Aslı Örnek
İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafınca bu yıl 17’ncisi düzenlenen İstanbul Bienali basın tanıtımı için salı günü yerli ve yabancı bir küme gazeteci, sanatçı ve küratörle buluşuyoruz. Yüzler gülüyor, yeni eserler kadar yeni fikirlerle tanışacak olmanın verdiği bir coşku var. Biz üç arkadaş Sibel Oral, ben ve Aslı Uluşahin Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’ndeki açılıştan daha sonra istikametimizi bienal yerlerinden Barın Han olarak belirliyoruz.
Mekana taksiyle ulaşmak istiyoruz lakin taksici bizi malum niçinden beğenmiyor. Biz de vazgeçmiyor, tramvayla Çemberlitaş durağında inip, tramvay nazaranvlisine soruyoruz. misyonlu bilmiyor fakat epeyce ilgili, navigasyonla ikinci sokaktan sağa dönmemizi söylüyor. O da ne? Ben birinci gidenler içinde olduğumuzu düşünürken içerisi ve dışarısı çok kalabalık, yabancı basının ilgisi de büyük. Bu ortada Barın Han’ın atölyesinde blues modüller çalınıyor. Herkes sevinçli. Çabucak bir bakılırsavliye 17’sinden itibaren de kümenin müzik yapıp yapmayacağını soruyorum; performansları devam edecek diyor. Ne de olsa müzik ruhun gıdası…
BİENALİN TEMASI YOK MU?
Mekana girip, üç arkadaş kendimiz turlamaya başlıyoruz ancak cins rehberiyle gezmek farklı alışılmış. Çabucak isteğimi iletiyorum; genç tıp rehberimiz Reyhan, (kendisinin birinci cinsiymiş ancak işinde hayli uygun, giderseniz onu bulun) güler yüzüyle bizlere kulaklık veriyor, çünkü ortam gürültülü. Reyhan, bağırmayan şık bir kız; kendisini duymamız sıkıntı olabilir. Derken başlıyor beş katlı binayı anlatmaya… Lakin öncesinde aklıma bir şey takılıyor; bu yılki bienalde slogan ya da bir tema niye yok?
Reyhan sakin sakin başlıyor anlatmaya; “Evet diyor, bu durum belirsizlik yaratabilir lakin bir şeye isim verebilmemiz için o şeyin başlamış ve bitmiş olması gerekiyor. 17. İstanbul Bienal’inde ise bundan kelam edemiyoruz. Zamansal ve kamusal olarak bir daireye hapsolmadığımız için özgürleşiyoruz. Burada sanatkarları ve yapıtlarını tanıyacağız lakin buradan çıktıktan daha sonra sokaklara karışıp, kaybolacağız. Pandemi hepimizin ömründe değişikliklere niye oldu, bu bienal bize bakılırsamediklerimizi hayal ettirmek istiyor.”
ZEMİN KATTA BAYANLAR SES YÜKSELTİYOR
Sergiyi gezmeye en alt kattan başlıyoruz. Yer kat ‘Hem taban hem zaman’ projesine ayrılmış. Lakin bu husus başlığı farklı yerlerde da görülebilecek farklı işlerin ortak başlığı. Küratör Çağla Özbek ve Merve Elveren, Nepal Fotoğraf Kütüphanesi ve Türkiye’den Bayan Yapıtları Kütüphanesi’yle işbirliği yapıyorlar.
Önemli isimleri kendi arşivlerine davet ederek feminizmin bir anlatısını oluşturmaya çalışıyorlar. Daha epey kıyıda köşede kalmış şeylere dayanarak bir bütünlük sağlamayı hedefliyorlar. Dilek Winchester ses, kelamlı tarih, harf inkılabı üzere mevzulara değinirken, 19. yüzyıldan kalma Türkçe Ermenice metinlere de yer alıyor. Bu ortada duvarlarda 8 Mart 1995’te Ayşe Tütüncü, Deniz Türkali ve Sumru Ağıryürüyen’in de verdikleri konser fotoğrafları yer alıyor. Yüzler gülüyor, bayan olmanın ve birbirine takviye olmanın nasıl hoş göründüğüne bakakalıyorum.
