Birkaç gündür cayır cayır yanmakta olan ormanlarımızın, canlıların, köylerimizin pusu altında, yüreklerimizin kasvetinin gölgesinde rastgele bir şey yazmak o denli güç ki. Bırakın yazmayı, düşünmek dahi o denli. İnsanın zihnine ve ruhuna inebildiği tüneller dumanla dolmuş, girebilmek neredeyse imkânsız. Müziğe sığınarak, müziğe sığınmayı anlatmaya çalışmak için diğer yollar arama gayretleri da siyaset ortamımızın ve toplumsal medyamızın yarattığı sis ve dumanda boğulacak üzere oluyor. bir daha de gündelik alışkanlıklara ve sorumluluklara orta vermeden yaşamaya çalışmak, zorlukların karşısına dikilmek için en klâsik yollardan biri, ötürüsıyla ne yapıp edip yazmak lazım diyerek oturdum klavyenin başına.
Bir hissi tanım etmeye çalışacağım, yaklaşık 40 yıldır benimle olduğunu bildiğim ve yalnızca bu yazıyı okuyanların değil, milyonlarca insanın da ne olduğunu bildiğinden neredeyse emin olduğum bir hissi. Müzikle ilgili. Müzikler, kelamlar, tınılarla ilgili. Besteler, notalar, icralarla ilgili. Altından kalkabilecek miyim bilemiyorum. Tanımı güç yahut tahminen imkânsız olan, beşere ve tinsel kainatına dair en güçlü hislerden biri zira, tanım etmeye çalışacağım. Birkaç gündür bizi biz yapan kıymetlere ve doğrulara uzak lakin ne hikmetse birebir coğrafyayı paylaştığımız hemcinslerin öylesine değersizleştirmelerine ve yanlışlarına maruz kalıyoruz ki, hepimizin tanıdığı ve benimsediği bir şeylerden bahsetmek dahi nefes aldırıcı.
Gecesini gündüzünü müzikle geçiren, ruhu müziksiz huzur bulmayan her bireyin yaşadığını sandığım bir his vardır. Bir müzik düşünün, birinci kere dinliyorsunuz. Birtakım notalar, bestedeki, sözlerdeki bir şeyler kulağınıza çalınıyor, bir yerlere dokunuyor, anlamaya, oradaki öyküyü özümsemeye çalışıyorsunuz lakin tek dinleyişte bunu başaramıyorsunuz. Bir şeyleri sevdiğiniz için bir kez daha dinlemeye başlarsınız, birincisinde bulamadığınız, kaçırdığınız ögeler duyulmaya başlar, kıssaya biraz daha hâkim olursunuz. Sunulanı almaya, daha kıymetlisi anlamaya kararlısınızdır. Algılarınızı ve konsantrasyonunuzu azami düzeye getirir, üçüncü bir dinleyişte muhtemelen (satın) almışsınızdır şarkıyı. Artık sizin olmuştur o müzik. Kimse kolay kolay alamaz elinizden. Bir sincabın meşe palamudunu gömüp sakladığı üzere, gereksinim olduğunda kazıp çıkartabilmek üzere gömersiniz derinlerde bir yere.
Artık yıllarce, ömrünüz devam ettikçe sizle olmaya devam edecektir o müzik. kimi vakit birinci dinlediğiniz vakit içinderda, kimi vakit hiç beklemediğiniz bir anda, ömrünüzün muhakkak bir dönemecinde, muhakkak bir ruh halinde olduğunuz bir periyotta apansızın anlayıverirsiniz o şarkıyı. Dijital teknolojiler öncesi analog radyolarda bulunan frekans tarayıcı düğmesinin o milimetrik hareketiyle yakalanıveren ve kaybetmemek için lakin bir cerrah hassasiyetiyle nefesinizi tutarak yavaşça sabitleyebildiğiniz, yakalanması neredeyse imkânsız olan o frekansı bulmuş üzere kitlenirsiniz o müziğe. O esnada müzik tam manasıyla sizindir. Yakalamışsınızdır yaratıcının, bestekarın ve/veya kelam müellifinin ve/veya icracısının ne demek, söylemek, anlatmak istediğini. Kusursuz irtibat gerçekleşmiştir. Bu ömrün en kıymetli anlarından biridir. Ve anlamak öylesine bir aksiyon değildir. İçselleştirmektir bir sanat yapıtını anlamak. Anlatılanı tam olarak anlayarak erişilen muahede. Mutabakat ikili bir harekettir. Bağlantının ortaklarını, yani iletisi verenle alanın benzersiz bir düzlemde buluştuğu, kodlanan bildirinin tam olarak çözümlenebildiği pürüzsüz bir akış sağlanmıştır, akıldan akla, kalpten kalbe. İşte o his altındır.
