İZMİR – Ayasofya’nın müze statüsünün kaldırılıp, cami olarak ibadete açılmasının akabinde Milletlerarası Bizans Çalışmaları Komitesi’nde (AIEB) tertipten sorumlu uzmanlar, aktifliğin İstanbul’da yapılmaması sonucu almışlardı. İptal sonucu, 19 Temmuz tarihinde Tertip Komitesi Lideri Prof. Dr. Melek Delilbaşı imzalı kısa bir açıklama ile duyurulmuştu.
Komitenin 2021’de İstanbul’da düzenlemeyi planladığı fakat Ayasofya Camii’nin açılışıyla 2022’de İtalya’da yapılmasına karar verdiği 24’üncü Bizans Kongresi, geçtiğimiz günlerde Venedik’te gerçekleştirildi. Pekala, Venedik’e taşınan bu aktifliğin İstanbul’da yapılması niye değerliydi? Türkiye Bizans sanatı ve medeniyetine niçin sahip çıkmalı? Bizans Sanatı uzmanı Hayri Fehmi Yılmaz ve Prof. Dr. Asnu Bilban Yalçın kongrenin Türkiye’den gidiş sürecini Gazete Duvar’a kıymetlendirdi.
‘BİZANS’IN HEM COĞRAFİK birebir vakitte KÜLTÜREL MİRASÇISIYIZ’
Türkiye tarihinin fazlaca kıymetli bir sureci olan Bizans’ın yaklaşık bin yıllık bir periyodu kapsadığını söyleyen Hayri Fehmi Yılmaz, “Bizans’ı öğrenerek Türkiye tarihinin bin yıllık bir müddetcini öğreniyoruz. Bilhassa Türkler için Bizans biraz daha özel bir alan. Zira İslam öncesi Türk tarihini çalışmak istiyorsanız, tarihi manada en değerli ayrıntıları büyük ölçüde Bizans kaynaklarından edinebilirsiniz. O yüzden Bizans çalışmaları bizim için epeyce değerlidir. Bizans tarihi araştırmaları beraberinde Türk tarihi için bir kaynaktır. Bu açılardan Bizans tarihine bizim dünya milletlerinden biraz daha fazla ilgi göstermemiz gerekiyor” dedi.
Hayri Fehmi Yılmaz
“Bizans İmparatorluğu’nun coğrafik mirasçısı olduğumuz kadar kültürel mirasçısının da biz olduğumuzu düşünüyorum” diyen Yılmaz, “Dil ve din açısından tahminen öteki uluslar gösterilebilir lakin açıkçası Bizans’ın kültürel manada en kıymetli mirasçılarından birisi de biziz. Bu yüzden de Türkiye’de Bizans çalışmaları evvelden beri değerlidir. Hem tarih kısımlarında Orta Çağ ve Geç Antik Çağ ismiyle bu iş yapılır tıpkı vakitte Sanat Tarihi kısımlarında Bizans sanatı bir ana bilim kısmı olarak yakın vakte kadar çalışılmıştır. Anadolu’da yapılan hafriyatlarda kesinlikle Bizans periyodu buluntusu çıkar. Çatalhöyük’te kazıyorsanız prehistorik yerleşimin üstünde bir Bizans köyü vardır. Hititlerin başşehri Hattuşa’yı çalışıyorsanız orada da bir Bizans yerleşimi vardır. ötürüsıyla Türkiye’de yapılan bütün arkeolojik çalışmalarda Bizans vardır.” Sözlerini kullandı.
