Aslı Örnek
Moda Sahne yeni tiyatro dönemini izleyiciyi çok düşündüren bir oyunla açıyor. Birinci gösterimi perşembe günü Moda Sahne’de yapılan oyunun ismi ‘Hayat Seni Çok Seviyorum’. 28 yıldır hapishanede tutulan, Kürt-alevi şair İlhan Sami Çomak’ın otobiyografisinden Kemal Aydoğan’ın direktörlüğünde sahneye konan oyunda iki müzisyen Ali Tekbaş ve Gülseven Medar rol alıyor. Karanlık sahneyi yumuşak bir ışık aydınlatıyor. İki oyuncunun gerisindeki ekranda parmaklıklar içinde İlhan Sami, çabucak ekranın altında atlas yorganlar, oyuncuların etrafında kağıttan asılı kuşlar ve yıldızlar görüyor seyirci….
Oyun başladığında ise şairin çocukluğundan başlayıp, gençliğine, Bingöl’den İstanbul’a uzanan seyahatine, tutuklanıp yargılanmasına özetlemek gerekirsesı ömrüne şahit oluyor. Kemal Aydoğan’la, İlhan Sami hapishaniçin çıkıp oyunu seyredene kadar biz sahnelemeye devam edeceğiz dediği ‘Hayat Seni Çok Seviyorum’ isimli oyunu konuştuk.
İlhan Sami Çomak’ın otobiyografisini sahneleme fikri nasıl doğdu?
Otobiyografisi ‘Karınca Yuvası’nı Dağıtmamak’ ismiyle geçtiğimiz Haziran ayında İrtibat Yayınları’ndan çıkmıştı. Ben de ondan evvel aslına bakarsan şiirlerini inceliyor lakin tam da yol bulamıyordum, olağan ki bu otobiyografi değerli bir rehberlik etti. Zira o yaşantıyı daha net gördüm ve oradan kesimler çıkardım; yaklaşık 40 sayfa kadar modül çıkardım. Evvel düz yazı üzerinden oyun yapacaktık, ancak daha sonra İpek Özel ile birlikte hapishanede vaktin biraz daha geçmesi ve geçirilmesi açısından işine fayda diye İlhan Sami’ye teklif ettik. Benim seçtiğim kısımlardan bir daha müellif mı diye… O da kısımlardan hareketle bir oyun yazdı. Yani seçilmiş kısımları bir daha şiir biçiminde yazarak bir şey denedi. Düz yazı kısımlara benzemeyen, bir daha şiir formatında yazılmış, konuşmaya da yakın yeni bir yazı ve oyun çıktı ortaya.
Oyuncular beraberinde müzisyenlerden oluşuyor. Onlar da oyun seçiminde ‘Bizden emin misin?’ diye sormuşlar. Daha tanınan isimler de rol almak isteyebilirdi fakat siz daha az tanınmış müzisyenleri seçtiniz. O nasıl oldu?
Rol alacak şahısların müzisyen olmaları ve Kürtçe’yi epeyce uygun konuşmaları gerekiyordu. Zira metinde yer almayan ancak benim daha sonradan eklediğim, ana lisanı Kürtçe olanların Türkçe öğrenirken çektiği kasvetlere dair kısımda konuşmaları Türkçe-Kürtçe birlikte kullanmayı düşündüm. İlhan Sami bu biçimde yazmamıştı doğal buraları… ötürüsıyla eş vakitli olarak sahnede Türkçe-Kürtçe, Kürtçe-Türkçe konuşabilecek, iki lisanı birbirine çevirebilecek oyuncular arıyordum; ötürüsıyla Kürtçe’ye hakimiyet gerekiyordu. İlhan Sami’nin metninde bir müzikte duyuyordum ben. Müzikal tarafı kuvvetli oyuncuların bu kültürel ortamı, o coğrafyayı tanıması gerekiyordu. O ortamı tanımayan, bilmeyen biri olarak anlatamazdım aslına bakarsan. ötürüsıyla o ortamı hayatış, doğmuş, İlhan Sami’nin anlattığı sıkıntılara tanıklık etmiş olması gerekiyordu; Kürt lisanına hakimiyet ve metnin barındırdığı müzikal özellikleri de kuvvetli bir biçimde bize anlatacak, vakit zaman dengbejlik yapacak, vakit zaman türkü söyleyebilecek bir oyuncuydu. Bu bağlamda Ali ve Gülseven’le tanıştım. Zira onlar geçmişte birtakım tiyatro oyunlarında müzikal oyunculuk yapmışlardı, tecrübeleri vardı. O tecrübeleri de beni onlarla çalışmaya itti.
