İsmail Beşikci Vakfı (İBV), Kırmancca (Zazakî) Akademisi düzenliyor. Birincisi, ‘Tarih, Kültür ve Kimlik Bağlamında Kırmanclar (Zazalar)’ başlığıyla gerçekleştirilecek olan program, 4 Eylül-2 Ekim 2021 tarihleri içinde, beş hafta boyunca her cumartesi günü 14.00-17.00 saatlerinde çevrimiçi olarak Zoom üzerinden yapılacak. Hudutlu sayıda öğrencinin kabul edileceği programın son müracaat tarihi ise 22 Ağustos 2021 olarak belirtildi.
AKADEMİDE KIRMANC (ZAZA) AKADEMİSYENLER DERS VERECEK
İsmail Beşikçi Vakfı tarafınca organize edilen ve koordinatörlüğünü Keyifli Can’ın üstlendiği akademi programına, kendileri de Kırmanc (Zaza) olan, alanında uzman akademisyenler hoca olarak katılacak. 4 Eylül’de başlayacak birinci derste Prof. Dr. Mehmet S. Kaya “Sosyoloji ve Sosyo-Antropoloji Bağlamında Kırmanclar’ın Kimliği ve Kültürü” üzerine ders verecek. Sırasıyla öbür haftalarda ise Doç. Dr. Ercan Çağlayan “Tarihi Kaynaklarda Kırmanclar”, Dr. Nadire Güntaş Aldatmaz “Etno-Dini Kimlikler Bağlamında Kırmanclar”, Dr. Yusuf Baluken “Diyarbekir Eğil Mirdasi Beyliği”, Uzm. Murat Başaran ise “Tarihi ve Kelamlı kaynaklarda Siverek Dimilî (Zaza) Aşiretleri” bahislerini tartışacak.
Kırmancca (Kirmanckî/Zazakî) alanında çalışmalar yapan Memnun Can, dünyada akademik nitelikli Kırmancca temalı çalışmaların geçmişinin 19. yüzyılın ortalarına dayandığını söylemiş oldu. “Bilimsel alanda bir modülü olduğu için bilhassa Batılı devletlerin Kürdoloji üzerine çalışan akademik kurumlarında çalışma konusu olmuş” diyen Can, kelamlarına şöyleki devam etti:
“Tıpkı bugün olduğu üzere dün de Kürt lisanı, tarihi, edebiyatı ve kültürü odaklı çalışmaları -ki bu alan özetlemek gerekirse Kürdoloji halinde tanımlanır- yapan bilim insanlarının bir kısmı da Kırmanclar ve bilhassa de Kırmancca (Zazaca) üzerine çalışmıştır. Hepimizin bildiği malum devlet siyasetinden dolayı Türkiye’de akademik alandaki Kürdoloji çalışmaları fazlaca geç başladı. Benim bilebildiğim kadarıyla bu manada mihenk taşı Mardin Artuklu Üniversitesi bünyesinde yer alan Türkiye’de Yaşayan Lisanlar Enstitüsü’nün 2009’da Bakanlar Konseyi sonucuyla kurulmasıdır. Bilindiği üzere çabucak sonrasındaları birkaç üniversitede daha Kürt lisanı ve Kültürü/Edebiyatı kısımları açıldı. Bugün Kürtçe –Kürtçe derken kastım Türkiye’de konuşulan iki Kürtçe diyalekti olan Kurmancca/Kurmancî ve Kırmancca/Zazakî- üzerine üniversitelerde lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir.”
