Türkiye’nin en kendine has müzik müelliflerinden, müziğin köşe taşlarından Bülent Ortaçgil, müzik mesleğindeki 50’nci yılını kutluyor. 1971’de birinci 45’likle başlayan müzik seyahatinde, müziği bırakma bedelini dahi ödeyerek yaptığı, yapmak istemediği şeyden vazgeçmeyen Ortaçgil, 71 yaşında hayatının profesyonel olarak en ağır devrini geçiriyor. Türkiye’nin çabucak her yedinde durmadan dinleyicisi ile buluşan sanatkarla, Bozburun’dan döndüğü İstanbul’da yeni albümünün son hazırlıklarını yaparken konuştuk.
‘BÜYÜK KONUŞMAM, ‘BEN ŞU İŞİ YAPMAM’ DEMEM’
Müzikte 50 yıl, lisana kolay. Müzik yapmak, müzikler yazmak, albümler yayınlamak, sayısız konser vermek manasında da sormuyorum salt, bir işi yaparak 50 yıl geçirmek ne demek?
50 yıl lakin tam vakitli, sabah akşam birebir mesaili bir işte geçirilmiş 50 yıldan kelam etmiyoruz. ötürüsıyla keyifli, geniş geçirilmiş senelerdan kelam ediyoruz, bana hiç 50 yıl üzere gelmiyor örneğin. Natürel, bu müzik müellifliği dediğimiz şey, tam vakitli bir iş değil. Daima onu düşünmüyorsun örneğin, o denli hayatıyorsun. Mesleğimde 10 yılda yayın yaptığım vakit içinder da oldu. 50 yılın birinci 10-15 yılında sahne performansım neredeyse hiç olmadı, yani konser, dinleti yapamadım. daha sonrasındaki senelerda bunun giderek artışına şahit oldum, son senelerda ise epey fazla konser çalıyorum. bu biçimde bir eğilim var örneğin. ötürüsıyla geçmiş 50 yılı düşününce bir emeklilik hissine kapılmıyorum.
Bunu daha evvel konuşmuştuk, evet. Aslında daha “normal” bir müzik mesleğinde, beşerler daha genç yaşlarda işlerini üretip, hayli sayıda konser yapıp, turnelere çıkıp belirli bir yaştan daha sonra emekliliğe hakikat meylediyorken sizde tam zıddı oldu ve aslında ömrünüzün en ağır konser, turne periyotlarını siz 50-60 yaşınızdan daha sonra yaşadınız.
Bunda beni sevindiren şey, en sonunda çalabiliyor olmak alışılmış. Gençken, gücüm kuvvetim yerindeyken bu işi yapsaydım herbiçimde daha keyifli olurdu ancak bu biçimde da bir dolu acemilik yapabilirdim. İkincisi, bu kadar yeterli müzisyenlerle çalamayabilirdim. Aslında bakarsan bir punduna geldi, senelerca damıtıldı, biz de eğittik kendimizi, hayat bizi eğitti, derken düzgün müzisyenler bana sempati gösterdi. Bir şey daha var: Dinleyici de bu usul müziğe hakikat evrildi aslında, o da bir talih. Şimdilerde örneğin, geçtiğimiz 5-10 yılda bu eğilim giderek azalıyor örneğin, öbür şekillere yöneliyor. Zira Türkiye öteki bir boyuta yöneliyor, ötürüsıyla kestirilemez, kestirim edilemez ve reaksiyonun ne olacağı aşikâr olmayan bir periyoda hakikat gidiyor, anladın mı? O niçinle tahminen de bu şekil müziği dinleyen, izleyen beşerler azalacaktır; tahminen de bu ülkede keyif ile kültür içindeki, neredeyse eşit olan bölünme bir tarafın avantajına yanlışsız artacaktır. bu biçimde işler değişir.
Doğal şu da bir talihtir herbiçimde bir müzik muharriri için; müziğe bir orta verme lüksünüz de vardı. Yani şayet müzik mesleğinize başladığınız devirde burada tutunmak zorunda olduğunuzu hissetseydiniz tahminen de Ortaçgil olmayacaktınız. O dertle, daha epey dinlenme, bununla hayatta kalma çabasıyla…
Alışılmış ki. Ben o yüzden hiç büyük konuşmuyorum. “Ben bunu yaparım, diğer bir şey yapmam” üzere lafları hiç söylemedim örneğin. Hayat her şeyi yaptırabilir beşere. Kimi durumlarda müziği cebimde, keyfimce yaşayabileceğim ve yönetebileceğim bir koz üzere tuttum. Kimseyi pek dokundurmadım o işe. Bu da bir avantaj oldu, bu biçimde olduğu için de bu müzik tahminen de dıştan gelen zorlamalara kendini uydurmak zorunda kalmadı. Nasılsa, kendi mecrasında o biçimde yürüdü. O denli olunca daha yepyeni kalabildi örneğin. Düşün ki, bir şey yapmak zorundasın ve yaşayabilecek, para kazanabilecek, üretebilecek bir tek talihin var, o da müzik yazmak; bu biçimde insan her şeyi yapabilir. Bu niçinle, her şeyi yapan insanlara da berbat bakamıyorum ben.
‘MÜZİĞİN LİSANINI DAHA ÂLÂ BİLİYOR OLMAYI DİLERDİM’
Siz, kendisiyle konuşmayı seven birisiniz. Bunu birlikte yaptığımız kitabı hazırlarken de anlamıştım, müziklerinizde da bu durum hissediliyor. örneğin ‘Ayrıntılar’ müziğiniz tam bu biçimde bir müziktir, bir hesaplaşma üzeredir. Kendi ömrüne bakabilme, kendisiyle konuşabilme özelliği olan biri olarak soruyorum, bu 50 yıl sizi tatmin etti mi?
Tatmin oldum alışılmış. Lakin insanın istekleri bitmiyor. Müziği, müziğin lisanını daha uygun bilmeyi, daha öğrenmeyi, daha âlâ kullanmayı isterdim örneğin. bu biçimde bir müzik müellifinden daha geniş manada bir müzisyen olabilirdim. Müziğini yazan, çizen, düzenleyebilen, orkestra edebilen biri olabilirdim. Onu olamadım zira müzik eğitimi almadım. Bunu yapmadım diye mazeret gösterebileceğim bir dolu şey olabilir. Gerçi belli bir müzikal lisanı var müziklerimin. Müzisyenlerin bana söylemiş olduği şey bu. Tamam, müzikal lisanı var da, o lisanı müzik manasında daha uygun kullanmayı isterdim açıkçası.
söylemiş olduğiniz üzere bir “müzisyen” olsaydınız sanki bu müzikleri bu türlü muharrir mıydınız diye düşünmeden edemiyorum.
Yok, yazmadım. Şuradan biliyorum; ben ne vakit müziğin lisanını öğrenmeye, müzik çalışmaya, kendi kendime müzik eğitimi almaya başladıysam bu biçimde müzik yazarlığım epeyce kısırlaşıyor. Aklım öteki yerlere çalışmaya başlıyor zira. Müzik müellifliği özel bir mevzu. Müzik muharriri olmak için müzisyen olmak yetmiyor. Müzisyenlik işin bir kısmı. Bir şey söylemek, dediğini gerçek düzgün söylemek, dediğinin bu biçimdea kadar söylenenlerle bir karşılaştırması olması vesaire, bunlar müzik müellifliği için gereken şeyler. Lakin örneğin kendime düzgün bir piyanist olarak eşlik etmek isterdim.