BARIN HAN’IN ÖNEMİ
Bir üst kat müzisyenlerinde ilerisinde konuşlandığı atölyede çeşit rehberimiz Reyhan anlatmaya başlıyor bir daha. Bu sefer Barın Han’ın tarihini öğreniyoruz… Çemberlitaş Cağaloğlu’na bulunan Barın Han, 1800’lerden beri yazmanın ve basının bir merkezi olarak hayatına devam ediyor. Ama 2000 yılındaki turizmleşme sürecinde tarihi dokunun bir kesimi olan buradaki baskı konutları, daha endüstriyel yerlere taşınıyor ve Barın Han da bundan nasibini alarak 19 yıl boyunca boş kalıyor. Son üç yıldır kültür snaat aktifliklerine mesken sahipliği yapan, bu bağımsız sanat alanını bir daha sanat dünyasına kazandıran kişi ise eşi Necla Barın. Artık bienal, hanın tüm katlarına yayılıyor.
Giriş katında Emin Barın ve öğrencilerinin işleri yer alıyor. Hanın en özel ortamlarından biri Prof. Emin Barın’ın odası… Türk yazı sanatının çağdaş öncüsü sayılan Barın’ın işleri saymakla bitmiyor. Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafınca madeni paraları yazmakla bakılırsavlendirilen Barın, Anıtkabir’de mozole girişinin her iki yanındaki kabartma oyulan Atatürk’ün gençliğe hitabı ile 10’uncu Yıl Nutku’nun yazılarını hazırlayan da kişi. Bienal kapsamında odasına giriyoruz. 29 Aralık 1987’de vefat eden sanatkarın o günden günümüzde kadar dokunulmayan masası hepimizi etkiliyor.
Masada çalışma kalemleri, cetvelleri hatta gözlüğü duruyor. Odayı gezerken bir yazı gözüme çarpıyor, Emin Barın’ın ağzından ‘Gerek İslam aleminde gerekse Batı’nın çağdaş sanatkarları, Arap harflerinden yeni çizgisel tertip çıkararak soyut anlatımın değişik örneklerini yapmaktadır. Lakin bunların hiç biri kusur sanatının klasik sırları ile teknik ve düsturlarını bilmedikleri için harflerin anatomisini bozarak okunmaz hale sokmaktadır. Ben klasik kuralları bildiğim için harfleri bozmaya elim varmaz. Lakin onların genel istif ve kompozisyonu üzerinde çalışırım. Onun için yazdığım yazılar ekseriyetle okunur. Ayrıyeten özgür kreasyon olarak yazdığım yazılarda gerek gördüğüm değişikliği yapabilirim. Benim özelliğim buradan kaynaklanır.’
KATLAR ORTASI KÜLTÜREL YAKLAŞIMLAR
Katlar içinde gördüğüm farklı ülkelerden, farklı konulara yer verildiği ve gelenleri incelemeye ve düşünmeye sevkettiği… Göçmen sanatçı Peter Schumann’ın Barın Han’daki çarşaf fotoğrafları birlikte gezdiğimiz basının ilgisini çeken işlerden biri oluyor. 1963 yılında eşi Elka Schumann’ın da ortalarında bulunduğu sanatçı, dansçı ve müzisyen arkadaşlarıyla Bread and Puppet Tiyatrosu’nu kuran sanatçı, maske ve dev kuklalarla toplumsal adaletsizliklere dikkat çekerken salgın devreye giriyor. COVID 19 pandemisiyle bir arada otel ve hastanelerden bağışlanan eski çarşaflara büyük ölçekli fotoğraflar yapan Peter Schumann, yakın vakitte ölen dostları ve insanlığın geleceğine dair süregelen telaşlarını çarşaflara yansıtıyor. Tuval yerine çarşaf kullanımını ileri dönüşüm sayıyor, çarşaf fotoğraflarına hayrana kalıyorum.
İSTEYEN ANKETE KATILIYOR
Bienal kapsamında Açık Radyo’nun kuruluşundan bugüne yaşananları anlatan işler de muhalif işler yapmaya, düşünmeye, üretmeye çalışanların geldiği yeri düşünmek konusunda sağlam bilgiler sunuyor. Bu ortada gezerken Konda Araştırma şirketinin dizayn ettiği odada da dikkat çekiyor. Konda şirketinin bu bienalde yer alma sebebiyse iştirakçilerin toplumdaki toplumsal, siyasal değişiklikleri anlamak… Nicel ve nitel tekniklerle araştırmalar yapan şirketin öngörüsü toplumdaki kutuplaşmanın niçininin katı ve değişmez fikirler değil, akışkan bir gündemde gelişen ve ihtilale giren fikirler olduğu istikametinde. Bu bağlamda kendileri bir anket oluşturarak interaktif bir işle iştirak sağlıyorlar. İsteyenler bienalin biroldukca noktasından bu ankete katılabiliyor.
