Nur Kaplan
ANKARA – 5 Mayıs 1973 yılında, çabucak hemen 25 yaşındayken hayata veda eden şair Arkadaş Z. Özger’in hayatı, Ankara Devinim Tiyatro tarafınca ‘Sevdadır’ ismiyle biyografik oyun olarak kurgulandı. Arkadaş Z. Özger’in kısa süren ömür serüveninden ve şiirlerinden yola çıkarak tasarlanan oyunun direktörlüğünü Ahmet Yapar üstlenirken, Arkadaş Z. Özger’i Hüseyin Oçan canlandıracak.
Ahmet Yapar ve Hüseyin Oçan ile 10 Ekim’de seyirciyle buluşacak ‘Sevdadır’ oyununu konuşmak için bir ortaya geldik. “Bir oburunun öyküsünü esasen bir öteki anlatabilirdi” niyetiyle yola çıktıklarını söz eden Yapar, oyunda Arkadaş Z. Özger’in çocukluğu ve birinci gençlik yıllarının yanı sıra Türkiye’nin yakın periyot siyasal tarihinin de gözler önüne serileceğini söylemiş oldu.
Ankara Devinim Tiyatro’nun öyküsünü sorarak başlamak istiyorum. Nasıl bir çizgide tiyatro yapıyorsunuz?
Ahmet Yapar: Ankara Devinim Tiyatro, 2010 yılında kuruldu. Kurulduğu günden bu yana yaptığımız bütün oyunlarda üniversal kıymetlere hitap eden, toplumcu gerçekçi, hatta birtakım oyunlarımızın sosyalist söyleme kaydığı bir tiyatro oluşturduk. Bir müellif tiyatrosu diyebiliriz. Çağın gereklerine hitap eden, onlara diğer perspektiften hikayeler anlatmayı unsur edinen bir tiyatro. Tarafı ve dünya görüşü olan bir yeri var. Daha özgün ve yeni oyunlar için efor sarf ediyoruz.
BİR ÖTEKİNİN KISSASINI aslına bakarsan BİR ÖTEKİ ANLATABİLİR
25 yıl süren bir ömür serüvenini, vefatının bile şaibeler ortasında sonlandığı bir şairi sahneye taşıyarak Türkiye’de daha evvel Arkadaş’a ait yapılmayan bir işe imza atacaksınız. bu biçimde bir oyunu sahnelemek nereden aklınıza geldi? niye Arkadaş Z. Özger?
Ahmet Yapar: Bizim evvelki ‘Ankara Gazinosu’ oyunumuzda, “Arkadaş” mahlasında birinin müziklerini rahat söyleyemeyip, dayak yiyip, Ankara Gazinosu’na geldiği, akabinde helvasını yemesi ve şarabını içmesiyle öyküsünü anlattığı bir karakter vardı. O karakter epeyce farklı tepkiler aldı. Arkadaş’ın da son günlerde politik tiyatronun yapılmadığı bir periyoda denk geleceğini düşündük. Onu o denli bir sahneleyelim ki, 10 Ekim’i anlatalım, yitip giden arkadaşlara hitap edelim, Suruç’a, Soma’ya, selam gönderelim. Biz bunu yaparken bir “Arkadaş” da bunu söylesin istedik. Arkadaş, 68 neslinin o politik ortamında toplumcu, sosyalist gerçekçi şiirler yazdıkça dost edinmiş daha sonrasında “bireyci şiirler yazıyorsun” diye “ilençliyorum seni” telaffuzlarıyla dışlanmış birisi. Onun cenahının da onu tek bıraktığını düşündüğümüzde, bir başkasının öyküsünü aslına bakarsan bir öteki anlatabilir noktasında Arkadaş’ı seçtik.
RİYADIR TARİHİ KÖKLERİNDEN VE ÖZÜNDEN BUDAYAN
Arkadaş’ın “öteki” olmasının niçini yalnızca şiirleri miydi? Onun şiirlerinde çoğunlukla bahsetmiş olduğu “erkekliğe büyüyen vücudu” ya da “içimde utanç çiçeği üzere büyüyor hü”yü sahnede nazaranbilecek miyiz?
Hüseyin Oçan: Arkadaş, periyodunda neye mensuptu onu tam olarak saptayamıyoruz. Yalnızca nazik bir insan konumundan yola çıktığımızda Arkadaş’ın o görünümüne ulaşabiliriz. İnce ameliyatlara girmeden, nazik biri olarak gördüğümüzde o ortasındaki aşk ve sevgi açığa çıkıyor. Tahminen bir arkadaşınaydı bu sevgi, davasınaydı, okuduğu kitabaydı, kelimelerineydi. Yalnızca bir “Queer” ya da “Huysuz Virjin” parodisi görmeyeceğiz olağan olarak. aslına bakarsan yakışmazdı ona. Yönelimini kendi ağzıyla korkmadan ve cesurca söyleyebilen bir insan goreceğiz, o denli yorumlayacağız. Oyunun beş kısmının bir kısmında bu lisana getirilecek. O bir kısımda neyin ne olduğu benim nazarımda ortaya çıkıyor. Ben metne baktığımda berrak bir halde Arkadaş ortaya çıkıyor.