Pekala, kendi müzik anlayışını yaratmış olmak, o anlayışın tek temsilcisi olmak, bir müzik biçiminin isminizle tanımlanması nasıl bir his?
Bundan özel bir keyif aldığım hakikat lakin kendime bir paye biçmiyorum. “Ne hoş şey yapmışım be!” üzere bir his taşımıyorum. Herkes üzere, ben de bir şey yaptım ve bunu yaptım. Evet, yeterli yaptım lakin bu kadar. Daha fazla bir mana yüklemiyorum. Referans olmak vesaire, esasen senin kendi kendine egonu şişirmek için söyleyebileceğin şeyler, benim bu biçimde bir alışkanlığım da yok. Şayet bir kapı açılmasına vesile olmuşsam, şu olabilir: Tanınan müziğin Türkiye’de birinci yaygınlaşmaya başladığı devirde, burada kişisel, kişinin kendisinden yola çıktığı müzikler pek yapılmıyordu. Ben bunu yapmış olabilirim.
‘HAYATIMIN ÖZETİNİN MÜZİĞİNİ YAPTIM’
Geçenlerde Duvar Özel için Nejat Yavaşoğulları’yla konuştuk, diyor ki o da, “Bülent ‘Benimle Oynar mısın?’ albümünü yapmamış olsaydı ben müzik yazma, albüm yapma hamaseti bulur muydum bilmiyorum.” Keza TRT’de programına katıldığınızda, sanırım sizden bir yaş da büyük olan Kadıköy Maarif’ten dostunuz Mazhar Alanson da misal bir şey söylemiş oldu; sizin ‘Benimle Oynar mısın?’ albümünüzün kendi müzik seyahatinde bir yürek noktası olduğunu belirtti.
Bir manada, ana akımın haricinde, bir yerlere saklanmış genç arkadaşlarıma “Ulan bu herif yaptı, biz de yaparız” demeleri için yürek vermiş olabilirim. Mazhar’a gelince, bunlar birbirini etkileyen durumlar. Ben de ona her vakit söylemiş olduğim şeyi o programda yineladım, “Bu kadar az müzik bilgisiyle, üç akorla senin kadar hoş müzik yazan görmedim” dedim.
50’nci müzik yılınız için beş şarkılık bir albüm kaydettiniz. Bildiğim kadarıyla müziklerin dördü yeni yazdığınız müzikler, biri ise Çekirdek Sanatevi periyodundan hatırladığımız ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’.
Evet, dördü son senelerda düşünülmüş, yazılmış müzikler. Biri hayli şaşırtabilir dinleyenleri, şimdiye kadar hiç denemediğim, gençliğimde dinleyerek büyüdüğüm bir hali temsil ediyor. Blues çaldık örneğin. Ve canlı çalındı stüdyoda. Bir başkası Baki Duyarlar ile piyano-gitar olarak çaldığımız bir müzik. ‘50’ diye bir müzik yazdım ayrıyeten. O da 50 yıllık müzik ömrümün bir özeti örneğin. Müziğin kelamları, yazdığım başka müziklerin isimlerinden oluşuyor. Sahnede de çalmaya başladım bu şarkıyı, uzun vakittir benden yeni bir müzik duymamış olan dinleyiciye, “Hadi size yeni bir müziğimi söyleyeyim” diyorum.
Pekala bu yeni müziklerin içinde ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’ nasıl girdi?
Eski müziklerimin birçoklarının, Çekirdek’teyken söylemiş olduklerim de dahil, yeni ve dinlenebilir kayıtları var. O müziğin yoktu. Yalnızca Çekirdek’te çalmıştık. Dinlediğim vakit da kendi çalışımdan pek mutlu olmadığım, dinleti anındaki canlı kayıttır o. O yüzden onu tekrar kaydetmek istedim. Bir de, evvelden yazdığım, hiç yayınlanmamış, benim de yalnızca arşiv maksatlı yayınlamayı düşündüğüm üç beş müzik var. O müzikler bugün bir şey söz eder mi bilmiyorum. ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’ın hem müzikalitesi değişik tıpkı vakitte genel olarak benim senelerdan beri takıldığım o “bir şeyin iki yüzü” konusunda bir müzik olduğu için seçtim onu.
Albümle ilgili katılaşmış bir takvim yok zannediyorum…
Hayır, yok. Miksleri bitmek üzere. Bir “50’nci yıl” programı, bir etkinlikler bütünü düzenlenirse bu yayınlanacak. Ne formatta yayınlanacağını bile bilmiyorum. Plak olabilir. Ben müziği elinde tutan insanlardanım, o ekolden geliyorum. Kesinlikle bir biçimde tutmalıyım elimde, artık plak mı olur, ne olur bilmiyorum. Yalnızca dijital platformlarda yayınlayacağımı sanmıyorum. Zira onun bir öyküsü var, stüdyo referansları var, nasıl kaydettiğimiz, nerede kaydettiğimiz, kim ne çaldı filan… Bütün bunların tarihsellik ortasında bir kıymeti var. Onları bilmedikten daha sonra sıfır kilometre bir şarkıyı dinlesen ne olur, dinlemesen ne olur.
Siz nasıl dinliyorsunuz müziği?
Birfazlaca biçimde dinliyorum doğal, kaçınılmaz olarak. Dijital mecralardan da dinliyorum. Ya da televizyonda Mezzo’yu açıyorum mesela. CD de dinliyorum fakat elimdeki CD’ler kısıtlı olduğu için artık yetmiyor o bana. Kimi uygulamaları kullanmıyorum örneğin, zira hiç yatkın değilim o işlere. “Şimdi sen bunu dinleyeceksin” beni rahatsız ediyor, ya da bana listeler yapılması vesaire. Lakin natürel yeni bir şeyi dinleyecek öbür bir araç da kalmadı. Müzik dinlemek benim için bir iş, dolaysıyla yeni şeylerden haberdar olmak isterim fakat bu sonsuza kadar bu biçimde bir dinleme iştahı sürecek manasına da gelmiyor. Bir yerde “Artık tamam, dinlemek istemiyorum” diyebilirim.
‘EZHEL’İ ÖZEL OLARAK SAHNEDE İZLEDİM, ÇOK ETKİLENDİM’
Yeni Türkçe müziği dinliyor musunuz?
Dinlediğimi söyleyemem, yani özel olarak takip etmiyorum. Lakin ortada sırada, gittiğim şenliklerde rastladığımda ilgiyle dinlediğim ve epeyce beğendiğim kümeler, müzikçiler oluyor. Türkiye’de artık baya bir kitle bu işle uğraşıyor. Canlı çalıyorlar, güzel çalıyorlar, kendi müziklerini yapıyorlar… Doğal ki herkes benim istediğim, beğendiğim müziği yapsın mantalitem yok, herkes ne isterse yapsın fakat yaptıklarını uygun yapsınlar. Gördüğüm kadarıyla yeterli de yapanlar var. RAP dinlemiyorum fakat birkaç sefer Ezhel’in canlı performansını izledim, epeyce beğendim, etkilendim. Lakin söylemiş olduği biroldukca şeyi anlamadım örneğin. “Ne diyor bu çocuk?” dedim. Müziği de enteresan, kitleleri yönlendirebilme, etkileme gücü de büyüleyici. Ortak gittiğimiz şenliklerde vakit yaratıp bilhassa gidip izledim, dinledim. Adamlar kümesini da bir daha bu biçimde bilhassa gidip dinledim ve fazlaca beğendim. Bu ergenlerde bizde olmayan şeyler de var. Kitleye nasıl davranacaklarını biliyorlar, onları heyecanlandırmayı, yükseltmeyi biliyorlar filan. Bizim ekolümüzde olmayan bir şeydir bu, biz çalarız, dinleyen dinler, dinlemeyen dinlemez. Bunun eskilerdeki referansları içinde Cem Karaca vardır örneğin. Büyük bir sahne adamıydı o, hayli etkileyiciydi sahnede. İzlediğimde şaşırıp kalmıştım. En ukala laflarımı ettiğim devirde bile onu sahnede izlediğimde ağzım açık kalmıştı.