NAKAMURA YUTA TÜRK MİMARİSİNİ OYUNLA DÜŞÜNDÜRÜYOR
Benim dikkatimi çeken işlerden biri de Nakamura Yuta ve Taut üzerinden tartışmaya açtığı işleri oldu. Nazizmin yükselişiyle bir arada hem Japonya’da tıpkı vakitte Türkiye’de sürgünde yaşayan Yuta, çalışmış Alman modernist mimar Bruno Taut’un ömrünü ve mirasını araştırıyor. Türkiye’de bir epey kamu binasının dizaynını yapan Taut’un en bilinen işlerinden biri Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşının yerleştirildiği katafalkı tasarlamış olması… Taut’unun vefat tarihi değişik zira kendisi de Atatürk’ün cenazesinden yalnızca bir ay daha sonra ölüyor. Nakamura Yuta, Almanya ve Japonya’dan hareketle yola çıkarak bu bienalde var iseyımsal bir sorunun peşine düşüyor ve soruyor: ‘Bu katafalk ütopik bir mimari eser olarak görülebilir mi?’
Nakamura, heykelsi yapıtlarla Türkiye’nin çağdaşlaşma sürecini birebir yıl Tokyo Camisi’nin açılışı için inşa edilen yeşil tak ve İstanbullu oyuncakçı Dündar’ın oyun bloklarını bir ortaya getiriyor. Farklı biçimde oyuncakla mimari iç içe geçiyor. Barın Han’ın son katında hem sanal, birebir vakitte basılı işler de üreten bir bienal var. Günün sonunda farklı kulvarlarda, farklı işlerin var olmasıyla, belirli bir temadan epey her disipline hitap eden biçimiyle handaki işler bana hem gizemli geliyor birebir vakitte huzur veriyor.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafınca bu yıl 17’ncisi düzenlenen İstanbul Bienali basın tanıtımı için salı günü yerli ve yabancı bir küme gazeteci, sanatçı ve küratörle buluşuyoruz. Yüzler gülüyor, yeni eserler kadar yeni fikirlerle tanışacak olmanın verdiği bir coşku var. Biz üç arkadaş Sibel Oral, ben ve Aslı Uluşahin Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’ndeki açılıştan daha sonra istikametimizi bienal yerlerinden Barın Han olarak belirliyoruz.
Mekana taksiyle ulaşmak istiyoruz lakin taksici bizi malum niçinden beğenmiyor. Biz de vazgeçmiyor, tramvayla Çemberlitaş durağında inip, tramvay nazaranvlisine soruyoruz. misyonlu bilmiyor fakat epeyce ilgili, navigasyonla ikinci sokaktan sağa dönmemizi söylüyor. O da ne? Ben birinci gidenler içinde olduğumuzu düşünürken içerisi ve dışarısı çok kalabalık, yabancı basının ilgisi de büyük. Bu ortada Barın Han’ın atölyesinde blues modüller çalınıyor. Herkes sevinçli. Çabucak bir bakılırsavliye 17’sinden itibaren de kümenin müzik yapıp yapmayacağını soruyorum; performansları devam edecek diyor. Ne de olsa müzik ruhun gıdası…
BİENALİN TEMASI YOK MU?
Mekana girip, üç arkadaş kendimiz turlamaya başlıyoruz ancak cins rehberiyle gezmek farklı alışılmış. Çabucak isteğimi iletiyorum; genç tıp rehberimiz Reyhan, (kendisinin birinci cinsiymiş ancak işinde hayli uygun, giderseniz onu bulun) güler yüzüyle bizlere kulaklık veriyor, çünkü ortam gürültülü. Reyhan, bağırmayan şık bir kız; kendisini duymamız sıkıntı olabilir. Derken başlıyor beş katlı binayı anlatmaya… Lakin öncesinde aklıma bir şey takılıyor; bu yılki bienalde slogan ya da bir tema niye yok?