‘TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE DIŞINDA DÜZENLENEN BİRİNCİ KIRMANCCA AKADEMİK PROGRAM’
İsmail Beşikci Vakfı’nın birincisi 2019 yılındaki Türkçe, biri Kürtçe (Kurmancî) olmak üzere bugüne dek 3 tane Akademik program düzenlendiğini belirten Can, şunları söylemiş oldu: “İBV’nin bu akademileri tasarlamaktaki amacı Kürdoloji alanında çalışan akademisyenleri, araştırmacıları ve bu alana ilgi duyan lisans, yüksek lisans öğrencileri ile mezunlarını buluşturmak, bir daha alandaki birikimin irdelendiği ve görünür kılındığı bir platform oluşturmaktır. Kırmancca Akademisi vakfın düzenlediği dördüncü, konusu ve lisanıyla ise büsbütün Kırmancca olan birinci programıdır. Konusu ve lisanı itibariyle baktığımızda yanılmıyorsam bu bununla birlikte Türkiye’de bir üniversite haricinde düzenlenen birinci Kırmanclar temalı akademik program olacak. Kırmancca alanında bir çalışmacı kimliğimle şunu da söz etmeliyim, İsmail Beşikci Vakfı idare heyetine bu biçimdesi geç kalmış ve kıymetli bir tertibi düzenlediği için teşekkür ederim. Ki ikincisinin de 2022 kışında “Kırmancca Lisan, Edebiyat ve Folklor” temalı olarak planlandığını da eklemek isterim.”
.
‘ÖZGÜVEN YİTİMİNİ AKSİNE ÇEVİRMEK GEREK’
Bir lisanın konuşmacılarının günlük ömürde o lisanı kullanmıyor olmalarının temelinde yatan esas sebeplerden en değerlisinin o insanların anadillerine dair özgüven hislerini yitirmiş olmaları olduğunun, bu bağlamda Kırmanclarda Kırmanccaya karşı oluşan özgüven yitimini bilakis çevirmek gerektiğinin altını çizen Can, “Hepimizin bildiği üzere Kırmancca sadece Türkiye’nin hakimiyeti altındaki Kürt vilayetlerinde konuşulan bir Kürt lehçesi ve Kurmanca’ya (Kurmancî) oranla hayli daha dezavantajlı durumda. UNESCO’nun 2009’dan bu yana yayımladığı lisan raporlarında da tespit edildiği üzere varlığı risk altında. Buna sık sık atıfta bulunulması düzgün lakin şahsî fikrim şu ki kısmen de olsa bu durumu bilakis çevirebilecek epeyce çeşitli faaliyetlere, birtakım tertiplere yönelmek, en sağlıklı ve zorunlu tavırdır. Bu bağlamda üniversite haricindeki akademik alanda, görsel ve yazılı basında, internet medyasında, kültür, sanat, edebiyat aktivitelerinde Kırmancca’nın görünürlüğünün artması epey kıymetlidir. Öğrenilmesi ve öğretilmesi faaliyetlerinin yapılması, bunların toplum tarafınca sahiplenilmesi, desteklenmesi birebir derecede değerlidir. ötürüsıyla hem görünürlüğünün artması birebir vakitte bu lisanı konuşanların kıymetli bir kısmında lisana karşı oluşan özgüven yitimini bilakis çevirmek fakat bu biçimdesi pratik faaliyetlerle, tavırlarla mümkün olabilir” dedi.