‘BİZANS’I BATILI’NIN İSTEĞİ DOĞRULTUSUNDA KORUMUYORUZ’
Dünyada da giderek artan bir değere sahip olan Bizans medeniyetinden Hıristiyan olmaları ve Yunanca konuşmaları niçiniyle Türkiye’deki kimi marjinal kümelerin hoşlanmadığını ve bundan rahatsızlık duyduklarını tabir eden Yılmaz, sürecin de düzgün yönetilememesiyle bir arada bir tedirginlik oluştuğunu ve Bizans Kongresi’nin Türkiye’den ayrıldığını belirtti. Bizans’ın bir imparatorluk olduğunu ve bünyesinde birfazlaca halkı barındırdığını da vurgulayan Yılmaz, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Günümüze ulaşan Bizans mirasını hem Selçuklular hem Osmanlılar tıpkı vakitte Türkiye Cumhuriyeti koruma etti ve yaşattı. ötürüsıyla da onu bir batılının isteği doğrultusunda korumuyoruz. Bizim bu coğrafyadaki geleneklerimiz bize bunu söylüyor. Buna fazlaca dikkat etmek gerekiyor. Bu Türk İslam devletlerinin geleneğidir. Bu uygarlığın mirasını yaşatmıştır. Hatta ondan etkilenerek kendi uygarlığını zenginleştirmiştir. Bizim Türkiye’de yarattığımız Selçuklu ve Osmanlı uygarlıklarında hiç elbet Bizans’ın da katkısı vardır. ötürüsıyla da biz buna aslına bakarsan klasik olarak sahibiz ve koruyoruz. Zira Osmanlı ve Selçuklu uygarlıklarını anlamak için de Bizans’ı anlamak zorundayız. Asırlarca yan yana yaşadılar ve Bizans coğrafyası üzerine biz kendi uygarlığımızı geliştirdik. ötürüsıyla da etkilendik. Bunu anlamamak buna karşı direnmek epey güç.”
‘BU ORTAK MİRASIMIZI HATIRLAMALI, HATIRLATMALIYIZ’
Bugün cami deyince Osmanlı coğrafyasında yaşayan insanların zihninde beliren imgenin aslında Ayasofya olduğuna da dikkat çeken Yılmaz, bizim Bizans’a ne kadar yakın olduğumuzu anlatabilmek için bu tıp şeyleri hatırlamamız gerektiğini söz etti. Yılmaz, son olarak şunları söylemiş oldu:
“Biz bu uygarlığın mirasçıyız. Çok şaşırtan bir biçimde Osmanlılar ve Selçuklular da onlarla yakından ilgilidirler. Hem Selçuklu ve Osmanlı kaynakları Bizans hakkında bilgi verir hem Bizans kaynakları, Osmanlı ve Selçuklu hakkında bilgi verir. Bizans’ın ortasında biroldukça Türk kökenli insan hayatıştır. Osmanlı coğrafyasında ve Selçuklu dünyasında epeyce sayıda Bizans kökenli isim meşhur olmuştur. Bu ortak mirasımızı hatırlamalı ve hatırlatmalıyız. Umarım ileride öteki Bizans kongreleri Türkiye’de yapılır. Kaldı ki Türkiye’nin yaptığı birfazlaca aktiflik Bizans uygarlığı ile epeyce irtibatlıdır. örneğin İstanbul metrosu ve Marmaray kazılarında dünyanın en büyük Bizans koleksiyonunu denilebilecek dev bir buluntu kümesi ortaya çıkartıldı. Kültür Bakanlığı’na bağlı müzelerimiz dünyanın en büyük Bizans koleksiyonuna sahip. Bizans’ın mirasçısıyım diyen ülkelerde bu kadar büyük bir koleksiyon yok. Son senelerda hafriyatlar, onarımlar ve biroldukca uygulama ile bu uygarlığı dünyaya biz tanıtıyoruz.”
