Global Covid-19 salgınından en epey etkilenen sanat kısımlarının başında tiyatro geliyor. Yaklaşık bir buçuk yıldır rastgele bir devlet takviyesi bakılırsameyen ve yalnızlığa terk edilen tiyatro dünyası yaşananlara karşı yansılı. Tüm bu aksilikler karşısında, Kürtçe tiyatro yapan sanatkarların yaşadığı hak ihlali ise son günlerin gündem unsuru oldu.
‘PERDELER KAPANMASIN’ DEDİLER, KÜRTÇE TİYATROYU GÖRMEDİLER
İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, geride bıraktığımız 15 Nisan’da ‘İstanbul’da perdeler kapanmasın’ kampanyası başlattı. Bu kampanyaya Kürtçe tiyatro yapan Şermola Performans’ın kurucularından Berfin Zenderlioğlu da başvurdu. Lakin İBB tarafınca müracaatları kabul edilmedi. Biroldukça ödül alan ve uzun yıllardır seyircinin takdirini toplayan oyunlarıyla başvurduklarını belirten Zenderlioğlu, “Hem tiyatromuza, tıpkı vakitte takımdaki arkadaşlarımıza dayanak olabilmesi için var olan bu duyuruya karşılık verdik ve Mirza Metin’in yazdığı, benim yönettiğim ve 9 yıldır daima oynanan, 230 civarı şov yapan, mükafatlar almış olan ‘Disko 5 No’lu’ oyunuyla başvurduk. Maalesef beklediğimiz geri dönüşü alamadık. Telefonlarımıza yanıt vermedikleri için öne sürülen nedenini toplumsal medyada sormaya çalıştım. Şayet kriter olacaksa, Şermola Performans bu ülkede tertipli olarak tiyatro yapıyor. Şayet oyundan rahatsız oldularsa, korkmasınlar, 9 yıldır oynanan, bilinen, seyirci tarafınca izlenen ve mükafatlar alan bir oyun bu. Teatra Jiyana Nû’nun oyunu yasaklandı, bizimki ise hiç kabul edilmedi. Sonuç olarak biz bu süreçte bir Kürtçe oyunu kent tiyatrosu sahnesinde goremedik” diye konuştu.
‘ERMENİ OYUN DA BAŞVURDU ANCAK KABUL EDİLMEDİ’
“Bir kent tiyatrosundan bahsedeceksek, kentin bütün lisanlarını, kültürlerini içerisinde bulunduran bir yapıya sahip olmalı” diyen Zenderlioğlu, şu biçimde devam etti:
“Bu ülkede Kürtler ve Ermeniler de yaşıyor. Türkiye tiyatrosunun temellerini atmış bir Ermeni halkından bahsediyoruz. O süreçte Ermenice bir oyun da başvurdu lakin kabul edilmedi. Bu ülkede niye biz kamusal alanda var olamıyoruz? Bu bir sorun olarak her seferinde karşımıza çıkıyor. Kürtçenin kamusal alanlarda var olabilmesi gerekiyor. 20 lisanda broşürler basan belediye, 4-5 milyon civarında Kürdün yaşadığı bu kentte broşürlerinde Kürtçeye yer vermeye tenezzül bile etmiyor. Şeffaflıktan, özgürlükten, eşitlikten bahsediyorsak, bu hak ihlalinin ortadan kaldırılması gerekiyor. Kürtçenin anayasal teminata kavuşturulması gerekiyor. Yoksa biz bu problemleri yaşamaya devam edeceğiz.”
‘YASAKLARLA, SANSÜRLE GÜNDEME GELMEK İSTEMİYORUZ’
Bizim kederimiz şu an yalnızca belediye lideri Ekrem İmamoğlu değil, genel olarak bu bir sorun. Bugün derler ki ‘tamam oynayın’ lakin daha sonraki iktidar diğer bir şey söyler. Biz bunu iktidarların keyfine bırakamayız. Şayet eşitlikten bahsediyorsak, niye biz daima öteki pozisyonunda tutuluyoruz? niye daima engelleniyoruz? niye her seferinde ötelenen oluyoruz?” diyen Zenderlioğlu kelamlarını şöyle bitirdi:
“Yasaklarla, sansürle gündeme gelmek istemiyoruz. Ancak bize her seferinde bu kabusu yaşatıyorlar. Daima bunlarla cebelleşmek bizim gücümüzün yüzde 70’ini alıyor. Bu bir lütuf değil, ben hakkım olanı istiyorum. Oraya yalnızca bir gurubu göstermelik olarak almakla, sembolik bir yaklaşımla buna ikna olamayız. Bize zahmet edip geri dönüş bile yapmadılar. Kimse bu saatten daha sonra bizi dilsizleştiremez. Bunu artık kabul etmek gerek. 21’inci yüzyılda lisan fobisi, bölünme fobisiyle cebelleşmek istemiyoruz. Türkçe tiyatro yapan guruplar sorun yaşadıklarında ve bizden dayanak istediklerinde, gidip arkadaşlarımıza takviye oluyoruz. Lakin lütfen kimse de bu sürecin seyredeni olmasın, yalnızca şahit olarak kalmamalıyız. Bunlar yıllardır yapılan şeyler. Daha fazla ses çıkarmalıyız.”