‘ÇOCUKLARIN KONUŞAMADIĞI LİSANIN GELECEĞİ RİSK ALTINDADIR’
Kürtçenin varlığının ve gelişmeninin garanti altına alınmasının en nihayetinde devletin bu lisanın varlığını ve statüsünü anayasal garanti altına almasıyla mümkün olacağına dikkat çeken Can, “Son senelerda birtakım kısmi olumlu adımlar atılmış olmakla birlikte, kimi periyotlar bunlara yaslanarak ortaya atılan ‘asimilasyonu bitirdik, asimilasyon siyasetlerini ayağımızın altına aldık’ vb. telaffuzlar bilimsel olarak bakıldığında doğrulanabilir nitelikte tabirler değildir. Kırmancca’nın yazgısında belirleyici olan yasal statüye kavuşturulması, en başta eğitim lisanı olmasıdır. Bu da lakin devlet eliyle gerçekleştirilebilir. Örneğin bir hastayı düşünelim; şayet kıymetli bir rahatsızlığı olan bir hasta tedavi görmezse ne olur? Vakte yayılmış sonla, yani vefatla karşı karşıya kalır değil mi? Bence Kırmancca’nın mevcut durumu, devletin onu anayasal garantiye alması ve eğitim lisanı olarak tanımasının kıymeti en uygun bu örnekle anlatılabilir. Biraz evvel toplumun muhakkak ölçüde yaptığı veyahut daha fazla yapması gerekenlerle biz sırf Kırmancca’nın ömrünü uzatmaya çalışabiliriz. Hasta örneğiyle söylersem, acılarını dindirebiliriz. Devletin Kırmancca kadar Kurmancca için de atması gereken bu hayati adımları atması, Kürtlerin yasal, barışçıl ve demokratik nitelikli toplumsal tazyiki hükümetler üzerinde sürdürmesi son derece kıymetli. Doğal bu gerçekleşene kadar durup beklenilemez. yinea düşmemek açısından biraz evvel de söylemiş olduğim pratik tavırları sergilemek, en başta konuşmacılarının lisanlarına ve kültürlerine karşı sorumluluğudur. Örneğin sırf Kırmanc (Zaza) değil, Kurmanc Kürtleri ortasında de binlerce yükseköğrenim görmüş insanımız var ki bunların kıymetli bir oranı toplum ortasında statü sahibi mesleklere, durumlara vs. sahip. Pekala, bu Kürt bireylerimiz kendi anadillerinde birer ümmi olduklarının farkındalar mıdır sanki?” diye konuştu.
‘PROGRAMIN GELECEĞE DÖNÜK DE FAYDALI OLMASINI UMUYORUM’
Kırmancca Akademi programına iştirak koşullarını taşıyanların müracaatlarını bu ayın 22’sine kadar yapmaları gerektiğini vurgulayan Can, kelamlarını şu biçimde noktaladı: “Her bir hocamız kendi alanında uzman ve birikimli olan hocalarımızdır. Bu manada programın başvuranlar için olduğu kadar geleceğe dönük de yararlı olmasını umuyorum. Atlamak istemediğim bir konu da şudur: Başta Kürt medyası olmak üzere demokrat-çoğulcu çizgide yayın yapan medya kuruluşlarının bu programı duyurucu haberler yapması manalı olur. Bu akademinin kalıcı olmasını, gelecekte bu nitelikteki programlara ilham verici olması dileğiyle diyorum.”
Kırmancca Akademi programına buradan başvurulabilir.
AKADEMİDE KIRMANC (ZAZA) AKADEMİSYENLER DERS VERECEK
İsmail Beşikçi Vakfı tarafınca organize edilen ve koordinatörlüğünü Keyifli Can’ın üstlendiği akademi programına, kendileri de Kırmanc (Zaza) olan, alanında uzman akademisyenler hoca olarak katılacak. 4 Eylül’de başlayacak birinci derste Prof. Dr. Mehmet S. Kaya “Sosyoloji ve Sosyo-Antropoloji Bağlamında Kırmanclar’ın Kimliği ve Kültürü” üzerine ders verecek. Sırasıyla öbür haftalarda ise Doç. Dr. Ercan Çağlayan “Tarihi Kaynaklarda Kırmanclar”, Dr. Nadire Güntaş Aldatmaz “Etno-Dini Kimlikler Bağlamında Kırmanclar”, Dr. Yusuf Baluken “Diyarbekir Eğil Mirdasi Beyliği”, Uzm. Murat Başaran ise “Tarihi ve Kelamlı kaynaklarda Siverek Dimilî (Zaza) Aşiretleri” bahislerini tartışacak.