Kendi kayıtlarınıza hiç dönüp bakar mısınız, dinler misiniz eski müzikleri?
Nadiren. Lakin dinlediğimde de epey beğeniyorum açıkçası. Bende şöyleki bir alışkanlık var, biroldukca müzisyende de vardır bu sanırım: O müziklerle uğraşırken hayli fazla mesai harcıyorsun ve müzik artık senin birinci yazdığın formatını kaybetmeye başlıyor. Zira mıncık mıncık uğraşıyorsun o müzikle kaydederken, “Şöyle mi miks yapalım? Bu da çalsın mı? Şurası nasıl olsun?” derken yoruluyorsun. Bıktırıcı ve işin özünden uzaklaştıran şeyler bunlar aslında. Müziğin yazdığın zamanki ham haliyle o kayıt sürecinden daha sonraki hali içinde bir uçurum oluyor. Sen onu o hale getirdiğin vakit o müzikten bıkmış oluyorsun. Bu niçinle benim halim, o müzik kaydedildikten, o işler bittikten daha sonra şarkıyı dinlememektir; en az 6 ay, bir yıl dinlemem örneğin. Bu vakit geçtikten daha sonra dinliyorum ve dinlediğimde yaptığım şeyleri beğeniyorum. Şimdiye kadar, Onno ile yaptığımız ‘İkinci Perde’ kayıtları haricinde, geriye bakıp da “Tüh!” dediğim hiç bir şey yok.
‘GÜCÜM YETTİĞİNCE SAHNEDE OLMAK İSTİYORUM’
Sizi, müziğinizi sevenler senelerca yazın, çalın, söyleyin ister natürel lakin sizin aklınızda bir emeklilik planı var mı?
Daima çalmak istiyorum, birileri “Kes lan!” diyene kadar en azından. Mental bir yorgunluk hissediyorum doğal. Evvelce müzik düşünerek yaşamayı bilirdim, artık müzik düşünerek hayatıyorum, daha az düşünüyorum. O denli olunca müzik üretme amacın de olmamaya başlıyor ve daha seyrek yazmaya başlıyorsun. örneğin bu ‘50’ isimli müziğin fikri bana harikulade bir şey üzere gelmişti. Onun etrafında bir iki yıl dönüp durdum, yapamamıştım, daha sonra o fikri anladığım anda 10 dakikada su üzere yazdım o şarkıyı. Biliyorsun, ‘Değirmenler’i de o denli yazmıştım.
Sahnede çalarken, müziği dinlemeyen, gürültü yapan, etrafı için de müziği dinlenilmez kılan izleyiciye kimi vakit tabiri caizse fırça atıyorsunuz, bu biçimde anısı olan birfazlaca insan da tanıyorum. Şunu kabul edelim ki bizde müzik dinleme kültürü epey gelişmiş değil. Hele de sizin müziğinizin dikkatle dinlenilmesi gereken yapısı düşünüldüğünde, bu kimi vakit sorun olabiliyor…
Bir müzik muharriri, bir enstrümanla çıkıp müziğini söyleyendir aslında, dünyada da bu biçimdedir. Bu insan ve bu enstrüman bir ortada bir şey söyler. Bu söylemiş olduği ya bir hikayedir, ya politik bir bildiridir, ya sanatsal bir tabirdir vesaire. Dinlenilmezse şayet, seyirciyle göz göze geldiğinde bir mana tabir etmezse, seyirci ona o denli bir sempati göstermezse o iş manasını kaybeder. bu biçimde o iş senin otomasyonla yaptığın bir şey haline gelir. Bilk evvel tek başıma çaldım, daha sonrasında kümeyle çalmaya başladım. Kümeyle çalınca, teknik olarak büyük bir volüm çıkarıyorsun. O volümü çıkardığında bu irtibat çizgisinin kopuk olması fazla bir şey tabir etmiyor. Sen de artık sahnede bunu görüyorsundur, o denli bir seste çalıyorsun ki, dinleyicinin sesini filan duymuyorsun. Müzik biraz da başına kafasına vurmaya başlıyor. Lakin birinci senelerda bastırılmama, o yerde ana öge olmam gereken yerde bir aksesuar olma, fonda bilmem kim olarak duyulma riskim oluyordu. O dediğin seyirciyi uyarma durumları bu biçimdelar yaşanıyordu. Kümeyle çalmak, müzikal bir tercih olmakla birlikte biraz da bu zorunluluktan ortaya çıktı aslına bakarsanız. Beni bu biçimdea kadar dinleyenler de birinci vakit içinder yadırgadılar, “Davulun sesinden seni duyamıyoruz” filan dediler. O takım ‘Oyuna Devam’ albümümle bir arada kuruldu ve o epey yeterli müzisyenler, Erkan Oğur, Cem Aksel, Gürol Ağırbaş, bana kendimi güzel hissettirdiler. Bu müziğin ticari getirisi fazlaca değildi, büyük salonlarda yılda bir iki defa çalabiliyorduk. Kümeyle bir arada, gençlerin gittiği bar üzere yerlerde çalmaya başladık. Kümeyle çaldığımızda millet dinliyor mu dinlemiyor mu pek umursamamaya başladık. Hatta Jazz Cafe vaktinde, fazla dinlenilmediğimizi bir biçimde hissedersek küme bir anda doğaçlama şeyler çalmaya başlardı, eğlenirdik.
‘BUGÜN OLSA O RÖPORTAJI VERİRKEN DÜŞÜNÜRDÜM’
bir daha 50 yıldır müzik yapan Ortaçgil’in yaşadığı ülkeye, gündeme dönelim. Müzikal manada epeyce tatmin olduğunuzu söylemiş olduniz lakin bu ülkede, bu şartlarda, hepimizin sorguladığı üzere kimi vakit “Ne yapıyorum ben?” söylemiş olduğiniz, yabancılaştığınız oluyor mu? Açlık, krizler, savaş… Aslında farklı biçimlerde hepsini yaşıyoruz yavaş yavaş. Bu ortamda siz müzik yapıyorsunuz, müzik söylüyorsunuz. Hiç bunu düşündüğünüz, “Ne yapıyorum?” söylemiş olduğiniz oldu mu?
Olmaz mı, natürel. Daima aslına bakarsanız o hesaplaşmanın ortasındasın kendinle. Bir sefer yaptığın şey toplumun yaşadığından soyut değil, sen de onun ortasında bir elemansın, sen de tıpkı şeyi yaşıyorsun. Birebir kültürel, ekonomik zorlukları sen de yaşıyorsun. Televizyonu açtığın vakit birebir haberleri sen de seyrediyorsun. Bundan bir biçimde sakınmak bir yerden daha sonra mümkün değil. Ben her vakit şu soruyu soruyorum örneğin: “Bu müzik gerekli mi?”. Yani insanlara, yaşantıma bu biçimde bir müzik gerekli mi? Bunun gerekli olduğu kararına vardım zira insanın ruhsal dünyası, dış taraftaki kaideler ne olursa olsun, rahatlamaya, düşünmeye, sanatsal keyifleri almaya muhtaç. ötürüsıyla o tarafa hitap ettiğimi düşünüyorum. Lakin bu müziği öbür emeller için kullanan beşerler da olabilir, onlara da pek ses çıkarmıyorum. Yani bu şartları değiştirmek için politik maksatlı müziği kullanan beşerler var ise da ne hoş ediyorlar; alışılmış, hoşsa şayet yaptıkları şey.