Reyhan sakin sakin başlıyor anlatmaya; “Evet diyor, bu durum belirsizlik yaratabilir lakin bir şeye isim verebilmemiz için o şeyin başlamış ve bitmiş olması gerekiyor. 17. İstanbul Bienal’inde ise bundan kelam edemiyoruz. Zamansal ve kamusal olarak bir daireye hapsolmadığımız için özgürleşiyoruz. Burada sanatkarları ve yapıtlarını tanıyacağız lakin buradan çıktıktan daha sonra sokaklara karışıp, kaybolacağız. Pandemi hepimizin ömründe değişikliklere niye oldu, bu bienal bize bakılırsamediklerimizi hayal ettirmek istiyor.”
ZEMİN KATTA BAYANLAR SES YÜKSELTİYOR
Sergiyi gezmeye en alt kattan başlıyoruz. Yer kat ‘Hem taban hem zaman’ projesine ayrılmış. Lakin bu husus başlığı farklı yerlerde da görülebilecek farklı işlerin ortak başlığı. Küratör Çağla Özbek ve Merve Elveren, Nepal Fotoğraf Kütüphanesi ve Türkiye’den Bayan Yapıtları Kütüphanesi’yle işbirliği yapıyorlar.
Önemli isimleri kendi arşivlerine davet ederek feminizmin bir anlatısını oluşturmaya çalışıyorlar. Daha epey kıyıda köşede kalmış şeylere dayanarak bir bütünlük sağlamayı hedefliyorlar. Dilek Winchester ses, kelamlı tarih, harf inkılabı üzere mevzulara değinirken, 19. yüzyıldan kalma Türkçe Ermenice metinlere de yer alıyor. Bu ortada duvarlarda 8 Mart 1995’te Ayşe Tütüncü, Deniz Türkali ve Sumru Ağıryürüyen’in de verdikleri konser fotoğrafları yer alıyor. Yüzler gülüyor, bayan olmanın ve birbirine takviye olmanın nasıl hoş göründüğüne bakakalıyorum.
BARIN HAN’IN ÖNEMİ
Bir üst kat müzisyenlerinde ilerisinde konuşlandığı atölyede çeşit rehberimiz Reyhan anlatmaya başlıyor bir daha. Bu sefer Barın Han’ın tarihini öğreniyoruz… Çemberlitaş Cağaloğlu’na bulunan Barın Han, 1800’lerden beri yazmanın ve basının bir merkezi olarak hayatına devam ediyor. Ama 2000 yılındaki turizmleşme sürecinde tarihi dokunun bir kesimi olan buradaki baskı konutları, daha endüstriyel yerlere taşınıyor ve Barın Han da bundan nasibini alarak 19 yıl boyunca boş kalıyor. Son üç yıldır kültür snaat aktifliklerine mesken sahipliği yapan, bu bağımsız sanat alanını bir daha sanat dünyasına kazandıran kişi ise eşi Necla Barın. Artık bienal, hanın tüm katlarına yayılıyor.
Giriş katında Emin Barın ve öğrencilerinin işleri yer alıyor. Hanın en özel ortamlarından biri Prof. Emin Barın’ın odası… Türk yazı sanatının çağdaş öncüsü sayılan Barın’ın işleri saymakla bitmiyor. Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafınca madeni paraları yazmakla bakılırsavlendirilen Barın, Anıtkabir’de mozole girişinin her iki yanındaki kabartma oyulan Atatürk’ün gençliğe hitabı ile 10’uncu Yıl Nutku’nun yazılarını hazırlayan da kişi. Bienal kapsamında odasına giriyoruz. 29 Aralık 1987’de vefat eden sanatkarın o günden günümüzde kadar dokunulmayan masası hepimizi etkiliyor.
Masada çalışma kalemleri, cetvelleri hatta gözlüğü duruyor. Odayı gezerken bir yazı gözüme çarpıyor, Emin Barın’ın ağzından ‘Gerek İslam aleminde gerekse Batı’nın çağdaş sanatkarları, Arap harflerinden yeni çizgisel tertip çıkararak soyut anlatımın değişik örneklerini yapmaktadır. Lakin bunların hiç biri kusur sanatının klasik sırları ile teknik ve düsturlarını bilmedikleri için harflerin anatomisini bozarak okunmaz hale sokmaktadır. Ben klasik kuralları bildiğim için harfleri bozmaya elim varmaz. Lakin onların genel istif ve kompozisyonu üzerinde çalışırım. Onun için yazdığım yazılar ekseriyetle okunur. Ayrıyeten özgür kreasyon olarak yazdığım yazılarda gerek gördüğüm değişikliği yapabilirim. Benim özelliğim buradan kaynaklanır.’
