Stand-up röportajları serimizin bu haftaki konuğu Aslı Akbay. Stand-up mesleğine İngiltere’de başlayan, Edinburgh Fringe Festivali’nde beş başka gösteri düzenleyen ve Türkiye’nin birinci Açık Mikrofon gecesi Komikrofon Stand-up Şov’u başlatan Akbay bununla birlikte Çok Da Fifi isimli kümede bayan komedyenlerle birlikte bir fazlaca yerde sahne alan bir isim. Bu hafta Akbay’la bir ortaya geldik. Kendisine sahneye nasıl çıkmaya başladığı, İngiltere ve Türkiye’deki gösteri dünyasını ve gelecek planlarını sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla birliktedir diye soruyorum; “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
İnsan birinci sahneye çıkmaya başladığında, “Bu işi yapıyorum,” dememeli. Ben İngiltere’de stand-up’a başladım. Oradaki komedyenler “100 defa sahneye çıkmadan stand-up güldürüyü denedim bile diyemezsin,” kederi. Asgarî 100 defa. Yeni başladığınızda, yere gittiğinizde sorarlardı kaç şov yaptınız diye. 100 sahneye ulaştıktan daha sonra beşerler sizi ciddiye almaya başlarlardı.
Ben Londralıyım, orada sahneye çıkmaya başladım. Bir sürü sahneye çıkıp 100 gösteriyi aşınca öteki kentlere de gittim. Dünyanın en büyük güldürü şenliği Edinburgh Fringe Festivali’ne beş farklı şov götürdüm. Edinburgh Fringe Şenliğinde stand-up yapan birinci Türk olabilirim, hatta birinci Türk bayanımdır, katiyen bundan eminim. İki ya da üç kişilik gösterilerdi bunlar. Tek kişilik değildi. Tek kişiliği 2023’te yapacağım.
Ben Edinburgh’a gösteri yapmaya gittiğimde, para kazandığımda bile kendimi komedyen olarak görmedim. Tam bilakis oraya gittiğimde ne kadar deneyimsiz olduğumu daha âlâ anladım. 100 şov ne ki. Oraya dünyanın en ünlü komedyenleri geliyor, Louis CK falan kimler kimler. Her her neyse, ben Türkiye’ye yerleştikten daha sonra, Çok Da Fifi’yle birlikte Türkiye’nin birfazlaca kentinde ve yurt haricinde nizamlı olarak şov yapmaya başladığımda ve bu işten tertipli bir gelir elde etmeye başladıktan daha sonra, artık bu işi bir meslek olarak yapıyorum, stand-up’çı oldum dedim.
yaşamınızın değerli bir kısmı İngiltere’de geçti. Türkiye’ye daha sonradan yerleştiniz. Bu farklılığın sizdeki yansıması nasıl oldu?
İngiltere’de doğup büyüdüm. İngiltere’de beni farklı kılan ailemin Kıbrıslı Türk ve Türk asıllı olmasıydı, Türkiye’de beni farklı kılansa İngiliz olmamdı. Anlayacağınız üzere ben her yerde yabancıyım, her yerde gurbetteyim. Bunu stand-up’ta da anlatıyorum. Dışarıda, okulda öteki bir kültür ile karşı karşıyasın, konuta geldiğinde ufak bir Türkiye’de. Her her neyse, İngiltere’de yaptığım esprileri burada yapmaya çalıştım, kimse anlamadı. Şoka girdiler ne diyor bu diye. Ben esprilerimi yavaş yavaş Türkiye’ye uyarladım. Küfrü, şiddeti, bel altını azalttım, bir nevi sansürledim.
Türkiye’de stand-up güldürüye nasıl başladınız?