Müzikal olarak politik olanla, tırnak ortasında, “şahsi” olan içinde bu kadar büyük bir uçurum var mıdır?
Bunlar benim ömrümün sorularıdır ki o denli fazlaca net yanıtlar da vermemiş, verememişimdir. Ne bileyim, birisi alır örneğin Nazım Hikmet şiirini söyler. Onun söylemiş olduği o müzikle benim müziğim içinde bir fark var mıdır? Format olarak yoktur, birebir şeyleri söyleriz tahminen de, birebir müzikal sözlerle söyleriz falan. Ancak diyelim ki o Nazım’ın fazlaca politik bir şiiridir, benimki hiç alakasızdır. Bence müzik müellifinin – besteciden bahsetmiyorum, bestekarlar kelam yazmak zorunda değiller, onlar alırlar bir teksti müziklendirirler- lakin bir müzik müellifinin her vakit kendini yazması gerektiğini düşünüyorum. O ekole inanan ve o ekolden beslenen bir adamım.
Bunu müziklerinizde da tabir ettiniz. “Sözümüz bitince Nazım’a sığınamadık” dediniz örneğin, aklıma geldi; bu hususta hayli sarkastik sayılabilecek tenkitleriniz de var.
Var, var. İnsan fakat yaşadığı şeyden etkileniyor. Şu anda Türkiye’deki genel kültürel etrafın hiç besleyici olmadığını itiraf edeyim. örneğin bizim gençlik senelerımızdaki müzikal, düşünsel çeşitlilik, çatışma ortamı, özgürlük… Bunların esamesi okunmuyor. Çok epey bilgisiz bir jenerasyon bu açıdan. Olağan bunların sebeplerini oturup da konuşmanın manası yok; hem bizim uzunluğumuzu aşar tıpkı vakitte hayli politik bir şey.
Politik mevzuları konuşmayı epey sevmediğinizi biliyorum. Lakin konuştuğunuzda da değişik yerlere çekiliyor ve hâlâ vakit zaman hortlatılabiliyor, örneğin bir gazeteye röportaj verdiniz, bir şey söylemiş olduniz, o gün bugündür üzerinize yapıştırılmaya çalışıldı bu…
Ben insanı, şu andaki insanların sınıfladığı biçimde sınıflamıyorum. Sen bu cenahtasın, öbürü o cenahta. O denli bir sınıflamam yok benim, ötürüsıyla her gazeteye konuşurum ben.
bir daha olsa konuşur musunuz?
Artık olsa tekrar düşünürüm natürel, zira hayli fazla salakla uğraşmaya başladık. Fakat burada bir beis görmüyorum. Hem gazete hem televizyon, bütün bu röportajları istediği hale sokma bahtına sahip. Sen artık bu röportajı redakte ettin, ortasında söylemiş olduğim bir cümleyi aldın, burada bir saattir konuşuyoruz, bu bir saatlik konuşmanın ortasında hiç bir şey söz etmeyen, o bir saati temsil etmeyen lakin sonuç olarak benim söylemiş olduğim bir lafı aldın başa koydun ya da ne bileyim hükümete küfrettiğim bir cümleyi aldın, onu başlık yaptın. Artık bu, bir saatlik konuşmamızı temsil ediyor mu? Etmiyor. Televizyonda da o denli. Kesiyorlar hart diye söylemiş olduğin şeyi, diğer bir şey söylemiş oluyorsun ya da söylememiş oluyorsun.
Burada biraz da eleştirilen şey, oradaki o -bana sorarsanız- habis niyetin farkında olmamış olmanızdı.
O denli bir habis niyetin benim dünyamda yeri yok, anladın mı? Herifler habismiş meğerse. Bana önerdiğin, “senin üzere olan beşerlerle konuş, öbürleriyle konuşma”ysa şayet, hayır efendim, kabul etmiyorum. O teklif onun karşılığıysa o da hakikat değil ki. Nasıl olacak, senin üzere olmayan insanları nasıl ikna edeceksin, bana bunu anlat bu biçimde. Nasıl bölündüysek o denli devam eder, zira demografik olarak o biçimde artmaya devam ediyor. Sen onunla konuşmuyorsun, o seninle konuşmuyor, sen onu dinlemiyorsun, o seni dinlemiyor. Sen o gazeteye gitmiyorsun, o bu gazeteye gelmiyor. Ee? Bu beni sinirlendiriyor fazlaca açıkçası.
bu biçimde kendi adıma şöyleki bir tenkit yapabilirim: İki eşitten bahsediyor üzere bahsetmek bence adil olmuyor.
Eşitlik derken, artık benim hangi cenahtan olduğum aşikâr, bunu bilmeyenin de artık kendi sorunu. Lakin benim o cenah için de kabul görmeyen niyetlerim olabiliyor. Günün sonunda ben TRT2’ye de çıkar konuşurum, zira TRT2 şu anda kaliteli bir kanal, izlenebilecek bir kanal. Orada o da var bu da var diye konuşmamazlık etmem.
Tomris Uyar, Turgut Uyar’la ilgili anılarını anlatırken bir söyleşide diyor ki, “Turgut, son vakit içinderında daima daha politik olmamanın hüznünü duydu.” Hiç bu biçimde bir şey hissettiniz mi kendinizle, işinizle ilgili olarak?
Benim gençliğim siyasetten, yeni siyasetten nefret etmekle ve onu aşağılamakla geçti. Yani bütün siyasetçilerden nefret etmek, sağ-sol hiç fark etmez, hepsinden nefret etmek… Hâlâ nefret ediyorum, o diğer sorun. Ancak bu şahsi bir şey. Politik olan insanlara da şaşkınlıkla ve gıptayla bakıyorum, “Vay be, helal olsun!” diyerek.
O “hiç bir şeye inanmadım/Uğrunda ölecek kadar” söylemiş olduğiniz şey…
Evet, tam olarak o.
Albümü merakla bekliyoruz. Umarım bu pandemi şartları, ülke şartları ortasında yakın vakitte dinleriz.
Bu kadar şey ortasında “hadi yapalım, haydi yayınlayalım, epeyce geç artık” sabırsızlığını göstermiyorum. birlikte karar vereceğimiz beşerlerle karar vereceğiz, nasıl ne yapacağımız saptanacak. Benim için kıymetli olan şu, o albümü bitirdim, ben kendi işimi yaptım. O denli düşünüyorum, ivedi etmiyorum. Lakin sanırım 2022 yılında bir biçimde yayınlanacak.
Uzun vakittir müzik yazmak için epeyce konsantre değildiniz. Artık bu yeni albüm için bir daha müziklerin başına oturmak bir heyecan yarattı mı?
Daha fazla vakit harcıyorum, daha fazla gitar düşünüyorum. örneğin soundcheck’lerde… Aslında “soundcheck şarkıları” diye bir şey yapmak lazım, zira her soundcheck’te ben bir şey çalarım lakin o anda çalarım falan… Makul bir havaya girdiğimi söyleyebilirim, bu gerçek. Keşke beş müzik değil de on şarkılık yapsaydık üzere. Lakin o denli olsaydı zorlama olabilirdi.