KATLAR ORTASI KÜLTÜREL YAKLAŞIMLAR
Katlar içinde gördüğüm farklı ülkelerden, farklı konulara yer verildiği ve gelenleri incelemeye ve düşünmeye sevkettiği… Göçmen sanatçı Peter Schumann’ın Barın Han’daki çarşaf fotoğrafları birlikte gezdiğimiz basının ilgisini çeken işlerden biri oluyor. 1963 yılında eşi Elka Schumann’ın da ortalarında bulunduğu sanatçı, dansçı ve müzisyen arkadaşlarıyla Bread and Puppet Tiyatrosu’nu kuran sanatçı, maske ve dev kuklalarla toplumsal adaletsizliklere dikkat çekerken salgın devreye giriyor. COVID 19 pandemisiyle bir arada otel ve hastanelerden bağışlanan eski çarşaflara büyük ölçekli fotoğraflar yapan Peter Schumann, yakın vakitte ölen dostları ve insanlığın geleceğine dair süregelen telaşlarını çarşaflara yansıtıyor. Tuval yerine çarşaf kullanımını ileri dönüşüm sayıyor, çarşaf fotoğraflarına hayrana kalıyorum.
İSTEYEN ANKETE KATILIYOR
Bienal kapsamında Açık Radyo’nun kuruluşundan bugüne yaşananları anlatan işler de muhalif işler yapmaya, düşünmeye, üretmeye çalışanların geldiği yeri düşünmek konusunda sağlam bilgiler sunuyor. Bu ortada gezerken Konda Araştırma şirketinin dizayn ettiği odada da dikkat çekiyor. Konda şirketinin bu bienalde yer alma sebebiyse iştirakçilerin toplumdaki toplumsal, siyasal değişiklikleri anlamak… Nicel ve nitel tekniklerle araştırmalar yapan şirketin öngörüsü toplumdaki kutuplaşmanın niçininin katı ve değişmez fikirler değil, akışkan bir gündemde gelişen ve ihtilale giren fikirler olduğu istikametinde. Bu bağlamda kendileri bir anket oluşturarak interaktif bir işle iştirak sağlıyorlar. İsteyenler bienalin biroldukca noktasından bu ankete katılabiliyor.
NAKAMURA YUTA TÜRK MİMARİSİNİ OYUNLA DÜŞÜNDÜRÜYOR
Benim dikkatimi çeken işlerden biri de Nakamura Yuta ve Taut üzerinden tartışmaya açtığı işleri oldu. Nazizmin yükselişiyle bir arada hem Japonya’da tıpkı vakitte Türkiye’de sürgünde yaşayan Yuta, çalışmış Alman modernist mimar Bruno Taut’un ömrünü ve mirasını araştırıyor. Türkiye’de bir epey kamu binasının dizaynını yapan Taut’un en bilinen işlerinden biri Mustafa Kemal Atatürk’ün naaşının yerleştirildiği katafalkı tasarlamış olması… Taut’unun vefat tarihi değişik zira kendisi de Atatürk’ün cenazesinden yalnızca bir ay daha sonra ölüyor. Nakamura Yuta, Almanya ve Japonya’dan hareketle yola çıkarak bu bienalde var iseyımsal bir sorunun peşine düşüyor ve soruyor: ‘Bu katafalk ütopik bir mimari eser olarak görülebilir mi?’
Nakamura, heykelsi yapıtlarla Türkiye’nin çağdaşlaşma sürecini birebir yıl Tokyo Camisi’nin açılışı için inşa edilen yeşil tak ve İstanbullu oyuncakçı Dündar’ın oyun bloklarını bir ortaya getiriyor. Farklı biçimde oyuncakla mimari iç içe geçiyor. Barın Han’ın son katında hem sanal, birebir vakitte basılı işler de üreten bir bienal var. Günün sonunda farklı kulvarlarda, farklı işlerin var olmasıyla, belirli bir temadan epey her disipline hitap eden biçimiyle handaki işler bana hem gizemli geliyor birebir vakitte huzur veriyor.