Prömiyer epeyce kalabalıktı. Onun işlenişi kadar sahne tasarımı, ışık kullanmasının da epeyce başarılı olduğuna dair yorumlar yapıldı. Biz bu biçimde görürken, ailesi de izleyiciler ortasındaydı. Onlar ne yaşadı, ne gördü?
Promiyerde İlhan Sami’nin ailesinden ağabeyler, kardeşler, kuzenler, amcalar, yengelerde dahil 30 kişi vardı; onlar duygusal olarak biraz yoruldu, hayli ağladılar. Oyunun onlara değmesi bize değmesinden biraz daha güçlü olağan, onlar yaşadıkları şeyleri duydular. Biz hem insan birebir vakitte halkın başına gelmiş bir trajediyi dinliyoruz lakin onlar kendi kıssalarına baktılar. Natürel ki İlhan Sami’nin hala tutsak olması seyirlerinin hüznünü, tasalarını tekrar hatırlatmış olabilir ki, o denli duruyor. Oyunu hem coğrafyaya hem soruna uzak birkaç arkadaşıma seyrettirdim; fazlaca enteresan yansılar verdiler. Yeterli manada şaşırdığımı söylemeliyim. Trajediyi birinci kere bu boyutuyla kavradıklarını, daha öncesinde bunu bu biçimde algılamadıklarını, biraz uzaktan teğet geçtiklerini söylemiş olduler.
Kemal Aydoğan
Bu müsabaka onları fazlaca etkilemiş, hatta hırpalamıştı. Bu bence fazlaca değerli bir şey. Zira biz bu oyunu yaparken de, bu probleme uzak, daha Batı’da yaşayan insanların bu sorunu kavramasını daha hayli istiyorduk. Toplumsal barışın en kıymetli ayağı bu kısmın bir sorunu kavrıyor olması, bir farkındalık geliştirmesi ve toplumsal barışı taleple savunması… Yalnızca yok ederek, nefretle, ayrımcılıkla ya da ‘hayır siz yoksunuz’ diyerek olmuyor bu iş! Bir tanımayla mümkün. ötürüsıyla bir tanımanın gerçekleştiğini görüyor olmak, onların bu farkındalığının ve şuurunun artmış olması olağan ki oyunun yapılma niçinlerinden birinin seyirci nezdinden gerçekleştiğini, bu farkındalığın kurulduğunu gösteriyor, bu müsabaka gerçekleşmiş üzere duruyor. Kendi adıma epey sevindirici.
Başarıdan evvel farkındalık diyorsunuz…
Bence o denli. Olağan ki tiyatro ve estetiğin kurallarına uymamız, yeterli bir oyun ortaya çıkarmamız gerekiyor lakin bu memleketin temel sorununun net bir biçimde anlaşılması ve artık toplumsal barışın bir an evvel tesis edilmesi gerekiyor. Oyun pazar gününe kadar Moda Sahnesi’nde, 23-24 Eylül’de Van’a gidiyoruz, tiyatro şenliği var. 10-11 Ekim’de tekrar buradayız.
‘AİLESİ PRÖMİYERİ ANLATMIŞ, ÇOK MEMNUN OLMUŞ’
İlhan Sami Çomak’la nasıl bir irtibat ortasındasınız, kendisini nasıl hissediyor? Zira hala süren bir tutukluluk durumu var. İnsan bu biçimde bir durumda isyan edebilir lakin oyunda da isyan etmiyor. Yalnızca annesi kendilerine iftira atan kişinin öldüğünü haber vermesi üzerine isyan ediyor…
Evet, iki yıl daha orada. Ablası ve kız kardeşi, prömiyerde olanları anlatmışlar, hayli sevinmiş, epeyce heyecanla dinleyip, epey memnun olmuş. Bence İlhan Sami’nin durduğu yer bizim de probleme nasıl bakmamız gerektiği açısından aydınlattı.