‘KÜRTÇEYE DAHA ÇOK ALAN AÇILMALIDIR’
Kamoyunda reaksiyonlara niye olan kampanyanın akabinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İBB Kültür Sanat Dairesi, Şa Performance tarafınca sahnelenen Kürtçe tiyatro oyunu ‘Ji Akademiyê re Raporek’i dijital platformlarında canlı yayınladı. Topluluk hem de İBB tarafınca ekonomik olarak da desteklenecek.
Şa Performance’nin kurucusu ve tiyatro oyuncusu Tuncay Özel, İBB’nin takviyesinin değerli bir adım olmakla bir arada yetersiz olduğunu söylemiş oldu. Kürtçe tiyatrolara alan açılması gerektiğini belirten Özel, şunları söylemiş oldu:
“Bu üslup projeler yalnızca bir kümesi değil, genel olarak Kürtçe tiyatroları kapsamalıdır. Geç kalınmış bir adımdır. Keşke üzücü şeyler yaşanmadan yapılmış olsaydı.”
“Teatra Jiyana Nû üstündeki ambargoyu kabul etmiyoruz. Hepimizin ortak paydası Kürtçe tiyatro yapmaktır. Kriminalize edilmek istemiyoruz” vurgusunda bulunan Özel, “aslına bakarsanız İstanbul’da az sayıda bir tiyatro gurubuyuz. Biz Kürtçe tiyatroya ayrıcalık tansınsın demiyoruz. İstanbul’da Türkçe tiyatrolar hangi imkan ve imkanlara sahipse, Kürtçe tiyatrolar da birebir biçimde bu imkanlardan faydalanabilmeli. Zira bu bizim temel hakkımızdır” dedi.
“Keşke yıllar evvel bu dayanaklar yapılmış olsaydı, en azından bu kriminalize bir hal almış olmazdı. Kürtçeye rastgele bir alanda sansür uygulanmasını kabul etmiyoruz ve öbür dünya lisanları üzere birebir statüde karşılanmasını istiyoruz” diyen Özel kelamlarını “Kürtlerin en hayli yaşadığı vilayet olan İstanbul’da Kürtçeye daha fazlaca alan açılmalıdır. Bu hem talebizimdir hem kozmik bir haktır” diyerek tamamladı.
‘PERDELER KAPANMASIN’ DEDİLER, KÜRTÇE TİYATROYU GÖRMEDİLER
İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, geride bıraktığımız 15 Nisan’da ‘İstanbul’da perdeler kapanmasın’ kampanyası başlattı. Bu kampanyaya Kürtçe tiyatro yapan Şermola Performans’ın kurucularından Berfin Zenderlioğlu da başvurdu. Lakin İBB tarafınca müracaatları kabul edilmedi. Biroldukça ödül alan ve uzun yıllardır seyircinin takdirini toplayan oyunlarıyla başvurduklarını belirten Zenderlioğlu, “Hem tiyatromuza, tıpkı vakitte takımdaki arkadaşlarımıza dayanak olabilmesi için var olan bu duyuruya karşılık verdik ve Mirza Metin’in yazdığı, benim yönettiğim ve 9 yıldır daima oynanan, 230 civarı şov yapan, mükafatlar almış olan ‘Disko 5 No’lu’ oyunuyla başvurduk. Maalesef beklediğimiz geri dönüşü alamadık. Telefonlarımıza yanıt vermedikleri için öne sürülen nedenini toplumsal medyada sormaya çalıştım. Şayet kriter olacaksa, Şermola Performans bu ülkede tertipli olarak tiyatro yapıyor. Şayet oyundan rahatsız oldularsa, korkmasınlar, 9 yıldır oynanan, bilinen, seyirci tarafınca izlenen ve mükafatlar alan bir oyun bu. Teatra Jiyana Nû’nun oyunu yasaklandı, bizimki ise hiç kabul edilmedi. Sonuç olarak biz bu süreçte bir Kürtçe oyunu kent tiyatrosu sahnesinde goremedik” diye konuştu.