Kırmancca (Kirmanckî/Zazakî) alanında çalışmalar yapan Memnun Can, dünyada akademik nitelikli Kırmancca temalı çalışmaların geçmişinin 19. yüzyılın ortalarına dayandığını söylemiş oldu. “Bilimsel alanda bir modülü olduğu için bilhassa Batılı devletlerin Kürdoloji üzerine çalışan akademik kurumlarında çalışma konusu olmuş” diyen Can, kelamlarına şöyleki devam etti:
“Tıpkı bugün olduğu üzere dün de Kürt lisanı, tarihi, edebiyatı ve kültürü odaklı çalışmaları -ki bu alan özetlemek gerekirse Kürdoloji halinde tanımlanır- yapan bilim insanlarının bir kısmı da Kırmanclar ve bilhassa de Kırmancca (Zazaca) üzerine çalışmıştır. Hepimizin bildiği malum devlet siyasetinden dolayı Türkiye’de akademik alandaki Kürdoloji çalışmaları fazlaca geç başladı. Benim bilebildiğim kadarıyla bu manada mihenk taşı Mardin Artuklu Üniversitesi bünyesinde yer alan Türkiye’de Yaşayan Lisanlar Enstitüsü’nün 2009’da Bakanlar Konseyi sonucuyla kurulmasıdır. Bilindiği üzere çabucak sonrasındaları birkaç üniversitede daha Kürt lisanı ve Kültürü/Edebiyatı kısımları açıldı. Bugün Kürtçe –Kürtçe derken kastım Türkiye’de konuşulan iki Kürtçe diyalekti olan Kurmancca/Kurmancî ve Kırmancca/Zazakî- üzerine üniversitelerde lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir.”
‘TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTE DIŞINDA DÜZENLENEN BİRİNCİ KIRMANCCA AKADEMİK PROGRAM’
İsmail Beşikci Vakfı’nın birincisi 2019 yılındaki Türkçe, biri Kürtçe (Kurmancî) olmak üzere bugüne dek 3 tane Akademik program düzenlendiğini belirten Can, şunları söylemiş oldu: “İBV’nin bu akademileri tasarlamaktaki amacı Kürdoloji alanında çalışan akademisyenleri, araştırmacıları ve bu alana ilgi duyan lisans, yüksek lisans öğrencileri ile mezunlarını buluşturmak, bir daha alandaki birikimin irdelendiği ve görünür kılındığı bir platform oluşturmaktır. Kırmancca Akademisi vakfın düzenlediği dördüncü, konusu ve lisanıyla ise büsbütün Kırmancca olan birinci programıdır. Konusu ve lisanı itibariyle baktığımızda yanılmıyorsam bu bununla birlikte Türkiye’de bir üniversite haricinde düzenlenen birinci Kırmanclar temalı akademik program olacak. Kırmancca alanında bir çalışmacı kimliğimle şunu da söz etmeliyim, İsmail Beşikci Vakfı idare heyetine bu biçimdesi geç kalmış ve kıymetli bir tertibi düzenlediği için teşekkür ederim. Ki ikincisinin de 2022 kışında “Kırmancca Lisan, Edebiyat ve Folklor” temalı olarak planlandığını da eklemek isterim.”
.
‘ÖZGÜVEN YİTİMİNİ AKSİNE ÇEVİRMEK GEREK’
Bir lisanın konuşmacılarının günlük ömürde o lisanı kullanmıyor olmalarının temelinde yatan esas sebeplerden en değerlisinin o insanların anadillerine dair özgüven hislerini yitirmiş olmaları olduğunun, bu bağlamda Kırmanclarda Kırmanccaya karşı oluşan özgüven yitimini bilakis çevirmek gerektiğinin altını çizen Can, “Hepimizin bildiği üzere Kırmancca sadece Türkiye’nin hakimiyeti altındaki Kürt vilayetlerinde konuşulan bir Kürt lehçesi ve Kurmanca’ya (Kurmancî) oranla hayli daha dezavantajlı durumda. UNESCO’nun 2009’dan bu yana yayımladığı lisan raporlarında da tespit edildiği üzere varlığı risk altında. Buna sık sık atıfta bulunulması düzgün lakin şahsî fikrim şu ki kısmen de olsa bu durumu bilakis çevirebilecek epeyce çeşitli faaliyetlere, birtakım tertiplere yönelmek, en sağlıklı ve zorunlu tavırdır. Bu bağlamda üniversite haricindeki akademik alanda, görsel ve yazılı basında, internet medyasında, kültür, sanat, edebiyat aktivitelerinde Kırmancca’nın görünürlüğünün artması epey kıymetlidir. Öğrenilmesi ve öğretilmesi faaliyetlerinin yapılması, bunların toplum tarafınca sahiplenilmesi, desteklenmesi birebir derecede değerlidir. ötürüsıyla hem görünürlüğünün artması birebir vakitte bu lisanı konuşanların kıymetli bir kısmında lisana karşı oluşan özgüven yitimini bilakis çevirmek fakat bu biçimdesi pratik faaliyetlerle, tavırlarla mümkün olabilir” dedi.