Prof. Dr. Asnu Bilban
‘BİZANS SİYASİ niçinLERDEN ÖTÜRÜ YASAK BİR KONUYDU’
Bir ülkenin aday olduğu vakit tüm tertipleri ve altyapıyı da hazırlayıp sunması gerektiğini söz eden Asnu Bilban Yalçın ise, Türkiye’nin kongreyi yapabilecek alt yapıyı gerçekleştiremediğini ve vaatlerini yerine getiremediğini belirtti. Türkiye için çalışan komiteyi de misyonunu yapmadığı konusunda eleştiren Yalçın şöyleki devam etti:
“Ülkemizde, öncelikli olarak Bizans ve medeniyetine sahip çıkması gereken akademisyenler, araştırmacılar bu biçimde bir teşebbüsü sonuçlandıramıyorlar ise toplum olarak Bizans’a nasıl sahip çıkacağız? Yani evvel bizler üzerimize düşeni yapmalıyız, toplumu bilinçlendirebilecek tüm teşebbüslerin ortasında bulunmalıyız. Zira bilinmeyen her şey korkutur. Bizans Türkiye’de uzun yıllar siyasi niçinlerden dolayı yasak olarak görülmüş bir husustu. Lakin buna tezat olarak Avrupa ülkelerinden çok daha evvel İstanbul Üniversitesi’nde S. Runciman tarafınca Bizans kürsüsü kuruldu. Bizans tarihi ülkenin biroldukça üniversitesinde okutulmakta ve çalışılmaktadır. Lakin bir yandan milliyetçi öbür yandan filo Amerikan halinde iki zıt yoldan ilerleyen Bizans akademik topluluğu, ülkede muhtaçlık olan sahip çıkma meselesine deva bulamadı.”
‘BİZANS MEDENİYETİNE SAHİP ÇIKMALIYIZ’
İtalya’da gerçekleştirilen kongrenin gündeminin de Ayasofya’nın cami yapılması ve Türklerin Bizans kültür varlıklarına sahip çıkmaması olduğuna dikkat çeken Yalçın, şöyleki devam etti:
“Aslında Türkiye’de Osmanlı yahut Bizans’a yaklaşım tıpkı düzeydedir. Türkiye’nin kültür varlıklarına yaklaşımı hepimizin bildiği bir mevzu. Fakat öbür medeniyetlere olduğu üzere Bizans medeniyetine de sahip çıkmamız gerekiyor. Zira bizim topraklarımızda var olmuş bir devlet. Geçmişteki, siyasi görüşlerin gölgesinde hala yanılgılı kanıların devam etmemesi için evvela bilim insanlarının bunun gerekliliğini idrak etmeleri ve ettirmeleri gereklidir. Bu alanda eğitimin daha da geliştirilmesi, ilginin arttırılması üzere adımlar atılmalı. Ve her şeydilk evvel önyargılardan kurtulup, objektif bakmalı.”
Komitenin 2021’de İstanbul’da düzenlemeyi planladığı fakat Ayasofya Camii’nin açılışıyla 2022’de İtalya’da yapılmasına karar verdiği 24’üncü Bizans Kongresi, geçtiğimiz günlerde Venedik’te gerçekleştirildi. Pekala, Venedik’e taşınan bu aktifliğin İstanbul’da yapılması niye değerliydi? Türkiye Bizans sanatı ve medeniyetine niçin sahip çıkmalı? Bizans Sanatı uzmanı Hayri Fehmi Yılmaz ve Prof. Dr. Asnu Bilban Yalçın kongrenin Türkiye’den gidiş sürecini Gazete Duvar’a kıymetlendirdi.
‘BİZANS’IN HEM COĞRAFİK birebir vakitte KÜLTÜREL MİRASÇISIYIZ’
Türkiye tarihinin fazlaca kıymetli bir sureci olan Bizans’ın yaklaşık bin yıllık bir periyodu kapsadığını söyleyen Hayri Fehmi Yılmaz, “Bizans’ı öğrenerek Türkiye tarihinin bin yıllık bir müddetcini öğreniyoruz. Bilhassa Türkler için Bizans biraz daha özel bir alan. Zira İslam öncesi Türk tarihini çalışmak istiyorsanız, tarihi manada en değerli ayrıntıları büyük ölçüde Bizans kaynaklarından edinebilirsiniz. O yüzden Bizans çalışmaları bizim için epeyce değerlidir. Bizans tarihi araştırmaları beraberinde Türk tarihi için bir kaynaktır. Bu açılardan Bizans tarihine bizim dünya milletlerinden biraz daha fazla ilgi göstermemiz gerekiyor” dedi.