İlhan Sami intikamdan uzak bir bakış geliştiriyor, öfkesi var lakin o öfke aslına bakarsan bu şiiri yazmanın da motoru, yakıtı aslında. Lakin intikam, hırs üzere düşmanlık üretecek hislerden uzakta pozisyonlandırmış kendini. Annesinin söylemiş olduği ‘Kimsenin vefatına sevinme. Herkes cahillik yapabilir, o da bunu yaptı’ düsturu bence kozmik barışı sağlayacak. her insanın içine bu niyet yerleşse, kimse kimseyi öldürmeyecek, ziyan vermeyecek. Bu fikri İlhan Sami edinmiş, o kendinde açılan yaraların farkında, bunun sorulmasından ve sorgulanmasından vazgeçmiş değil, kimseden intikam almak üzere bir duygusu da yok! Bence bu toplumsal barışı korumak üzere geliştirilmiş bir bakış.
Eklemek istediğiniz diğer bir şey var mı?
Umut ediyorum ki, tüm Türkiye toplumu aklını başına devşirir ve bu kinden, nefretten bir an evvel arınır; birbirimizden farklarımızı kabul ederek toplumsal barış ortasında yaşar, toplumsal refahımızı kine, nefrete dönüştürmeden yaşamayı beceririz. Özgür ve eşit bir dünyada sıhhate, eğitime para vermeden bunların hepsinin kamusal bir nazaranv olarak adledildiği, idare tarafınca tesis edildiği bir dünyada yaşarız. Umarım bu kadar bedel ödeyerek tabiatın ve insanın yıkımına seyirci kalarak yaşamayız. Umarım kimilerinin değil, her insanın memnun olduğu bir dünyada yaşarız.
Moda Sahne yeni tiyatro dönemini izleyiciyi çok düşündüren bir oyunla açıyor. Birinci gösterimi perşembe günü Moda Sahne’de yapılan oyunun ismi ‘Hayat Seni Çok Seviyorum’. 28 yıldır hapishanede tutulan, Kürt-alevi şair İlhan Sami Çomak’ın otobiyografisinden Kemal Aydoğan’ın direktörlüğünde sahneye konan oyunda iki müzisyen Ali Tekbaş ve Gülseven Medar rol alıyor. Karanlık sahneyi yumuşak bir ışık aydınlatıyor. İki oyuncunun gerisindeki ekranda parmaklıklar içinde İlhan Sami, çabucak ekranın altında atlas yorganlar, oyuncuların etrafında kağıttan asılı kuşlar ve yıldızlar görüyor seyirci….
Oyun başladığında ise şairin çocukluğundan başlayıp, gençliğine, Bingöl’den İstanbul’a uzanan seyahatine, tutuklanıp yargılanmasına özetlemek gerekirsesı ömrüne şahit oluyor. Kemal Aydoğan’la, İlhan Sami hapishaniçin çıkıp oyunu seyredene kadar biz sahnelemeye devam edeceğiz dediği ‘Hayat Seni Çok Seviyorum’ isimli oyunu konuştuk.
İlhan Sami Çomak’ın otobiyografisini sahneleme fikri nasıl doğdu?
Otobiyografisi ‘Karınca Yuvası’nı Dağıtmamak’ ismiyle geçtiğimiz Haziran ayında İrtibat Yayınları’ndan çıkmıştı. Ben de ondan evvel aslına bakarsan şiirlerini inceliyor lakin tam da yol bulamıyordum, olağan ki bu otobiyografi değerli bir rehberlik etti. Zira o yaşantıyı daha net gördüm ve oradan kesimler çıkardım; yaklaşık 40 sayfa kadar modül çıkardım. Evvel düz yazı üzerinden oyun yapacaktık, ancak daha sonra İpek Özel ile birlikte hapishanede vaktin biraz daha geçmesi ve geçirilmesi açısından işine fayda diye İlhan Sami’ye teklif ettik. Benim seçtiğim kısımlardan bir daha müellif mı diye… O da kısımlardan hareketle bir oyun yazdı. Yani seçilmiş kısımları bir daha şiir biçiminde yazarak bir şey denedi. Düz yazı kısımlara benzemeyen, bir daha şiir formatında yazılmış, konuşmaya da yakın yeni bir yazı ve oyun çıktı ortaya.