‘ÇOCUKLARIN KONUŞAMADIĞI LİSANIN GELECEĞİ RİSK ALTINDADIR’
Kürtçenin varlığının ve gelişmeninin garanti altına alınmasının en nihayetinde devletin bu lisanın varlığını ve statüsünü anayasal garanti altına almasıyla mümkün olacağına dikkat çeken Can, “Son senelerda birtakım kısmi olumlu adımlar atılmış olmakla birlikte, kimi periyotlar bunlara yaslanarak ortaya atılan ‘asimilasyonu bitirdik, asimilasyon siyasetlerini ayağımızın altına aldık’ vb. telaffuzlar bilimsel olarak bakıldığında doğrulanabilir nitelikte tabirler değildir. Kırmancca’nın yazgısında belirleyici olan yasal statüye kavuşturulması, en başta eğitim lisanı olmasıdır. Bu da lakin devlet eliyle gerçekleştirilebilir. Örneğin bir hastayı düşünelim; şayet kıymetli bir rahatsızlığı olan bir hasta tedavi görmezse ne olur? Vakte yayılmış sonla, yani vefatla karşı karşıya kalır değil mi? Bence Kırmancca’nın mevcut durumu, devletin onu anayasal garantiye alması ve eğitim lisanı olarak tanımasının kıymeti en uygun bu örnekle anlatılabilir. Biraz evvel toplumun muhakkak ölçüde yaptığı veyahut daha fazla yapması gerekenlerle biz sırf Kırmancca’nın ömrünü uzatmaya çalışabiliriz. Hasta örneğiyle söylersem, acılarını dindirebiliriz. Devletin Kırmancca kadar Kurmancca için de atması gereken bu hayati adımları atması, Kürtlerin yasal, barışçıl ve demokratik nitelikli toplumsal tazyiki hükümetler üzerinde sürdürmesi son derece kıymetli. Doğal bu gerçekleşene kadar durup beklenilemez. yinea düşmemek açısından biraz evvel de söylemiş olduğim pratik tavırları sergilemek, en başta konuşmacılarının lisanlarına ve kültürlerine karşı sorumluluğudur. Örneğin sırf Kırmanc (Zaza) değil, Kurmanc Kürtleri ortasında de binlerce yükseköğrenim görmüş insanımız var ki bunların kıymetli bir oranı toplum ortasında statü sahibi mesleklere, durumlara vs. sahip. Pekala, bu Kürt bireylerimiz kendi anadillerinde birer ümmi olduklarının farkındalar mıdır sanki?” diye konuştu.
‘PROGRAMIN GELECEĞE DÖNÜK DE FAYDALI OLMASINI UMUYORUM’
Kırmancca Akademi programına iştirak koşullarını taşıyanların müracaatlarını bu ayın 22’sine kadar yapmaları gerektiğini vurgulayan Can, kelamlarını şu biçimde noktaladı: “Her bir hocamız kendi alanında uzman ve birikimli olan hocalarımızdır. Bu manada programın başvuranlar için olduğu kadar geleceğe dönük de yararlı olmasını umuyorum. Atlamak istemediğim bir konu da şudur: Başta Kürt medyası olmak üzere demokrat-çoğulcu çizgide yayın yapan medya kuruluşlarının bu programı duyurucu haberler yapması manalı olur. Bu akademinin kalıcı olmasını, gelecekte bu nitelikteki programlara ilham verici olması dileğiyle diyorum.”
Kırmancca Akademi programına buradan başvurulabilir.