İstanbul’a 2014’te taşındım. Londra’da tanıştığım Ankaralı komedyen Ruşen Tuzcu ile birlikte Türkiye’nin birinci güldürü kulübü Old City Comedy Club’ta, Türkiye’nin birinci Açık Mikrofon’u Komikrofon’u düzenliyordum. Komikrofon’u farklı kılan şuydu; şovun MC’si vardı, yani gösteriyi stand-up güldürüye uygun bir biçimde sunan bir kişi vardı. Gerektiğinde seyirciyi yükselten, nabız tutan, şovun sempatik yüzü, seyircinin sesi olan bir MC’si vardı. Bunu o devir kimse yapmıyordu. İkincisi herkese açıktı. İsmini yazdıran 5 dakika sahne alabiliyordu. Bunlar da Old City Comedy Club’ın sahibi Ali Biber’in yardımıyla oldu.
‘TÜRKÇE STAND-UP’A UYGUN BİR LİSAN DEĞİL’
Hem Türkçe hem İngilizce stand-up yapıyorsunuz. Lisanın güldürüye olan tesirinden bahsedelim mi biraz?
Çok büyük bir fark var. İngilizce cümlelerde gramer olarak sürpriz sonda geliyor. Türkçede evvelde söylüyorsun her şeyi, gizlemeye çalışsan da bir biçimde çıtlatıyorsun güya. Türkçe stand-up’a uygun bir lisan değil aslında. O yüzden Türkiye’de stand-up’çılar uzun uzun kıssa anlatıyor. Türkçede kısa latife, yani İngilizcede one liner dediğimiz esprileri yapmak daha sıkıntı, yapan var alışılmış, örneğin takım arkadaşım Meltem Parlak, lakin az kişi yapıyor.
Ülkeler ortası güldürü kültürü ve komedyenlerin farklılığı nasıl?
Türkiye’de durum hayli farklı. Natürel stand-up İngiltere’de Amerika’da hayli daha eskiye dayalı. Bir de fazlaca fazla komedyen var. Her şey filtreden geçiyor. Berbatlar eleniyor. İngiltere üç çeşit komedyen var. Kent şehir gezip kulüplerde şov yapan biri küme var. İkinci tip daha enteldir. Televizyona da bir şeyler muharrir, daha tanınan olur. Üçüncü tipte işe yeni başlayanlar vardır. Bunların da kendi ortalarında bir standardı mevcut. Birincisinde opener’lar var. O en deneyimsiz komedyen oluyor. daha sonra middle var. Onun üstünde de headliner var. Herkes farklı para alıyor. Sistem epey pak çalışıyor.
Peki seyirci? Seyirci de lisan ve kültür üzere farklılık gösteriyor mu?
İngiltere’deki seyirci stand-up’a alışık. Stand-up orada hayatın ortasında. Güldürü kulüplerinde oldukcaça ilgi görüyor. İngilizler hayli komedyen izlediği için her şeye gülmezler. Onları şok etmen gerekiyor. Türkiye’de ise stand-up daha yeni yeni oturuyor ve izleyicisi tecrübesiz. Güldür lan, başıyla geliyorlar kimi vakit gergin gergin. Gülmeye mi geldin, beni yargılamaya mı geldin, Instagram’a story çekmeye mi geldin, sen niçin geldin? Stand-up’a gülmeye gelmiyorsan gelme bu biçimde, meskende otur, klavyenin ardında saklanıp Ekşi Sözlük’te ona buna yağdır. YouTube’a gereksiz yorumlar yaz örneğin.
Türkiye’de seyircinin bir kısmı gülemiyor kimi vakit. Bayan bir komedyenin gösterisine gelen bir erkek gülmeye çekiniyor, yanındaki sevgilisi kıskanır mı diye. Zıddında de kız çekiniyor. Neymiş efendim s*k demişiz, olabilir. Bu şov +18. Rahatsız oluyorsan gelme. Demek istediğim şu ki, Türkiye’de insanların birden fazla toplum içine girdiklerinde pek rahat değillermiş gibime geliyor. Gülebilmek için de rahat olmak gerekiyor. Bundan dolayı Türkiye’de seyirci gülmeye çekiniyor.