Tek basamaklı yaşlarımda dinlediğim kimi müziklerin, karşıma çıkan birtakım görüntü kliplerin, ki onlar 80’lerin birinci yarısı Türkiye’sinde çok kısıtlıydılar, seyrettiğim kimi sinemaların üzerimde yarattığı etkiyi son derece yeterli hatırlıyorum. O kadar kuvvetli ve kutsaldılar ki, kendime saklayıp öbür kimse görmesin, duymasın, bilmesin isterdim. Ne kadar zımnî, o kadar âlâ. Ne kadar gizemli, o kadar pahalı. O gizem ki, aslında tüm bu yapıtların arkasındaki gerçek efsundu. Gizem merakı doğurur. Merak arayışı tetikler. Arayış hayreti getirir. Hayret hayranlığı körükler. Hayranlıksa dinleyiciyi/seyirciyi aktifleştirerek yapıta, performansa ortak eder. Artık o da hayranlık duyduğu şeyin paydaşıdır. Bu hisseyi ona sağlayan, kelam konusu yapıtların yaratıcısı ve/veya icracısını ilahlaştırır. Zihinde ve ruhta ilahlaşan bu şahıslar, kümeler artık insanüstüdür. Ulaşılmazdır. Değilse bile ulaşılmaz olmalıdır. Elle tutulamaz, tutulsa da kayıp kaçıveren, cıva üzere bir şey olmalıdır o yaratıcılar. Gördükçe, tuttukça, duydukça, dokundukça olağanlaşır, bayağılaşırlar. halbuki ilah yahut yarı-ilahlar lahmacun yememelidir, bir büyük konser daha sonrası ağızlarına sucuk dürüm tıkarken görülmemelidirler örneğin.
Yukarda savunduğum hiç bir şeyi yargılayıcı olarak yazmıyorum. Hepsi benim 40 yıl evvelce bugünlere taşıdığım öznel fikirlerimdir. Bir şarkıyı, kasedi yine yeniden başa sararak dinlemek yoluyla kendimi kollarına bırakmaya çalıştığım sayısız gün düşünün esas besini olan yapıtların yaratıcılarını erişilmez addetmek istememdendir. Otomobille süratle giderken uzunca ve kaydıraklı bir bombeden geçildiğinde, yani süratlice yükselip tıpkı süratle alçalındığında insanın batın bölgesinde meydana gelen hissi yaşatabilen her müzik, yaratıcısı ve dinleyicisi için ölümsüzdür. bu biçimdesine muazzam hisleri, yarı değil nerdeyse tam ilahilikle diğerlerine yaşatabilecek kudretle ödüllendirilmiş elçilerin, bugün ülkemize dünyada cehennemi yaşatanlarla tıpkı çeşitten olması yetmezmiş üzere bir de sucuk dürüm yemeseler, Jack yahut Zuckerberg’in yıldız forvetlerinden olmasalar olmaz mı? İnsan suretinde, saçlı sakallı bir ilah fotoğrafını kabullenmiş dinlerin ilham kırıcılığında mı cereyan etmeli insan ruhuna cereyan veren her şey? Ünlü olmak yetse, üne ün katmak ismine ‘celebrity’ hülyalarına kapılmadan yerini korusa ya kimileri, hayli mu kötü olurdu? Hele eninde sonunda her birimizin olabileceği şey en çok bu kuvvet-i azamın naçiz bir elçisiyken.
Bugün en yakın arkadaşlarımızmış, bizi ailemiz kadar seviyormuş üzere davranıp yol usul koynumuza sokuluveren toplumsal medya, ucundan a(z)cık hakikati, özü ve tözü olan her şeyi içten içe çürütmekte. Bu kepaze halimizin, hatta yalnızca bizim değil, dünyanın milenyum daha sonrası yeterliden düzgüne içine düşmeye başladığı vahim girdabın en kuvvetli vakumlama merkezini beslemek yerine, her daim yanan, fakat bu vakitte biraz oldukça kavrulan yüreklerimize su serptiği vakit içinderdaki sihre bir daha sarılarak, parmakları yerine sesleriyle seslenmeye geri dönseler güya biraz daha yerli yerine oturur her şey.