Hayri Fehmi Yılmaz
“Bizans İmparatorluğu’nun coğrafik mirasçısı olduğumuz kadar kültürel mirasçısının da biz olduğumuzu düşünüyorum” diyen Yılmaz, “Dil ve din açısından tahminen öteki uluslar gösterilebilir lakin açıkçası Bizans’ın kültürel manada en kıymetli mirasçılarından birisi de biziz. Bu yüzden de Türkiye’de Bizans çalışmaları evvelden beri değerlidir. Hem tarih kısımlarında Orta Çağ ve Geç Antik Çağ ismiyle bu iş yapılır tıpkı vakitte Sanat Tarihi kısımlarında Bizans sanatı bir ana bilim kısmı olarak yakın vakte kadar çalışılmıştır. Anadolu’da yapılan hafriyatlarda kesinlikle Bizans periyodu buluntusu çıkar. Çatalhöyük’te kazıyorsanız prehistorik yerleşimin üstünde bir Bizans köyü vardır. Hititlerin başşehri Hattuşa’yı çalışıyorsanız orada da bir Bizans yerleşimi vardır. ötürüsıyla Türkiye’de yapılan bütün arkeolojik çalışmalarda Bizans vardır.” Sözlerini kullandı.
‘BİZANS’I BATILI’NIN İSTEĞİ DOĞRULTUSUNDA KORUMUYORUZ’
Dünyada da giderek artan bir değere sahip olan Bizans medeniyetinden Hıristiyan olmaları ve Yunanca konuşmaları niçiniyle Türkiye’deki kimi marjinal kümelerin hoşlanmadığını ve bundan rahatsızlık duyduklarını tabir eden Yılmaz, sürecin de düzgün yönetilememesiyle bir arada bir tedirginlik oluştuğunu ve Bizans Kongresi’nin Türkiye’den ayrıldığını belirtti. Bizans’ın bir imparatorluk olduğunu ve bünyesinde birfazlaca halkı barındırdığını da vurgulayan Yılmaz, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Günümüze ulaşan Bizans mirasını hem Selçuklular hem Osmanlılar tıpkı vakitte Türkiye Cumhuriyeti koruma etti ve yaşattı. ötürüsıyla da onu bir batılının isteği doğrultusunda korumuyoruz. Bizim bu coğrafyadaki geleneklerimiz bize bunu söylüyor. Buna fazlaca dikkat etmek gerekiyor. Bu Türk İslam devletlerinin geleneğidir. Bu uygarlığın mirasını yaşatmıştır. Hatta ondan etkilenerek kendi uygarlığını zenginleştirmiştir. Bizim Türkiye’de yarattığımız Selçuklu ve Osmanlı uygarlıklarında hiç elbet Bizans’ın da katkısı vardır. ötürüsıyla da biz buna aslına bakarsan klasik olarak sahibiz ve koruyoruz. Zira Osmanlı ve Selçuklu uygarlıklarını anlamak için de Bizans’ı anlamak zorundayız. Asırlarca yan yana yaşadılar ve Bizans coğrafyası üzerine biz kendi uygarlığımızı geliştirdik. ötürüsıyla da etkilendik. Bunu anlamamak buna karşı direnmek epey güç.”