Fakat kimi vakit, yanlışsız kurallar sağlandığında, dediğiniz her şeye gülenler de olabiliyor. bu biçimde olunca da kimi komedyenler kendilerini fazlaca komik zannedebiliyorlar. Büyüdüğün, yaşadığın ülkeye uygun espri ile güldürmek nispeten kolay. Al o esprileri Edinburgh Festivali’ne git, dünyanın her ucundan gelen seyirci karsısında çık, ortalarından kaç adedini güldürebileceksin.
‘TÜRKİYE’NİN KUTSALI BİTMEZ’
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan bölümler de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu bahiste neler söylemek istersiniz?
Türkiye’nin kutsalı bitmez. Ülke batar, ancak kutsalı bitmez. Ona dokunma, bunu elleme, şunu yapma… Avrupa’da, Amerika’da kimsenin umurunda değil. Burada biri bir şey diyor, ülke ayağa kalkıyor. Saçma geliyor bana, alışık değilim.
Kadın komedyenlerden oluşan Çok Da Fifi diye bir kümede yer alıyorsunuz. Bu küme nasıl ortaya çıktı?
BKM Mutfak’ta Açık Mikrofon yapılıyordu. 2015’in 8 Mart’ı geldi, o gün yalnızca bayanları mı çıkarsak, dediler. Yalnızca bayanlar olarak bir şov yaptık birinci kez. 100-150 kişi geldi. İstek görür görmez ikinci sefer de yaptık BKM Mutfak’ta. daha sonra Old City Comedy Club bayanlar gecesi düzenlemek istedi ve bizi çağırdı. daha sonra Ankara Güldürü Festivali’nden Deniz Gölpınar’ın dikkatini çekti ve oraya çağırıldık. İsminiz nedir, diye sordu. Bir ismimiz yok alışılmış. WhatsApp’ta konuşurken, bir türlü karar veremezken, bizim kızlardan Hande Yögen, “Çok Da Fifi” olsun dedi. O denli kaldı. Bence de hoş oldu.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
Pandemi öncesi Çok Da Fifi’yle Ankara Route’taydık. Dünyada salgın ortalığı yıkıp geçiyor. Burada da herkes gergin, lakin şov tıka basa doluydu. Gösteriyi bitirdik, oradaki bir sürü bayan sahneye çıkıp bize sarıldı. Bizi güldürdünüz, eğlendirdiniz, sıkıntılarımıza ortak oldunuz, sağ olun dediler. Bayan olarak bu işi yapıyorsunuz, gurur duyduk dediler. Pandemiden kaynaklı kısıtlamaların başlamasından evvelki son gösterimizdi.
Stand-up’a ilgi duyan, sahneye çıkmak isteyen gençlere buradan neler söylemek istersiniz?
Önce oturup 5 dakikalık bir stand-up yazın. Gidin bunu sahnede deneyin. Birkaç kez çıkıp deneyin. Ses kaydı alın. Millet neye güldü neye gülmedi anlayın, zira insan sahneye çıktığında hissettiği adrenalinden kimi vakit fazlaca uygun bir stand-up yaptığını sanıyor, ses kaydını dinlese kimsenin gülmediğini anlayacak aslında. Bu iş yalnızca sahnede öğrenilir. Öteki yolu yok. Gitsinler Tuzbiber’in Açık Mikrofon gecelerine çıksınlar. Kadıköy Aylak’ta hafta da 3-4 sefer yapılıyor. Bir Açık Mikrofon’un olması gerektiği üzere, ismini o gece yazdıran sahneye çıkabiliyor.
‘RAPÇİ OLMAK İSTİYORUM’
Son vakit içinderda neler yapıyorsunuz, yeni hazırlıklar var mı?