Oyuncular beraberinde müzisyenlerden oluşuyor. Onlar da oyun seçiminde ‘Bizden emin misin?’ diye sormuşlar. Daha tanınan isimler de rol almak isteyebilirdi fakat siz daha az tanınmış müzisyenleri seçtiniz. O nasıl oldu?
Rol alacak şahısların müzisyen olmaları ve Kürtçe’yi epeyce uygun konuşmaları gerekiyordu. Zira metinde yer almayan ancak benim daha sonradan eklediğim, ana lisanı Kürtçe olanların Türkçe öğrenirken çektiği kasvetlere dair kısımda konuşmaları Türkçe-Kürtçe birlikte kullanmayı düşündüm. İlhan Sami bu biçimde yazmamıştı doğal buraları… ötürüsıyla eş vakitli olarak sahnede Türkçe-Kürtçe, Kürtçe-Türkçe konuşabilecek, iki lisanı birbirine çevirebilecek oyuncular arıyordum; ötürüsıyla Kürtçe’ye hakimiyet gerekiyordu. İlhan Sami’nin metninde bir müzikte duyuyordum ben. Müzikal tarafı kuvvetli oyuncuların bu kültürel ortamı, o coğrafyayı tanıması gerekiyordu. O ortamı tanımayan, bilmeyen biri olarak anlatamazdım aslına bakarsan. ötürüsıyla o ortamı hayatış, doğmuş, İlhan Sami’nin anlattığı sıkıntılara tanıklık etmiş olması gerekiyordu; Kürt lisanına hakimiyet ve metnin barındırdığı müzikal özellikleri de kuvvetli bir biçimde bize anlatacak, vakit zaman dengbejlik yapacak, vakit zaman türkü söyleyebilecek bir oyuncuydu. Bu bağlamda Ali ve Gülseven’le tanıştım. Zira onlar geçmişte birtakım tiyatro oyunlarında müzikal oyunculuk yapmışlardı, tecrübeleri vardı. O tecrübeleri de beni onlarla çalışmaya itti.
Prömiyer epeyce kalabalıktı. Onun işlenişi kadar sahne tasarımı, ışık kullanmasının da epeyce başarılı olduğuna dair yorumlar yapıldı. Biz bu biçimde görürken, ailesi de izleyiciler ortasındaydı. Onlar ne yaşadı, ne gördü?
Promiyerde İlhan Sami’nin ailesinden ağabeyler, kardeşler, kuzenler, amcalar, yengelerde dahil 30 kişi vardı; onlar duygusal olarak biraz yoruldu, hayli ağladılar. Oyunun onlara değmesi bize değmesinden biraz daha güçlü olağan, onlar yaşadıkları şeyleri duydular. Biz hem insan birebir vakitte halkın başına gelmiş bir trajediyi dinliyoruz lakin onlar kendi kıssalarına baktılar. Natürel ki İlhan Sami’nin hala tutsak olması seyirlerinin hüznünü, tasalarını tekrar hatırlatmış olabilir ki, o denli duruyor. Oyunu hem coğrafyaya hem soruna uzak birkaç arkadaşıma seyrettirdim; fazlaca enteresan yansılar verdiler. Yeterli manada şaşırdığımı söylemeliyim. Trajediyi birinci kere bu boyutuyla kavradıklarını, daha öncesinde bunu bu biçimde algılamadıklarını, biraz uzaktan teğet geçtiklerini söylemiş olduler.