Sanki kaç sincap yanarak öldü, kaç gömülü meşe palamudu kül oldu son bir haftada ülkemizde?..
Bir hissi tanım etmeye çalışacağım, yaklaşık 40 yıldır benimle olduğunu bildiğim ve yalnızca bu yazıyı okuyanların değil, milyonlarca insanın da ne olduğunu bildiğinden neredeyse emin olduğum bir hissi. Müzikle ilgili. Müzikler, kelamlar, tınılarla ilgili. Besteler, notalar, icralarla ilgili. Altından kalkabilecek miyim bilemiyorum. Tanımı güç yahut tahminen imkânsız olan, beşere ve tinsel kainatına dair en güçlü hislerden biri zira, tanım etmeye çalışacağım. Birkaç gündür bizi biz yapan kıymetlere ve doğrulara uzak lakin ne hikmetse birebir coğrafyayı paylaştığımız hemcinslerin öylesine değersizleştirmelerine ve yanlışlarına maruz kalıyoruz ki, hepimizin tanıdığı ve benimsediği bir şeylerden bahsetmek dahi nefes aldırıcı.
Gecesini gündüzünü müzikle geçiren, ruhu müziksiz huzur bulmayan her bireyin yaşadığını sandığım bir his vardır. Bir müzik düşünün, birinci kere dinliyorsunuz. Birtakım notalar, bestedeki, sözlerdeki bir şeyler kulağınıza çalınıyor, bir yerlere dokunuyor, anlamaya, oradaki öyküyü özümsemeye çalışıyorsunuz lakin tek dinleyişte bunu başaramıyorsunuz. Bir şeyleri sevdiğiniz için bir kez daha dinlemeye başlarsınız, birincisinde bulamadığınız, kaçırdığınız ögeler duyulmaya başlar, kıssaya biraz daha hâkim olursunuz. Sunulanı almaya, daha kıymetlisi anlamaya kararlısınızdır. Algılarınızı ve konsantrasyonunuzu azami düzeye getirir, üçüncü bir dinleyişte muhtemelen (satın) almışsınızdır şarkıyı. Artık sizin olmuştur o müzik. Kimse kolay kolay alamaz elinizden. Bir sincabın meşe palamudunu gömüp sakladığı üzere, gereksinim olduğunda kazıp çıkartabilmek üzere gömersiniz derinlerde bir yere.
Artık yıllarce, ömrünüz devam ettikçe sizle olmaya devam edecektir o müzik. kimi vakit birinci dinlediğiniz vakit içinderda, kimi vakit hiç beklemediğiniz bir anda, ömrünüzün muhakkak bir dönemecinde, muhakkak bir ruh halinde olduğunuz bir periyotta apansızın anlayıverirsiniz o şarkıyı. Dijital teknolojiler öncesi analog radyolarda bulunan frekans tarayıcı düğmesinin o milimetrik hareketiyle yakalanıveren ve kaybetmemek için lakin bir cerrah hassasiyetiyle nefesinizi tutarak yavaşça sabitleyebildiğiniz, yakalanması neredeyse imkânsız olan o frekansı bulmuş üzere kitlenirsiniz o müziğe. O esnada müzik tam manasıyla sizindir. Yakalamışsınızdır yaratıcının, bestekarın ve/veya kelam müellifinin ve/veya icracısının ne demek, söylemek, anlatmak istediğini. Kusursuz irtibat gerçekleşmiştir. Bu ömrün en kıymetli anlarından biridir. Ve anlamak öylesine bir aksiyon değildir. İçselleştirmektir bir sanat yapıtını anlamak. Anlatılanı tam olarak anlayarak erişilen muahede. Mutabakat ikili bir harekettir. Bağlantının ortaklarını, yani iletisi verenle alanın benzersiz bir düzlemde buluştuğu, kodlanan bildirinin tam olarak çözümlenebildiği pürüzsüz bir akış sağlanmıştır, akıldan akla, kalpten kalbe. İşte o his altındır.