‘BU ORTAK MİRASIMIZI HATIRLAMALI, HATIRLATMALIYIZ’
Bugün cami deyince Osmanlı coğrafyasında yaşayan insanların zihninde beliren imgenin aslında Ayasofya olduğuna da dikkat çeken Yılmaz, bizim Bizans’a ne kadar yakın olduğumuzu anlatabilmek için bu tıp şeyleri hatırlamamız gerektiğini söz etti. Yılmaz, son olarak şunları söylemiş oldu:
“Biz bu uygarlığın mirasçıyız. Çok şaşırtan bir biçimde Osmanlılar ve Selçuklular da onlarla yakından ilgilidirler. Hem Selçuklu ve Osmanlı kaynakları Bizans hakkında bilgi verir hem Bizans kaynakları, Osmanlı ve Selçuklu hakkında bilgi verir. Bizans’ın ortasında biroldukça Türk kökenli insan hayatıştır. Osmanlı coğrafyasında ve Selçuklu dünyasında epeyce sayıda Bizans kökenli isim meşhur olmuştur. Bu ortak mirasımızı hatırlamalı ve hatırlatmalıyız. Umarım ileride öteki Bizans kongreleri Türkiye’de yapılır. Kaldı ki Türkiye’nin yaptığı birfazlaca aktiflik Bizans uygarlığı ile epeyce irtibatlıdır. örneğin İstanbul metrosu ve Marmaray kazılarında dünyanın en büyük Bizans koleksiyonunu denilebilecek dev bir buluntu kümesi ortaya çıkartıldı. Kültür Bakanlığı’na bağlı müzelerimiz dünyanın en büyük Bizans koleksiyonuna sahip. Bizans’ın mirasçısıyım diyen ülkelerde bu kadar büyük bir koleksiyon yok. Son senelerda hafriyatlar, onarımlar ve biroldukca uygulama ile bu uygarlığı dünyaya biz tanıtıyoruz.”
Prof. Dr. Asnu Bilban
‘BİZANS SİYASİ niçinLERDEN ÖTÜRÜ YASAK BİR KONUYDU’
Bir ülkenin aday olduğu vakit tüm tertipleri ve altyapıyı da hazırlayıp sunması gerektiğini söz eden Asnu Bilban Yalçın ise, Türkiye’nin kongreyi yapabilecek alt yapıyı gerçekleştiremediğini ve vaatlerini yerine getiremediğini belirtti. Türkiye için çalışan komiteyi de misyonunu yapmadığı konusunda eleştiren Yalçın şöyleki devam etti:
“Ülkemizde, öncelikli olarak Bizans ve medeniyetine sahip çıkması gereken akademisyenler, araştırmacılar bu biçimde bir teşebbüsü sonuçlandıramıyorlar ise toplum olarak Bizans’a nasıl sahip çıkacağız? Yani evvel bizler üzerimize düşeni yapmalıyız, toplumu bilinçlendirebilecek tüm teşebbüslerin ortasında bulunmalıyız. Zira bilinmeyen her şey korkutur. Bizans Türkiye’de uzun yıllar siyasi niçinlerden dolayı yasak olarak görülmüş bir husustu. Lakin buna tezat olarak Avrupa ülkelerinden çok daha evvel İstanbul Üniversitesi’nde S. Runciman tarafınca Bizans kürsüsü kuruldu. Bizans tarihi ülkenin biroldukça üniversitesinde okutulmakta ve çalışılmaktadır. Lakin bir yandan milliyetçi öbür yandan filo Amerikan halinde iki zıt yoldan ilerleyen Bizans akademik topluluğu, ülkede muhtaçlık olan sahip çıkma meselesine deva bulamadı.”
‘BİZANS MEDENİYETİNE SAHİP ÇIKMALIYIZ’
İtalya’da gerçekleştirilen kongrenin gündeminin de Ayasofya’nın cami yapılması ve Türklerin Bizans kültür varlıklarına sahip çıkmaması olduğuna dikkat çeken Yalçın, şöyleki devam etti:
“Aslında Türkiye’de Osmanlı yahut Bizans’a yaklaşım tıpkı düzeydedir. Türkiye’nin kültür varlıklarına yaklaşımı hepimizin bildiği bir mevzu. Fakat öbür medeniyetlere olduğu üzere Bizans medeniyetine de sahip çıkmamız gerekiyor. Zira bizim topraklarımızda var olmuş bir devlet. Geçmişteki, siyasi görüşlerin gölgesinde hala yanılgılı kanıların devam etmemesi için evvela bilim insanlarının bunun gerekliliğini idrak etmeleri ve ettirmeleri gereklidir. Bu alanda eğitimin daha da geliştirilmesi, ilginin arttırılması üzere adımlar atılmalı. Ve her şeydilk evvel önyargılardan kurtulup, objektif bakmalı.”