Ahmet Yapar (solda) ve Hüseyin Olan (sağda)
Ahmet Yapar: Biz oyunumuzda riyadan bahsediyoruz. “Riyadır tarihi köklerinden ve özünden budayan” diye başlayan “Yaşam kocaman bir riya çemberi ve beşere verilecek en büyük ceza riyadan gelir” formunda devam eden. 68’in WosWos’una binen bir Arkadaş öteki olacaktı, Türkiye’nin sol uğraşına katılmış bir Arkadaş’ı şu an biz öteki konuşuyoruz.
Hüseyin Oçan: Bu riyayı ironik gülümsemesiyle yerle bir eden bir Arkadaş var sahnemizde. Burada “bizim çocuğun sahnesi” diye gelenler üzülebilir ya da “hep merak ediyordum” diyen oyundan epey sevinçle çıkabilir. Biz anlattığımız öyküden sahiden eminiz ve seviyoruz.
YARIM KALAN BİR ARKADAŞ’IN VE ARKADAŞLARININ HİKÂYESİ
Oyunun kurgu sürecinden bahseder misiniz?
Ahmet Yapar: Oyunda birinci vakit içinderda kırılmış, parçalanmış bir İnsan Hakları Heykeli nazaranceğiz. Sağ tarafta Mülkiyelerin yanından geçip giden insanların manzarası olacak. Biz oyunumuza 2022-2023 özelinde yarım kalan bir Arkadaş’ın ve arkadaşlarının kıssası olarak bakıyoruz. İnsan Hakları Heykeli noktası çarpıcı zira hak ihlallerinin bu kadar hayli olduğu bir çağda Arkadaş’ın da o devir bu hak ihlallerini tabanına kadar hayatış olması da bizi buna itti. Arkadaş’ın kıssasını, arkadaşlarının devraldığı bir oyun diyebiliriz.
ARKADAŞLARA
Arkadaş’ın gençliğinde yaşadığı, kaybettiği, şahit olduğu, siyasal ve toplumsal olaylar artarak bugünlere geldi. Bu noktada biz oyunumuzun ismine “Arkadaşlara” dedik.
O kendi kıssasını anlatırken “geçmiş gelecekten ayrıldı” diyor. Onun polis bariyerinin üstüne koyduğu “6. Filo Defol” pankartını, biz bugünün Arkadaşı’na “kahrolsun bağzı şeyler”e çeviriyoruz. O periyodun kolluk kuvvetinin üniversiteye panzerle girmesini gösterirken, başka yandan Cebeci’ye TOMA’yla girenleri, cübbelerin yere serilerek ayakla basıldığını görüyoruz. Kendi öyküsünde “oldukça arkadaş yitirdim” der. Biz ise sahnede “adları çocuklarımızın ismidir şimdi” diyerek 2015’teki Gar patlamasında yitirdiklerimizi göstereceğiz. Arkadaş’ın kıssası yarım kaldı lakin bitmedi. Zira değişmedi. Birebir gayrette buluşuyoruz. Seyircinin “öyle bir yerden bakmışlar ki Arkadaş güya şu an ölmedi, 70 yaşındaki Arkadaş’tan bir daha toplumu duyuyoruz” demesini istiyoruz.
Ahmet Ney’in kaydettiği çok yitip gitmişliği, siz sahnede tek başınıza nasıl göğüsleyeceksiniz?
Hüseyin Oçan: Aslında o yük her saniye benimle. Rastgele bir sebepten “öteki” olmak hepimizin deneyim ettiği bir tecrübe. Arkadaş’ı orada yalnızca 1 saat boyunca konuşmak o kadar çok kolay, zira tüm günümüzü aslına bakarsanız Arkadaş üzere yaşıyoruz. Omuzlarımda olacak yük benim aslına bakarsan “Hüseyin” olarak taşıdığım bir yük. Farklı değil. Ayaklarım titreyerek sahneye çıkmayacağım zira oradaki yüzleşmem gerçekçi. Ruhen hiç bir zorluk yok zira ben de yaşadım. Onun bir arkadaşıyım sonuçta.
Arkadaş kimi mektuplarında Ankara’dan kaçmaktan kelam ederken başka yandan “Ankara vurulmuş bileklerime” diye devam eder. Oyununuzun Ankara’da olması, Arkadaş’ı ve Ankara tiyatro sevenlere derin manalar yükleyeceğe benziyor. Sahnenize gelmeyi planlayan seyircilere ne söylemek istersiniz?