Tek basamaklı yaşlarımda dinlediğim kimi müziklerin, karşıma çıkan birtakım görüntü kliplerin, ki onlar 80’lerin birinci yarısı Türkiye’sinde çok kısıtlıydılar, seyrettiğim kimi sinemaların üzerimde yarattığı etkiyi son derece yeterli hatırlıyorum. O kadar kuvvetli ve kutsaldılar ki, kendime saklayıp öbür kimse görmesin, duymasın, bilmesin isterdim. Ne kadar zımnî, o kadar âlâ. Ne kadar gizemli, o kadar pahalı. O gizem ki, aslında tüm bu yapıtların arkasındaki gerçek efsundu. Gizem merakı doğurur. Merak arayışı tetikler. Arayış hayreti getirir. Hayret hayranlığı körükler. Hayranlıksa dinleyiciyi/seyirciyi aktifleştirerek yapıta, performansa ortak eder. Artık o da hayranlık duyduğu şeyin paydaşıdır. Bu hisseyi ona sağlayan, kelam konusu yapıtların yaratıcısı ve/veya icracısını ilahlaştırır. Zihinde ve ruhta ilahlaşan bu şahıslar, kümeler artık insanüstüdür. Ulaşılmazdır. Değilse bile ulaşılmaz olmalıdır. Elle tutulamaz, tutulsa da kayıp kaçıveren, cıva üzere bir şey olmalıdır o yaratıcılar. Gördükçe, tuttukça, duydukça, dokundukça olağanlaşır, bayağılaşırlar. halbuki ilah yahut yarı-ilahlar lahmacun yememelidir, bir büyük konser daha sonrası ağızlarına sucuk dürüm tıkarken görülmemelidirler örneğin.
Yukarda savunduğum hiç bir şeyi yargılayıcı olarak yazmıyorum. Hepsi benim 40 yıl evvelce bugünlere taşıdığım öznel fikirlerimdir. Bir şarkıyı, kasedi yine yeniden başa sararak dinlemek yoluyla kendimi kollarına bırakmaya çalıştığım sayısız gün düşünün esas besini olan yapıtların yaratıcılarını erişilmez addetmek istememdendir. Otomobille süratle giderken uzunca ve kaydıraklı bir bombeden geçildiğinde, yani süratlice yükselip tıpkı süratle alçalındığında insanın batın bölgesinde meydana gelen hissi yaşatabilen her müzik, yaratıcısı ve dinleyicisi için ölümsüzdür. bu biçimdesine muazzam hisleri, yarı değil nerdeyse tam ilahilikle diğerlerine yaşatabilecek kudretle ödüllendirilmiş elçilerin, bugün ülkemize dünyada cehennemi yaşatanlarla tıpkı çeşitten olması yetmezmiş üzere bir de sucuk dürüm yemeseler, Jack yahut Zuckerberg’in yıldız forvetlerinden olmasalar olmaz mı? İnsan suretinde, saçlı sakallı bir ilah fotoğrafını kabullenmiş dinlerin ilham kırıcılığında mı cereyan etmeli insan ruhuna cereyan veren her şey? Ünlü olmak yetse, üne ün katmak ismine ‘celebrity’ hülyalarına kapılmadan yerini korusa ya kimileri, hayli mu kötü olurdu? Hele eninde sonunda her birimizin olabileceği şey en çok bu kuvvet-i azamın naçiz bir elçisiyken.
Bugün en yakın arkadaşlarımızmış, bizi ailemiz kadar seviyormuş üzere davranıp yol usul koynumuza sokuluveren toplumsal medya, ucundan a(z)cık hakikati, özü ve tözü olan her şeyi içten içe çürütmekte. Bu kepaze halimizin, hatta yalnızca bizim değil, dünyanın milenyum daha sonrası yeterliden düzgüne içine düşmeye başladığı vahim girdabın en kuvvetli vakumlama merkezini beslemek yerine, her daim yanan, fakat bu vakitte biraz oldukça kavrulan yüreklerimize su serptiği vakit içinderdaki sihre bir daha sarılarak, parmakları yerine sesleriyle seslenmeye geri dönseler güya biraz daha yerli yerine oturur her şey.
Sanki kaç sincap yanarak öldü, kaç gömülü meşe palamudu kül oldu son bir haftada ülkemizde?..