Kemal Aydoğan
Bu müsabaka onları fazlaca etkilemiş, hatta hırpalamıştı. Bu bence fazlaca değerli bir şey. Zira biz bu oyunu yaparken de, bu probleme uzak, daha Batı’da yaşayan insanların bu sorunu kavramasını daha hayli istiyorduk. Toplumsal barışın en kıymetli ayağı bu kısmın bir sorunu kavrıyor olması, bir farkındalık geliştirmesi ve toplumsal barışı taleple savunması… Yalnızca yok ederek, nefretle, ayrımcılıkla ya da ‘hayır siz yoksunuz’ diyerek olmuyor bu iş! Bir tanımayla mümkün. ötürüsıyla bir tanımanın gerçekleştiğini görüyor olmak, onların bu farkındalığının ve şuurunun artmış olması olağan ki oyunun yapılma niçinlerinden birinin seyirci nezdinden gerçekleştiğini, bu farkındalığın kurulduğunu gösteriyor, bu müsabaka gerçekleşmiş üzere duruyor. Kendi adıma epey sevindirici.
Başarıdan evvel farkındalık diyorsunuz…
Bence o denli. Olağan ki tiyatro ve estetiğin kurallarına uymamız, yeterli bir oyun ortaya çıkarmamız gerekiyor lakin bu memleketin temel sorununun net bir biçimde anlaşılması ve artık toplumsal barışın bir an evvel tesis edilmesi gerekiyor. Oyun pazar gününe kadar Moda Sahnesi’nde, 23-24 Eylül’de Van’a gidiyoruz, tiyatro şenliği var. 10-11 Ekim’de tekrar buradayız.
‘AİLESİ PRÖMİYERİ ANLATMIŞ, ÇOK MEMNUN OLMUŞ’
İlhan Sami Çomak’la nasıl bir irtibat ortasındasınız, kendisini nasıl hissediyor? Zira hala süren bir tutukluluk durumu var. İnsan bu biçimde bir durumda isyan edebilir lakin oyunda da isyan etmiyor. Yalnızca annesi kendilerine iftira atan kişinin öldüğünü haber vermesi üzerine isyan ediyor…
Evet, iki yıl daha orada. Ablası ve kız kardeşi, prömiyerde olanları anlatmışlar, hayli sevinmiş, epeyce heyecanla dinleyip, epey memnun olmuş. Bence İlhan Sami’nin durduğu yer bizim de probleme nasıl bakmamız gerektiği açısından aydınlattı.
İlhan Sami intikamdan uzak bir bakış geliştiriyor, öfkesi var lakin o öfke aslına bakarsan bu şiiri yazmanın da motoru, yakıtı aslında. Lakin intikam, hırs üzere düşmanlık üretecek hislerden uzakta pozisyonlandırmış kendini. Annesinin söylemiş olduği ‘Kimsenin vefatına sevinme. Herkes cahillik yapabilir, o da bunu yaptı’ düsturu bence kozmik barışı sağlayacak. her insanın içine bu niyet yerleşse, kimse kimseyi öldürmeyecek, ziyan vermeyecek. Bu fikri İlhan Sami edinmiş, o kendinde açılan yaraların farkında, bunun sorulmasından ve sorgulanmasından vazgeçmiş değil, kimseden intikam almak üzere bir duygusu da yok! Bence bu toplumsal barışı korumak üzere geliştirilmiş bir bakış.
Eklemek istediğiniz diğer bir şey var mı?
Umut ediyorum ki, tüm Türkiye toplumu aklını başına devşirir ve bu kinden, nefretten bir an evvel arınır; birbirimizden farklarımızı kabul ederek toplumsal barış ortasında yaşar, toplumsal refahımızı kine, nefrete dönüştürmeden yaşamayı beceririz. Özgür ve eşit bir dünyada sıhhate, eğitime para vermeden bunların hepsinin kamusal bir nazaranv olarak adledildiği, idare tarafınca tesis edildiği bir dünyada yaşarız. Umarım bu kadar bedel ödeyerek tabiatın ve insanın yıkımına seyirci kalarak yaşamayız. Umarım kimilerinin değil, her insanın memnun olduğu bir dünyada yaşarız.