Bundan daha sonrası için sevenleriniz yeni müzikler bekleyebilir fakat…
Hangi formatta yayınlarım bilemiyorum lakin yapabilirim.
‘BÜYÜK KONUŞMAM, ‘BEN ŞU İŞİ YAPMAM’ DEMEM’
Müzikte 50 yıl, lisana kolay. Müzik yapmak, müzikler yazmak, albümler yayınlamak, sayısız konser vermek manasında da sormuyorum salt, bir işi yaparak 50 yıl geçirmek ne demek?
50 yıl lakin tam vakitli, sabah akşam birebir mesaili bir işte geçirilmiş 50 yıldan kelam etmiyoruz. ötürüsıyla keyifli, geniş geçirilmiş senelerdan kelam ediyoruz, bana hiç 50 yıl üzere gelmiyor örneğin. Natürel, bu müzik müellifliği dediğimiz şey, tam vakitli bir iş değil. Daima onu düşünmüyorsun örneğin, o denli hayatıyorsun. Mesleğimde 10 yılda yayın yaptığım vakit içinder da oldu. 50 yılın birinci 10-15 yılında sahne performansım neredeyse hiç olmadı, yani konser, dinleti yapamadım. daha sonrasındaki senelerda bunun giderek artışına şahit oldum, son senelerda ise epey fazla konser çalıyorum. bu biçimde bir eğilim var örneğin. ötürüsıyla geçmiş 50 yılı düşününce bir emeklilik hissine kapılmıyorum.
Bunu daha evvel konuşmuştuk, evet. Aslında daha “normal” bir müzik mesleğinde, beşerler daha genç yaşlarda işlerini üretip, hayli sayıda konser yapıp, turnelere çıkıp belirli bir yaştan daha sonra emekliliğe hakikat meylediyorken sizde tam zıddı oldu ve aslında ömrünüzün en ağır konser, turne periyotlarını siz 50-60 yaşınızdan daha sonra yaşadınız.
Bunda beni sevindiren şey, en sonunda çalabiliyor olmak alışılmış. Gençken, gücüm kuvvetim yerindeyken bu işi yapsaydım herbiçimde daha keyifli olurdu ancak bu biçimde da bir dolu acemilik yapabilirdim. İkincisi, bu kadar yeterli müzisyenlerle çalamayabilirdim. Aslında bakarsan bir punduna geldi, senelerca damıtıldı, biz de eğittik kendimizi, hayat bizi eğitti, derken düzgün müzisyenler bana sempati gösterdi. Bir şey daha var: Dinleyici de bu usul müziğe hakikat evrildi aslında, o da bir talih. Şimdilerde örneğin, geçtiğimiz 5-10 yılda bu eğilim giderek azalıyor örneğin, öbür şekillere yöneliyor. Zira Türkiye öteki bir boyuta yöneliyor, ötürüsıyla kestirilemez, kestirim edilemez ve reaksiyonun ne olacağı aşikâr olmayan bir periyoda hakikat gidiyor, anladın mı? O niçinle tahminen de bu şekil müziği dinleyen, izleyen beşerler azalacaktır; tahminen de bu ülkede keyif ile kültür içindeki, neredeyse eşit olan bölünme bir tarafın avantajına yanlışsız artacaktır. bu biçimde işler değişir.
Doğal şu da bir talihtir herbiçimde bir müzik muharriri için; müziğe bir orta verme lüksünüz de vardı. Yani şayet müzik mesleğinize başladığınız devirde burada tutunmak zorunda olduğunuzu hissetseydiniz tahminen de Ortaçgil olmayacaktınız. O dertle, daha epey dinlenme, bununla hayatta kalma çabasıyla…
Alışılmış ki. Ben o yüzden hiç büyük konuşmuyorum. “Ben bunu yaparım, diğer bir şey yapmam” üzere lafları hiç söylemedim örneğin. Hayat her şeyi yaptırabilir beşere. Kimi durumlarda müziği cebimde, keyfimce yaşayabileceğim ve yönetebileceğim bir koz üzere tuttum. Kimseyi pek dokundurmadım o işe. Bu da bir avantaj oldu, bu biçimde olduğu için de bu müzik tahminen de dıştan gelen zorlamalara kendini uydurmak zorunda kalmadı. Nasılsa, kendi mecrasında o biçimde yürüdü. O denli olunca daha yepyeni kalabildi örneğin. Düşün ki, bir şey yapmak zorundasın ve yaşayabilecek, para kazanabilecek, üretebilecek bir tek talihin var, o da müzik yazmak; bu biçimde insan her şeyi yapabilir. Bu niçinle, her şeyi yapan insanlara da berbat bakamıyorum ben.
‘MÜZİĞİN LİSANINI DAHA ÂLÂ BİLİYOR OLMAYI DİLERDİM’
Siz, kendisiyle konuşmayı seven birisiniz. Bunu birlikte yaptığımız kitabı hazırlarken de anlamıştım, müziklerinizde da bu durum hissediliyor. örneğin ‘Ayrıntılar’ müziğiniz tam bu biçimde bir müziktir, bir hesaplaşma üzeredir. Kendi ömrüne bakabilme, kendisiyle konuşabilme özelliği olan biri olarak soruyorum, bu 50 yıl sizi tatmin etti mi?
Tatmin oldum alışılmış. Lakin insanın istekleri bitmiyor. Müziği, müziğin lisanını daha uygun bilmeyi, daha öğrenmeyi, daha âlâ kullanmayı isterdim örneğin. bu biçimde bir müzik müellifinden daha geniş manada bir müzisyen olabilirdim. Müziğini yazan, çizen, düzenleyebilen, orkestra edebilen biri olabilirdim. Onu olamadım zira müzik eğitimi almadım. Bunu yapmadım diye mazeret gösterebileceğim bir dolu şey olabilir. Gerçi belli bir müzikal lisanı var müziklerimin. Müzisyenlerin bana söylemiş olduği şey bu. Tamam, müzikal lisanı var da, o lisanı müzik manasında daha uygun kullanmayı isterdim açıkçası.
söylemiş olduğiniz üzere bir “müzisyen” olsaydınız sanki bu müzikleri bu türlü muharrir mıydınız diye düşünmeden edemiyorum.
Yok, yazmadım. Şuradan biliyorum; ben ne vakit müziğin lisanını öğrenmeye, müzik çalışmaya, kendi kendime müzik eğitimi almaya başladıysam bu biçimde müzik yazarlığım epeyce kısırlaşıyor. Aklım öteki yerlere çalışmaya başlıyor zira. Müzik müellifliği özel bir mevzu. Müzik muharriri olmak için müzisyen olmak yetmiyor. Müzisyenlik işin bir kısmı. Bir şey söylemek, dediğini gerçek düzgün söylemek, dediğinin bu biçimdea kadar söylenenlerle bir karşılaştırması olması vesaire, bunlar müzik müellifliği için gereken şeyler. Lakin örneğin kendime düzgün bir piyanist olarak eşlik etmek isterdim.
Pekala, kendi müzik anlayışını yaratmış olmak, o anlayışın tek temsilcisi olmak, bir müzik biçiminin isminizle tanımlanması nasıl bir his?
