakin gitarda bunu sağlayabildim; pop söyleyebildim, rock söyleyebildim. Koma Wetan’ı, Koma Rewşan’ı ya da Mihemed Şêxo’yu gitar ile söyleyebilmek benim için bir zenginlikti. Gitar benim için o fazlacalu, farklı müzik stillerini birleştirebilecek ortak bir enstrüman oldu.”
Yahhya
‘HER VAKİT KENDİMİ CIWAN HACO’YA BORÇLU OLARAK GÖRECEĞİM’
Müzik mesleği açısından Ciwan Haco’yu kendisi için bir ‘milat’ olarak kabul ettiğini söyleyen Yahhya, Ciwan Haco’nun ilgisini çekmesini anısıyla anlattı: “1993 yılının bir yaz ayında İstanbul’dan gelen dayımın otomobilinde, Ciwan Haco’nun ‘Kirîvo Kirîvo’ ile bir gitarı tıpkı anda çalıp söylemesini dinlemek beni cezbetmişti. Elektrogitar üzere çağdaş bir enstrümanla Kürtçe yapılan bir müzik vardı ve ben bundan epeyce etkilenmiştim. Beni bir yerden alıp öbür bir yere götürdü. Ben bunun bir Ahmed Arif şiiri olduğunu daha sonradan öğrenecektim. Kirve bizde yaygın bir hitaptır. Kirîvo’yu elektrogitar ile söylemesi epey hoşuma gitmişti. Araştırmaya başladım, ‘bu adam kim, neci?’ diye. Bu beni Cegerxwin’i, Qedrican’ı, Celadet Ali Bedirxan’ı, Kamuran Bedirxan’ı, Rojen Barnas’ı araştırmaya yöneltti ve bütün bunlar beni farklı bir yere götürdü. Her vakit kendimi Ciwan Haco’ya borçlu olarak goreceğim. Benim için bir ekoldür!”
‘BENİM KENDİMİ TABİR BİÇİMİM, DİLİM KENDİ YÖREME İLİŞKİN KÜRTÇE’DİR’
Gündelik/yöresel Kürtçe’nin kendisi ve müziği için olan ehemmiyetine bilhassa dikkat çeken Yahhya, bu problemle ilgili niyetlerini şöyleki söz etti: “Ben 80’lerin çocuğu, 90’ların genciyim. O periyot birden fazla Kürt çocuğu üzere ben de Türkçe’yi daha sonradan öğrenmiş biri olarak kendi yöreme ilişkin o Kürtçe daima içimde vardı. esasen o Kürtçe ile büyüdüm, ağladım, arbede ettim, sevdim, üzdüm, üzüldüm. ötürüsıyla benim kendimi tabir etme biçimim, dilim kendi yöremizde kullandığımız Kürtçe’dir. Bundan daha sonra da yapıtlarımı icra ederken buna itina göstererek kullanmak istiyorum. Bundan hayli da mutluyum. Zira lisan yaşamdır! Ben yaşadığım lisanı kullanıyorum.”
Kürt müziğinde iz bırakmış isimlerin de bahsetmiş olduğu manada gündelik hayatlarında kullandıkları lisan ile müzik yaptıkları görüşünü paylaştığını söyleyen Yahhya, bu lisanın dinleyicinin “aidiyet duygusu”na hitap ettiğine vurguda bulundu.
‘MÜZİĞİMİN ÖZGÜNLÜĞÜNÜN KAYNAĞI BENİM COĞRAFYAMDIR’
Kürtçede müzik yaparken yörelerine ilişkin lisanı kullanıyor olmasının kendisini daha rahat tabir etmesini sağladığını lisana getiren Kürt sanatçı, kendi müziğinin özgünlüğünün, yaşayıp büyüdüğü coğrafyadan kaynaklandığını lisana getirdi. Yahhya, “Bu toprakların güneşini, suyunu, hengamesini, sevincini, yani her şeyiyle heybemi doldurdum. Müziklerimin özgünlüğü büsbütün bu yaşanmışlıktan geliyor. Müziğimin özgünlüğünün kaynağı benim coğrafyamdır. Ben bu toprakların güneşinden, suyundan, hengamesinden, çoraklığından ve rahmetinden ziyadesiyle nasibimi aldım. Heybemdekileri vakit içerisinde çıkarmayı planlıyorum” diye konuştu.
‘SINGLE ÇALIŞMALARI İÇİN ERKEN’
İkinci albüm için hazırlıklara başladığını belirten Yahhya, albüm çıkarmayı tercih ettiğini ve bir albüm yaptıktan daha sonrasında single yayınlamaya şimdilik gereksinim duymadığını, hatta ‘karşı olduğunu’ söylemiş oldu. Dijital alanda her şeyin süratle tüketilmesinin, bilhassa sanatkarları daha fazla eser üretmeye yönlendirdiğini savunan Yahhya, sanatın bu biçimde bir şey olmadığını, üretildikçe aslında paylaşılması gerektiğini belirtti. Bu mevzuda, “niçin biz hala Mihemed Şexo’yu, Ayşeşan’ı, Mihemed Arif Cizrewî’yi tüketiyoruz? niye hala Cegerxwîn’in, Melayê Cizîrî’nin şiirlerinden besteler yapıyoruz? Ne oldu?” diye soran Yahhya, müziğin giysi üzere modası geçen bir şey olmadığına dikkat çekerek, şu biçimde konuştu: “IL Postino sinemasındaki o şair sahnesinde olduğu üzere, müzik de onu icra edene değil, gereksinimi olana aittir diye düşünüyorum. O duyguyu ne vakit istersen, gereksinim duyarsan bu biçimde dinlersin.”
‘KÜRT MÜZİĞİ HİÇ DURMADI, DAİMA DEVAM ETTİ’
Kürt müziğinin kendisini daima yineladığına, pek üretken olamadığına dair yapılan kimi tenkitler sorulduğunda ise, Yahhya, bu biçimde bir eleştiriyi biraz adaletsiz ve acımasız bulduğunu söyleyerek, şöyleki konuştu: “Bana sorarsanız Kürt müziği hiç durmadı, daima devam etti. Daima yeni şeyler çıktı. Bu eleştiriyi yalnızca Kürt müziğine indirgemek biraz haksızlık üzere geliyor. Örneğin, İngiliz müziğinde bir Cohen çıktı mı? Ya da bir Pink Floyd’u, bir Michael Jackson’ı en son ne vakit gördük? bu biçimde bir şey Türk müziğinde var mı? Bir Sezen Aksu, bir Müzeyyen Senar ya da Erkin Koray gorebiliyor muyuz? Cem Karaca üzere ya da andırıyor söylemiş olduğiniz biri çıktı mı? Artık lisanı yasaklanan, resmi yazı lisanı olmayan bir milletin bu biçimde bir eleştiriyi hak etmediğini düşünüyorum. Bu benim ferdî fikrim. Bütün baskılara karşın, hala ‘bilinmeyen bir dil’ lafları kullanılıyor, işte buna karşın bu beşerler sıyrılıp gelip kendini tabir edebiliyor. Bence bu epeyce büyük bir muvaffakiyet ve ben epeyce umutluyum. Ve albümden daha sonra gelen yorumlar göğsümü kabartıyor. Geçlerin bana Kürtçe yazması, Kürtçe karşılıklar vermesi ve o denli olsun diye değil, düzgün bir Kürtçe ile yazmaları beni fazlaca onore ediyor.”