‘ERMENİ OYUN DA BAŞVURDU ANCAK KABUL EDİLMEDİ’
“Bir kent tiyatrosundan bahsedeceksek, kentin bütün lisanlarını, kültürlerini içerisinde bulunduran bir yapıya sahip olmalı” diyen Zenderlioğlu, şu biçimde devam etti:
“Bu ülkede Kürtler ve Ermeniler de yaşıyor. Türkiye tiyatrosunun temellerini atmış bir Ermeni halkından bahsediyoruz. O süreçte Ermenice bir oyun da başvurdu lakin kabul edilmedi. Bu ülkede niye biz kamusal alanda var olamıyoruz? Bu bir sorun olarak her seferinde karşımıza çıkıyor. Kürtçenin kamusal alanlarda var olabilmesi gerekiyor. 20 lisanda broşürler basan belediye, 4-5 milyon civarında Kürdün yaşadığı bu kentte broşürlerinde Kürtçeye yer vermeye tenezzül bile etmiyor. Şeffaflıktan, özgürlükten, eşitlikten bahsediyorsak, bu hak ihlalinin ortadan kaldırılması gerekiyor. Kürtçenin anayasal teminata kavuşturulması gerekiyor. Yoksa biz bu problemleri yaşamaya devam edeceğiz.”
‘YASAKLARLA, SANSÜRLE GÜNDEME GELMEK İSTEMİYORUZ’
Bizim kederimiz şu an yalnızca belediye lideri Ekrem İmamoğlu değil, genel olarak bu bir sorun. Bugün derler ki ‘tamam oynayın’ lakin daha sonraki iktidar diğer bir şey söyler. Biz bunu iktidarların keyfine bırakamayız. Şayet eşitlikten bahsediyorsak, niye biz daima öteki pozisyonunda tutuluyoruz? niye daima engelleniyoruz? niye her seferinde ötelenen oluyoruz?” diyen Zenderlioğlu kelamlarını şöyle bitirdi:
“Yasaklarla, sansürle gündeme gelmek istemiyoruz. Ancak bize her seferinde bu kabusu yaşatıyorlar. Daima bunlarla cebelleşmek bizim gücümüzün yüzde 70’ini alıyor. Bu bir lütuf değil, ben hakkım olanı istiyorum. Oraya yalnızca bir gurubu göstermelik olarak almakla, sembolik bir yaklaşımla buna ikna olamayız. Bize zahmet edip geri dönüş bile yapmadılar. Kimse bu saatten daha sonra bizi dilsizleştiremez. Bunu artık kabul etmek gerek. 21’inci yüzyılda lisan fobisi, bölünme fobisiyle cebelleşmek istemiyoruz. Türkçe tiyatro yapan guruplar sorun yaşadıklarında ve bizden dayanak istediklerinde, gidip arkadaşlarımıza takviye oluyoruz. Lakin lütfen kimse de bu sürecin seyredeni olmasın, yalnızca şahit olarak kalmamalıyız. Bunlar yıllardır yapılan şeyler. Daha fazla ses çıkarmalıyız.”
‘KÜRTÇEYE DAHA ÇOK ALAN AÇILMALIDIR’
Kamoyunda reaksiyonlara niye olan kampanyanın akabinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İBB Kültür Sanat Dairesi, Şa Performance tarafınca sahnelenen Kürtçe tiyatro oyunu ‘Ji Akademiyê re Raporek’i dijital platformlarında canlı yayınladı. Topluluk hem de İBB tarafınca ekonomik olarak da desteklenecek.
Şa Performance’nin kurucusu ve tiyatro oyuncusu Tuncay Özel, İBB’nin takviyesinin değerli bir adım olmakla bir arada yetersiz olduğunu söylemiş oldu. Kürtçe tiyatrolara alan açılması gerektiğini belirten Özel, şunları söylemiş oldu:
“Bu üslup projeler yalnızca bir kümesi değil, genel olarak Kürtçe tiyatroları kapsamalıdır. Geç kalınmış bir adımdır. Keşke üzücü şeyler yaşanmadan yapılmış olsaydı.”
“Teatra Jiyana Nû üstündeki ambargoyu kabul etmiyoruz. Hepimizin ortak paydası Kürtçe tiyatro yapmaktır. Kriminalize edilmek istemiyoruz” vurgusunda bulunan Özel, “aslına bakarsanız İstanbul’da az sayıda bir tiyatro gurubuyuz. Biz Kürtçe tiyatroya ayrıcalık tansınsın demiyoruz. İstanbul’da Türkçe tiyatrolar hangi imkan ve imkanlara sahipse, Kürtçe tiyatrolar da birebir biçimde bu imkanlardan faydalanabilmeli. Zira bu bizim temel hakkımızdır” dedi.
“Keşke yıllar evvel bu dayanaklar yapılmış olsaydı, en azından bu kriminalize bir hal almış olmazdı. Kürtçeye rastgele bir alanda sansür uygulanmasını kabul etmiyoruz ve öbür dünya lisanları üzere birebir statüde karşılanmasını istiyoruz” diyen Özel kelamlarını “Kürtlerin en hayli yaşadığı vilayet olan İstanbul’da Kürtçeye daha fazlaca alan açılmalıdır. Bu hem talebizimdir hem kozmik bir haktır” diyerek tamamladı.