Bundan özel bir keyif aldığım hakikat lakin kendime bir paye biçmiyorum. “Ne hoş şey yapmışım be!” üzere bir his taşımıyorum. Herkes üzere, ben de bir şey yaptım ve bunu yaptım. Evet, yeterli yaptım lakin bu kadar. Daha fazla bir mana yüklemiyorum. Referans olmak vesaire, esasen senin kendi kendine egonu şişirmek için söyleyebileceğin şeyler, benim bu biçimde bir alışkanlığım da yok. Şayet bir kapı açılmasına vesile olmuşsam, şu olabilir: Tanınan müziğin Türkiye’de birinci yaygınlaşmaya başladığı devirde, burada kişisel, kişinin kendisinden yola çıktığı müzikler pek yapılmıyordu. Ben bunu yapmış olabilirim.
‘HAYATIMIN ÖZETİNİN MÜZİĞİNİ YAPTIM’
Geçenlerde Duvar Özel için Nejat Yavaşoğulları’yla konuştuk, diyor ki o da, “Bülent ‘Benimle Oynar mısın?’ albümünü yapmamış olsaydı ben müzik yazma, albüm yapma hamaseti bulur muydum bilmiyorum.” Keza TRT’de programına katıldığınızda, sanırım sizden bir yaş da büyük olan Kadıköy Maarif’ten dostunuz Mazhar Alanson da misal bir şey söylemiş oldu; sizin ‘Benimle Oynar mısın?’ albümünüzün kendi müzik seyahatinde bir yürek noktası olduğunu belirtti.
Bir manada, ana akımın haricinde, bir yerlere saklanmış genç arkadaşlarıma “Ulan bu herif yaptı, biz de yaparız” demeleri için yürek vermiş olabilirim. Mazhar’a gelince, bunlar birbirini etkileyen durumlar. Ben de ona her vakit söylemiş olduğim şeyi o programda yineladım, “Bu kadar az müzik bilgisiyle, üç akorla senin kadar hoş müzik yazan görmedim” dedim.
50’nci müzik yılınız için beş şarkılık bir albüm kaydettiniz. Bildiğim kadarıyla müziklerin dördü yeni yazdığınız müzikler, biri ise Çekirdek Sanatevi periyodundan hatırladığımız ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’.
Evet, dördü son senelerda düşünülmüş, yazılmış müzikler. Biri hayli şaşırtabilir dinleyenleri, şimdiye kadar hiç denemediğim, gençliğimde dinleyerek büyüdüğüm bir hali temsil ediyor. Blues çaldık örneğin. Ve canlı çalındı stüdyoda. Bir başkası Baki Duyarlar ile piyano-gitar olarak çaldığımız bir müzik. ‘50’ diye bir müzik yazdım ayrıyeten. O da 50 yıllık müzik ömrümün bir özeti örneğin. Müziğin kelamları, yazdığım başka müziklerin isimlerinden oluşuyor. Sahnede de çalmaya başladım bu şarkıyı, uzun vakittir benden yeni bir müzik duymamış olan dinleyiciye, “Hadi size yeni bir müziğimi söyleyeyim” diyorum.
Pekala bu yeni müziklerin içinde ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’ nasıl girdi?
Eski müziklerimin birçoklarının, Çekirdek’teyken söylemiş olduklerim de dahil, yeni ve dinlenebilir kayıtları var. O müziğin yoktu. Yalnızca Çekirdek’te çalmıştık. Dinlediğim vakit da kendi çalışımdan pek mutlu olmadığım, dinleti anındaki canlı kayıttır o. O yüzden onu tekrar kaydetmek istedim. Bir de, evvelden yazdığım, hiç yayınlanmamış, benim de yalnızca arşiv maksatlı yayınlamayı düşündüğüm üç beş müzik var. O müzikler bugün bir şey söz eder mi bilmiyorum. ‘Ak Kuşlar Kara Kuşlar’ın hem müzikalitesi değişik tıpkı vakitte genel olarak benim senelerdan beri takıldığım o “bir şeyin iki yüzü” konusunda bir müzik olduğu için seçtim onu.
Albümle ilgili katılaşmış bir takvim yok zannediyorum…
Hayır, yok. Miksleri bitmek üzere. Bir “50’nci yıl” programı, bir etkinlikler bütünü düzenlenirse bu yayınlanacak. Ne formatta yayınlanacağını bile bilmiyorum. Plak olabilir. Ben müziği elinde tutan insanlardanım, o ekolden geliyorum. Kesinlikle bir biçimde tutmalıyım elimde, artık plak mı olur, ne olur bilmiyorum. Yalnızca dijital platformlarda yayınlayacağımı sanmıyorum. Zira onun bir öyküsü var, stüdyo referansları var, nasıl kaydettiğimiz, nerede kaydettiğimiz, kim ne çaldı filan… Bütün bunların tarihsellik ortasında bir kıymeti var. Onları bilmedikten daha sonra sıfır kilometre bir şarkıyı dinlesen ne olur, dinlemesen ne olur.
Siz nasıl dinliyorsunuz müziği?
Birfazlaca biçimde dinliyorum doğal, kaçınılmaz olarak. Dijital mecralardan da dinliyorum. Ya da televizyonda Mezzo’yu açıyorum mesela. CD de dinliyorum fakat elimdeki CD’ler kısıtlı olduğu için artık yetmiyor o bana. Kimi uygulamaları kullanmıyorum örneğin, zira hiç yatkın değilim o işlere. “Şimdi sen bunu dinleyeceksin” beni rahatsız ediyor, ya da bana listeler yapılması vesaire. Lakin natürel yeni bir şeyi dinleyecek öbür bir araç da kalmadı. Müzik dinlemek benim için bir iş, dolaysıyla yeni şeylerden haberdar olmak isterim fakat bu sonsuza kadar bu biçimde bir dinleme iştahı sürecek manasına da gelmiyor. Bir yerde “Artık tamam, dinlemek istemiyorum” diyebilirim.
‘EZHEL’İ ÖZEL OLARAK SAHNEDE İZLEDİM, ÇOK ETKİLENDİM’
Yeni Türkçe müziği dinliyor musunuz?
Dinlediğimi söyleyemem, yani özel olarak takip etmiyorum. Lakin ortada sırada, gittiğim şenliklerde rastladığımda ilgiyle dinlediğim ve epeyce beğendiğim kümeler, müzikçiler oluyor. Türkiye’de artık baya bir kitle bu işle uğraşıyor. Canlı çalıyorlar, güzel çalıyorlar, kendi müziklerini yapıyorlar… Doğal ki herkes benim istediğim, beğendiğim müziği yapsın mantalitem yok, herkes ne isterse yapsın fakat yaptıklarını uygun yapsınlar. Gördüğüm kadarıyla yeterli de yapanlar var. RAP dinlemiyorum fakat birkaç sefer Ezhel’in canlı performansını izledim, epeyce beğendim, etkilendim. Lakin söylemiş olduği biroldukca şeyi anlamadım örneğin. “Ne diyor bu çocuk?” dedim. Müziği de enteresan, kitleleri yönlendirebilme, etkileme gücü de büyüleyici. Ortak gittiğimiz şenliklerde vakit yaratıp bilhassa gidip izledim, dinledim. Adamlar kümesini da bir daha bu biçimde bilhassa gidip dinledim ve fazlaca beğendim. Bu ergenlerde bizde olmayan şeyler de var. Kitleye nasıl davranacaklarını biliyorlar, onları heyecanlandırmayı, yükseltmeyi biliyorlar filan. Bizim ekolümüzde olmayan bir şeydir bu, biz çalarız, dinleyen dinler, dinlemeyen dinlemez. Bunun eskilerdeki referansları içinde Cem Karaca vardır örneğin. Büyük bir sahne adamıydı o, hayli etkileyiciydi sahnede. İzlediğimde şaşırıp kalmıştım. En ukala laflarımı ettiğim devirde bile onu sahnede izlediğimde ağzım açık kalmıştı.