Ben rapçi olmak istiyorum. İngilizce rap’i epey uygun yapıyorum, lakin Türkiye’de olduğumuz için Türkçe rap yapmam gerektiğini düşünüyorum. Birkaç müzisyen ve üretimci ile görüşüyorum. Bakalım ne olacak. Bu ortada elinde yeterli kelam yahut beat’i olanlar bana ulaşabilirler. birlikte bir şeyler yapabiliriz. Tanışalım, ben Londralı, sempatik bir gangsterim. Yeterli bir mahallede yaşayıp, makus mahallelerin çocuklarıyla büyüyüp, binbir çeşit olay yaşadım. Sokak kültürüne hâkim biriyim. Rap yaparak öykümü anlatmak istiyorum.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
Şu an yaz tatilindeyim, şovlara ekimde başlayacağım. Yaklaşan şovları Instagram hesabımdan duyuruyorum.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla birliktedir diye soruyorum; “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
İnsan birinci sahneye çıkmaya başladığında, “Bu işi yapıyorum,” dememeli. Ben İngiltere’de stand-up’a başladım. Oradaki komedyenler “100 defa sahneye çıkmadan stand-up güldürüyü denedim bile diyemezsin,” kederi. Asgarî 100 defa. Yeni başladığınızda, yere gittiğinizde sorarlardı kaç şov yaptınız diye. 100 sahneye ulaştıktan daha sonra beşerler sizi ciddiye almaya başlarlardı.
Ben Londralıyım, orada sahneye çıkmaya başladım. Bir sürü sahneye çıkıp 100 gösteriyi aşınca öteki kentlere de gittim. Dünyanın en büyük güldürü şenliği Edinburgh Fringe Festivali’ne beş farklı şov götürdüm. Edinburgh Fringe Şenliğinde stand-up yapan birinci Türk olabilirim, hatta birinci Türk bayanımdır, katiyen bundan eminim. İki ya da üç kişilik gösterilerdi bunlar. Tek kişilik değildi. Tek kişiliği 2023’te yapacağım.
Ben Edinburgh’a gösteri yapmaya gittiğimde, para kazandığımda bile kendimi komedyen olarak görmedim. Tam bilakis oraya gittiğimde ne kadar deneyimsiz olduğumu daha âlâ anladım. 100 şov ne ki. Oraya dünyanın en ünlü komedyenleri geliyor, Louis CK falan kimler kimler. Her her neyse, ben Türkiye’ye yerleştikten daha sonra, Çok Da Fifi’yle birlikte Türkiye’nin birfazlaca kentinde ve yurt haricinde nizamlı olarak şov yapmaya başladığımda ve bu işten tertipli bir gelir elde etmeye başladıktan daha sonra, artık bu işi bir meslek olarak yapıyorum, stand-up’çı oldum dedim.
yaşamınızın değerli bir kısmı İngiltere’de geçti. Türkiye’ye daha sonradan yerleştiniz. Bu farklılığın sizdeki yansıması nasıl oldu?
İngiltere’de doğup büyüdüm. İngiltere’de beni farklı kılan ailemin Kıbrıslı Türk ve Türk asıllı olmasıydı, Türkiye’de beni farklı kılansa İngiliz olmamdı. Anlayacağınız üzere ben her yerde yabancıyım, her yerde gurbetteyim. Bunu stand-up’ta da anlatıyorum. Dışarıda, okulda öteki bir kültür ile karşı karşıyasın, konuta geldiğinde ufak bir Türkiye’de. Her her neyse, İngiltere’de yaptığım esprileri burada yapmaya çalıştım, kimse anlamadı. Şoka girdiler ne diyor bu diye. Ben esprilerimi yavaş yavaş Türkiye’ye uyarladım. Küfrü, şiddeti, bel altını azalttım, bir nevi sansürledim.
Türkiye’de stand-up güldürüye nasıl başladınız?
İstanbul’a 2014’te taşındım. Londra’da tanıştığım Ankaralı komedyen Ruşen Tuzcu ile birlikte Türkiye’nin birinci güldürü kulübü Old City Comedy Club’ta, Türkiye’nin birinci Açık Mikrofon’u Komikrofon’u düzenliyordum. Komikrofon’u farklı kılan şuydu; şovun MC’si vardı, yani gösteriyi stand-up güldürüye uygun bir biçimde sunan bir kişi vardı. Gerektiğinde seyirciyi yükselten, nabız tutan, şovun sempatik yüzü, seyircinin sesi olan bir MC’si vardı. Bunu o devir kimse yapmıyordu. İkincisi herkese açıktı. İsmini yazdıran 5 dakika sahne alabiliyordu. Bunlar da Old City Comedy Club’ın sahibi Ali Biber’in yardımıyla oldu.