Kendi kayıtlarınıza hiç dönüp bakar mısınız, dinler misiniz eski müzikleri?
Nadiren. Lakin dinlediğimde de epey beğeniyorum açıkçası. Bende şöyleki bir alışkanlık var, biroldukca müzisyende de vardır bu sanırım: O müziklerle uğraşırken hayli fazla mesai harcıyorsun ve müzik artık senin birinci yazdığın formatını kaybetmeye başlıyor. Zira mıncık mıncık uğraşıyorsun o müzikle kaydederken, “Şöyle mi miks yapalım? Bu da çalsın mı? Şurası nasıl olsun?” derken yoruluyorsun. Bıktırıcı ve işin özünden uzaklaştıran şeyler bunlar aslında. Müziğin yazdığın zamanki ham haliyle o kayıt sürecinden daha sonraki hali içinde bir uçurum oluyor. Sen onu o hale getirdiğin vakit o müzikten bıkmış oluyorsun. Bu niçinle benim halim, o müzik kaydedildikten, o işler bittikten daha sonra şarkıyı dinlememektir; en az 6 ay, bir yıl dinlemem örneğin. Bu vakit geçtikten daha sonra dinliyorum ve dinlediğimde yaptığım şeyleri beğeniyorum. Şimdiye kadar, Onno ile yaptığımız ‘İkinci Perde’ kayıtları haricinde, geriye bakıp da “Tüh!” dediğim hiç bir şey yok.
‘GÜCÜM YETTİĞİNCE SAHNEDE OLMAK İSTİYORUM’
Sizi, müziğinizi sevenler senelerca yazın, çalın, söyleyin ister natürel lakin sizin aklınızda bir emeklilik planı var mı?
Daima çalmak istiyorum, birileri “Kes lan!” diyene kadar en azından. Mental bir yorgunluk hissediyorum doğal. Evvelce müzik düşünerek yaşamayı bilirdim, artık müzik düşünerek hayatıyorum, daha az düşünüyorum. O denli olunca müzik üretme amacın de olmamaya başlıyor ve daha seyrek yazmaya başlıyorsun. örneğin bu ‘50’ isimli müziğin fikri bana harikulade bir şey üzere gelmişti. Onun etrafında bir iki yıl dönüp durdum, yapamamıştım, daha sonra o fikri anladığım anda 10 dakikada su üzere yazdım o şarkıyı. Biliyorsun, ‘Değirmenler’i de o denli yazmıştım.
Sahnede çalarken, müziği dinlemeyen, gürültü yapan, etrafı için de müziği dinlenilmez kılan izleyiciye kimi vakit tabiri caizse fırça atıyorsunuz, bu biçimde anısı olan birfazlaca insan da tanıyorum. Şunu kabul edelim ki bizde müzik dinleme kültürü epey gelişmiş değil. Hele de sizin müziğinizin dikkatle dinlenilmesi gereken yapısı düşünüldüğünde, bu kimi vakit sorun olabiliyor…
Bir müzik muharriri, bir enstrümanla çıkıp müziğini söyleyendir aslında, dünyada da bu biçimdedir. Bu insan ve bu enstrüman bir ortada bir şey söyler. Bu söylemiş olduği ya bir hikayedir, ya politik bir bildiridir, ya sanatsal bir tabirdir vesaire. Dinlenilmezse şayet, seyirciyle göz göze geldiğinde bir mana tabir etmezse, seyirci ona o denli bir sempati göstermezse o iş manasını kaybeder. bu biçimde o iş senin otomasyonla yaptığın bir şey haline gelir. Bilk evvel tek başıma çaldım, daha sonrasında kümeyle çalmaya başladım. Kümeyle çalınca, teknik olarak büyük bir volüm çıkarıyorsun. O volümü çıkardığında bu irtibat çizgisinin kopuk olması fazla bir şey tabir etmiyor. Sen de artık sahnede bunu görüyorsundur, o denli bir seste çalıyorsun ki, dinleyicinin sesini filan duymuyorsun. Müzik biraz da başına kafasına vurmaya başlıyor. Lakin birinci senelerda bastırılmama, o yerde ana öge olmam gereken yerde bir aksesuar olma, fonda bilmem kim olarak duyulma riskim oluyordu. O dediğin seyirciyi uyarma durumları bu biçimdelar yaşanıyordu. Kümeyle çalmak, müzikal bir tercih olmakla birlikte biraz da bu zorunluluktan ortaya çıktı aslına bakarsanız. Beni bu biçimdea kadar dinleyenler de birinci vakit içinder yadırgadılar, “Davulun sesinden seni duyamıyoruz” filan dediler. O takım ‘Oyuna Devam’ albümümle bir arada kuruldu ve o epey yeterli müzisyenler, Erkan Oğur, Cem Aksel, Gürol Ağırbaş, bana kendimi güzel hissettirdiler. Bu müziğin ticari getirisi fazlaca değildi, büyük salonlarda yılda bir iki defa çalabiliyorduk. Kümeyle bir arada, gençlerin gittiği bar üzere yerlerde çalmaya başladık. Kümeyle çaldığımızda millet dinliyor mu dinlemiyor mu pek umursamamaya başladık. Hatta Jazz Cafe vaktinde, fazla dinlenilmediğimizi bir biçimde hissedersek küme bir anda doğaçlama şeyler çalmaya başlardı, eğlenirdik.
‘BUGÜN OLSA O RÖPORTAJI VERİRKEN DÜŞÜNÜRDÜM’
bir daha 50 yıldır müzik yapan Ortaçgil’in yaşadığı ülkeye, gündeme dönelim. Müzikal manada epeyce tatmin olduğunuzu söylemiş olduniz lakin bu ülkede, bu şartlarda, hepimizin sorguladığı üzere kimi vakit “Ne yapıyorum ben?” söylemiş olduğiniz, yabancılaştığınız oluyor mu? Açlık, krizler, savaş… Aslında farklı biçimlerde hepsini yaşıyoruz yavaş yavaş. Bu ortamda siz müzik yapıyorsunuz, müzik söylüyorsunuz. Hiç bunu düşündüğünüz, “Ne yapıyorum?” söylemiş olduğiniz oldu mu?
Olmaz mı, natürel. Daima aslına bakarsanız o hesaplaşmanın ortasındasın kendinle. Bir sefer yaptığın şey toplumun yaşadığından soyut değil, sen de onun ortasında bir elemansın, sen de tıpkı şeyi yaşıyorsun. Birebir kültürel, ekonomik zorlukları sen de yaşıyorsun. Televizyonu açtığın vakit birebir haberleri sen de seyrediyorsun. Bundan bir biçimde sakınmak bir yerden daha sonra mümkün değil. Ben her vakit şu soruyu soruyorum örneğin: “Bu müzik gerekli mi?”. Yani insanlara, yaşantıma bu biçimde bir müzik gerekli mi? Bunun gerekli olduğu kararına vardım zira insanın ruhsal dünyası, dış taraftaki kaideler ne olursa olsun, rahatlamaya, düşünmeye, sanatsal keyifleri almaya muhtaç. ötürüsıyla o tarafa hitap ettiğimi düşünüyorum. Lakin bu müziği öbür emeller için kullanan beşerler da olabilir, onlara da pek ses çıkarmıyorum. Yani bu şartları değiştirmek için politik maksatlı müziği kullanan beşerler var ise da ne hoş ediyorlar; alışılmış, hoşsa şayet yaptıkları şey.
Müzikal olarak politik olanla, tırnak ortasında, “şahsi” olan içinde bu kadar büyük bir uçurum var mıdır?
Bunlar benim ömrümün sorularıdır ki o denli fazlaca net yanıtlar da vermemiş, verememişimdir. Ne bileyim, birisi alır örneğin Nazım Hikmet şiirini söyler. Onun söylemiş olduği o müzikle benim müziğim içinde bir fark var mıdır? Format olarak yoktur, birebir şeyleri söyleriz tahminen de, birebir müzikal sözlerle söyleriz falan. Ancak diyelim ki o Nazım’ın fazlaca politik bir şiiridir, benimki hiç alakasızdır. Bence müzik müellifinin – besteciden bahsetmiyorum, bestekarlar kelam yazmak zorunda değiller, onlar alırlar bir teksti müziklendirirler- lakin bir müzik müellifinin her vakit kendini yazması gerektiğini düşünüyorum. O ekole inanan ve o ekolden beslenen bir adamım.
Bunu müziklerinizde da tabir ettiniz. “Sözümüz bitince Nazım’a sığınamadık” dediniz örneğin, aklıma geldi; bu hususta hayli sarkastik sayılabilecek tenkitleriniz de var.
Var, var. İnsan fakat yaşadığı şeyden etkileniyor. Şu anda Türkiye’deki genel kültürel etrafın hiç besleyici olmadığını itiraf edeyim. örneğin bizim gençlik senelerımızdaki müzikal, düşünsel çeşitlilik, çatışma ortamı, özgürlük… Bunların esamesi okunmuyor. Çok epey bilgisiz bir jenerasyon bu açıdan. Olağan bunların sebeplerini oturup da konuşmanın manası yok; hem bizim uzunluğumuzu aşar tıpkı vakitte hayli politik bir şey.
Politik mevzuları konuşmayı epey sevmediğinizi biliyorum. Lakin konuştuğunuzda da değişik yerlere çekiliyor ve hâlâ vakit zaman hortlatılabiliyor, örneğin bir gazeteye röportaj verdiniz, bir şey söylemiş olduniz, o gün bugündür üzerinize yapıştırılmaya çalışıldı bu…
Ben insanı, şu andaki insanların sınıfladığı biçimde sınıflamıyorum. Sen bu cenahtasın, öbürü o cenahta. O denli bir sınıflamam yok benim, ötürüsıyla her gazeteye konuşurum ben.
bir daha olsa konuşur musunuz?
Artık olsa tekrar düşünürüm natürel, zira hayli fazla salakla uğraşmaya başladık. Fakat burada bir beis görmüyorum. Hem gazete hem televizyon, bütün bu röportajları istediği hale sokma bahtına sahip. Sen artık bu röportajı redakte ettin, ortasında söylemiş olduğim bir cümleyi aldın, burada bir saattir konuşuyoruz, bu bir saatlik konuşmanın ortasında hiç bir şey söz etmeyen, o bir saati temsil etmeyen lakin sonuç olarak benim söylemiş olduğim bir lafı aldın başa koydun ya da ne bileyim hükümete küfrettiğim bir cümleyi aldın, onu başlık yaptın. Artık bu, bir saatlik konuşmamızı temsil ediyor mu? Etmiyor. Televizyonda da o denli. Kesiyorlar hart diye söylemiş olduğin şeyi, diğer bir şey söylemiş oluyorsun ya da söylememiş oluyorsun.
Burada biraz da eleştirilen şey, oradaki o -bana sorarsanız- habis niyetin farkında olmamış olmanızdı.
O denli bir habis niyetin benim dünyamda yeri yok, anladın mı? Herifler habismiş meğerse. Bana önerdiğin, “senin üzere olan beşerlerle konuş, öbürleriyle konuşma”ysa şayet, hayır efendim, kabul etmiyorum. O teklif onun karşılığıysa o da hakikat değil ki. Nasıl olacak, senin üzere olmayan insanları nasıl ikna edeceksin, bana bunu anlat bu biçimde. Nasıl bölündüysek o denli devam eder, zira demografik olarak o biçimde artmaya devam ediyor. Sen onunla konuşmuyorsun, o seninle konuşmuyor, sen onu dinlemiyorsun, o seni dinlemiyor. Sen o gazeteye gitmiyorsun, o bu gazeteye gelmiyor. Ee? Bu beni sinirlendiriyor fazlaca açıkçası.
bu biçimde kendi adıma şöyleki bir tenkit yapabilirim: İki eşitten bahsediyor üzere bahsetmek bence adil olmuyor.
Eşitlik derken, artık benim hangi cenahtan olduğum aşikâr, bunu bilmeyenin de artık kendi sorunu. Lakin benim o cenah için de kabul görmeyen niyetlerim olabiliyor. Günün sonunda ben TRT2’ye de çıkar konuşurum, zira TRT2 şu anda kaliteli bir kanal, izlenebilecek bir kanal. Orada o da var bu da var diye konuşmamazlık etmem.
Tomris Uyar, Turgut Uyar’la ilgili anılarını anlatırken bir söyleşide diyor ki, “Turgut, son vakit içinderında daima daha politik olmamanın hüznünü duydu.” Hiç bu biçimde bir şey hissettiniz mi kendinizle, işinizle ilgili olarak?
Benim gençliğim siyasetten, yeni siyasetten nefret etmekle ve onu aşağılamakla geçti. Yani bütün siyasetçilerden nefret etmek, sağ-sol hiç fark etmez, hepsinden nefret etmek… Hâlâ nefret ediyorum, o diğer sorun. Ancak bu şahsi bir şey. Politik olan insanlara da şaşkınlıkla ve gıptayla bakıyorum, “Vay be, helal olsun!” diyerek.
O “hiç bir şeye inanmadım/Uğrunda ölecek kadar” söylemiş olduğiniz şey…
Evet, tam olarak o.
Albümü merakla bekliyoruz. Umarım bu pandemi şartları, ülke şartları ortasında yakın vakitte dinleriz.
Bu kadar şey ortasında “hadi yapalım, haydi yayınlayalım, epeyce geç artık” sabırsızlığını göstermiyorum. birlikte karar vereceğimiz beşerlerle karar vereceğiz, nasıl ne yapacağımız saptanacak. Benim için kıymetli olan şu, o albümü bitirdim, ben kendi işimi yaptım. O denli düşünüyorum, ivedi etmiyorum. Lakin sanırım 2022 yılında bir biçimde yayınlanacak.
Uzun vakittir müzik yazmak için epeyce konsantre değildiniz. Artık bu yeni albüm için bir daha müziklerin başına oturmak bir heyecan yarattı mı?
Daha fazla vakit harcıyorum, daha fazla gitar düşünüyorum. örneğin soundcheck’lerde… Aslında “soundcheck şarkıları” diye bir şey yapmak lazım, zira her soundcheck’te ben bir şey çalarım lakin o anda çalarım falan… Makul bir havaya girdiğimi söyleyebilirim, bu gerçek. Keşke beş müzik değil de on şarkılık yapsaydık üzere. Lakin o denli olsaydı zorlama olabilirdi.
Bundan daha sonrası için sevenleriniz yeni müzikler bekleyebilir fakat…
Hangi formatta yayınlarım bilemiyorum lakin yapabilirim.