‘TÜRKÇE STAND-UP’A UYGUN BİR LİSAN DEĞİL’
Hem Türkçe hem İngilizce stand-up yapıyorsunuz. Lisanın güldürüye olan tesirinden bahsedelim mi biraz?
Çok büyük bir fark var. İngilizce cümlelerde gramer olarak sürpriz sonda geliyor. Türkçede evvelde söylüyorsun her şeyi, gizlemeye çalışsan da bir biçimde çıtlatıyorsun güya. Türkçe stand-up’a uygun bir lisan değil aslında. O yüzden Türkiye’de stand-up’çılar uzun uzun kıssa anlatıyor. Türkçede kısa latife, yani İngilizcede one liner dediğimiz esprileri yapmak daha sıkıntı, yapan var alışılmış, örneğin takım arkadaşım Meltem Parlak, lakin az kişi yapıyor.
Ülkeler ortası güldürü kültürü ve komedyenlerin farklılığı nasıl?
Türkiye’de durum hayli farklı. Natürel stand-up İngiltere’de Amerika’da hayli daha eskiye dayalı. Bir de fazlaca fazla komedyen var. Her şey filtreden geçiyor. Berbatlar eleniyor. İngiltere üç çeşit komedyen var. Kent şehir gezip kulüplerde şov yapan biri küme var. İkinci tip daha enteldir. Televizyona da bir şeyler muharrir, daha tanınan olur. Üçüncü tipte işe yeni başlayanlar vardır. Bunların da kendi ortalarında bir standardı mevcut. Birincisinde opener’lar var. O en deneyimsiz komedyen oluyor. daha sonra middle var. Onun üstünde de headliner var. Herkes farklı para alıyor. Sistem epey pak çalışıyor.
Peki seyirci? Seyirci de lisan ve kültür üzere farklılık gösteriyor mu?
İngiltere’deki seyirci stand-up’a alışık. Stand-up orada hayatın ortasında. Güldürü kulüplerinde oldukcaça ilgi görüyor. İngilizler hayli komedyen izlediği için her şeye gülmezler. Onları şok etmen gerekiyor. Türkiye’de ise stand-up daha yeni yeni oturuyor ve izleyicisi tecrübesiz. Güldür lan, başıyla geliyorlar kimi vakit gergin gergin. Gülmeye mi geldin, beni yargılamaya mı geldin, Instagram’a story çekmeye mi geldin, sen niçin geldin? Stand-up’a gülmeye gelmiyorsan gelme bu biçimde, meskende otur, klavyenin ardında saklanıp Ekşi Sözlük’te ona buna yağdır. YouTube’a gereksiz yorumlar yaz örneğin.
Türkiye’de seyircinin bir kısmı gülemiyor kimi vakit. Bayan bir komedyenin gösterisine gelen bir erkek gülmeye çekiniyor, yanındaki sevgilisi kıskanır mı diye. Zıddında de kız çekiniyor. Neymiş efendim s*k demişiz, olabilir. Bu şov +18. Rahatsız oluyorsan gelme. Demek istediğim şu ki, Türkiye’de insanların birden fazla toplum içine girdiklerinde pek rahat değillermiş gibime geliyor. Gülebilmek için de rahat olmak gerekiyor. Bundan dolayı Türkiye’de seyirci gülmeye çekiniyor.
Fakat kimi vakit, yanlışsız kurallar sağlandığında, dediğiniz her şeye gülenler de olabiliyor. bu biçimde olunca da kimi komedyenler kendilerini fazlaca komik zannedebiliyorlar. Büyüdüğün, yaşadığın ülkeye uygun espri ile güldürmek nispeten kolay. Al o esprileri Edinburgh Festivali’ne git, dünyanın her ucundan gelen seyirci karsısında çık, ortalarından kaç adedini güldürebileceksin.
‘TÜRKİYE’NİN KUTSALI BİTMEZ’
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan bölümler de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu bahiste neler söylemek istersiniz?
Türkiye’nin kutsalı bitmez. Ülke batar, ancak kutsalı bitmez. Ona dokunma, bunu elleme, şunu yapma… Avrupa’da, Amerika’da kimsenin umurunda değil. Burada biri bir şey diyor, ülke ayağa kalkıyor. Saçma geliyor bana, alışık değilim.
Kadın komedyenlerden oluşan Çok Da Fifi diye bir kümede yer alıyorsunuz. Bu küme nasıl ortaya çıktı?
BKM Mutfak’ta Açık Mikrofon yapılıyordu. 2015’in 8 Mart’ı geldi, o gün yalnızca bayanları mı çıkarsak, dediler. Yalnızca bayanlar olarak bir şov yaptık birinci kez. 100-150 kişi geldi. İstek görür görmez ikinci sefer de yaptık BKM Mutfak’ta. daha sonra Old City Comedy Club bayanlar gecesi düzenlemek istedi ve bizi çağırdı. daha sonra Ankara Güldürü Festivali’nden Deniz Gölpınar’ın dikkatini çekti ve oraya çağırıldık. İsminiz nedir, diye sordu. Bir ismimiz yok alışılmış. WhatsApp’ta konuşurken, bir türlü karar veremezken, bizim kızlardan Hande Yögen, “Çok Da Fifi” olsun dedi. O denli kaldı. Bence de hoş oldu.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
Pandemi öncesi Çok Da Fifi’yle Ankara Route’taydık. Dünyada salgın ortalığı yıkıp geçiyor. Burada da herkes gergin, lakin şov tıka basa doluydu. Gösteriyi bitirdik, oradaki bir sürü bayan sahneye çıkıp bize sarıldı. Bizi güldürdünüz, eğlendirdiniz, sıkıntılarımıza ortak oldunuz, sağ olun dediler. Bayan olarak bu işi yapıyorsunuz, gurur duyduk dediler. Pandemiden kaynaklı kısıtlamaların başlamasından evvelki son gösterimizdi.
Stand-up’a ilgi duyan, sahneye çıkmak isteyen gençlere buradan neler söylemek istersiniz?
Önce oturup 5 dakikalık bir stand-up yazın. Gidin bunu sahnede deneyin. Birkaç kez çıkıp deneyin. Ses kaydı alın. Millet neye güldü neye gülmedi anlayın, zira insan sahneye çıktığında hissettiği adrenalinden kimi vakit fazlaca uygun bir stand-up yaptığını sanıyor, ses kaydını dinlese kimsenin gülmediğini anlayacak aslında. Bu iş yalnızca sahnede öğrenilir. Öteki yolu yok. Gitsinler Tuzbiber’in Açık Mikrofon gecelerine çıksınlar. Kadıköy Aylak’ta hafta da 3-4 sefer yapılıyor. Bir Açık Mikrofon’un olması gerektiği üzere, ismini o gece yazdıran sahneye çıkabiliyor.
‘RAPÇİ OLMAK İSTİYORUM’
Son vakit içinderda neler yapıyorsunuz, yeni hazırlıklar var mı?
Ben rapçi olmak istiyorum. İngilizce rap’i epey uygun yapıyorum, lakin Türkiye’de olduğumuz için Türkçe rap yapmam gerektiğini düşünüyorum. Birkaç müzisyen ve üretimci ile görüşüyorum. Bakalım ne olacak. Bu ortada elinde yeterli kelam yahut beat’i olanlar bana ulaşabilirler. birlikte bir şeyler yapabiliriz. Tanışalım, ben Londralı, sempatik bir gangsterim. Yeterli bir mahallede yaşayıp, makus mahallelerin çocuklarıyla büyüyüp, binbir çeşit olay yaşadım. Sokak kültürüne hâkim biriyim. Rap yaparak öykümü anlatmak istiyorum.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
Şu an yaz tatilindeyim, şovlara ekimde başlayacağım. Yaklaşan şovları Instagram hesabımdan duyuruyorum.