Ahmet Yapar: Biyografik eser yazmak fazlaca meşakkatli ve zordur. Arkadaş’ın yaşadığı periyotta “Zeki Müren’i Seviniz” diye şiir yazması, “Sizin yazdığınız şeyleri söylemeyeceğim, ‘eperkek’ şeyler yazmayacağım, bangır bangır ahenksiz şiir okumayacağım” demesi yürek işiydi. İkinci Yeni akımına öbür bir boyut kazandırdı. O periyodun Arkadaş’ının yüreğini bizim bu devir bunu yapma yüreğimizle eş tutmalarını istiyoruz. Oyundan çıkan rastgele biri Yüksel Caddesi’nde, Konur’da, Mülkiye’de fotoğraf çektirse bile bu bizim için hayli değerli olacak.
Oyununuzu nerede ve ne vakit izleyeceğiz?
10 Ekim’de Ankara seyircisi ile buluşacağız. Çankaya Belediyesi’nde Yılmaz Güney Sahnesi için görüşüyoruz. Her ay en az bir ya da iki sefer da Bambu Sahne’de oynayacağız. Turnelerimiz de olacak.
ANKARA – 5 Mayıs 1973 yılında, çabucak hemen 25 yaşındayken hayata veda eden şair Arkadaş Z. Özger’in hayatı, Ankara Devinim Tiyatro tarafınca ‘Sevdadır’ ismiyle biyografik oyun olarak kurgulandı. Arkadaş Z. Özger’in kısa süren ömür serüveninden ve şiirlerinden yola çıkarak tasarlanan oyunun direktörlüğünü Ahmet Yapar üstlenirken, Arkadaş Z. Özger’i Hüseyin Oçan canlandıracak.
Ahmet Yapar ve Hüseyin Oçan ile 10 Ekim’de seyirciyle buluşacak ‘Sevdadır’ oyununu konuşmak için bir ortaya geldik. “Bir oburunun öyküsünü esasen bir öteki anlatabilirdi” niyetiyle yola çıktıklarını söz eden Yapar, oyunda Arkadaş Z. Özger’in çocukluğu ve birinci gençlik yıllarının yanı sıra Türkiye’nin yakın periyot siyasal tarihinin de gözler önüne serileceğini söylemiş oldu.
Ankara Devinim Tiyatro’nun öyküsünü sorarak başlamak istiyorum. Nasıl bir çizgide tiyatro yapıyorsunuz?
Ahmet Yapar: Ankara Devinim Tiyatro, 2010 yılında kuruldu. Kurulduğu günden bu yana yaptığımız bütün oyunlarda üniversal kıymetlere hitap eden, toplumcu gerçekçi, hatta birtakım oyunlarımızın sosyalist söyleme kaydığı bir tiyatro oluşturduk. Bir müellif tiyatrosu diyebiliriz. Çağın gereklerine hitap eden, onlara diğer perspektiften hikayeler anlatmayı unsur edinen bir tiyatro. Tarafı ve dünya görüşü olan bir yeri var. Daha özgün ve yeni oyunlar için efor sarf ediyoruz.
BİR ÖTEKİNİN KISSASINI aslına bakarsan BİR ÖTEKİ ANLATABİLİR
25 yıl süren bir ömür serüvenini, vefatının bile şaibeler ortasında sonlandığı bir şairi sahneye taşıyarak Türkiye’de daha evvel Arkadaş’a ait yapılmayan bir işe imza atacaksınız. bu biçimde bir oyunu sahnelemek nereden aklınıza geldi? niye Arkadaş Z. Özger?
Ahmet Yapar: Bizim evvelki ‘Ankara Gazinosu’ oyunumuzda, “Arkadaş” mahlasında birinin müziklerini rahat söyleyemeyip, dayak yiyip, Ankara Gazinosu’na geldiği, akabinde helvasını yemesi ve şarabını içmesiyle öyküsünü anlattığı bir karakter vardı. O karakter epeyce farklı tepkiler aldı. Arkadaş’ın da son günlerde politik tiyatronun yapılmadığı bir periyoda denk geleceğini düşündük. Onu o denli bir sahneleyelim ki, 10 Ekim’i anlatalım, yitip giden arkadaşlara hitap edelim, Suruç’a, Soma’ya, selam gönderelim. Biz bunu yaparken bir “Arkadaş” da bunu söylesin istedik. Arkadaş, 68 neslinin o politik ortamında toplumcu, sosyalist gerçekçi şiirler yazdıkça dost edinmiş daha sonrasında “bireyci şiirler yazıyorsun” diye “ilençliyorum seni” telaffuzlarıyla dışlanmış birisi. Onun cenahının da onu tek bıraktığını düşündüğümüzde, bir başkasının öyküsünü aslına bakarsan bir öteki anlatabilir noktasında Arkadaş’ı seçtik.
RİYADIR TARİHİ KÖKLERİNDEN VE ÖZÜNDEN BUDAYAN
Arkadaş’ın “öteki” olmasının niçini yalnızca şiirleri miydi? Onun şiirlerinde çoğunlukla bahsetmiş olduğu “erkekliğe büyüyen vücudu” ya da “içimde utanç çiçeği üzere büyüyor hü”yü sahnede nazaranbilecek miyiz?
Hüseyin Oçan: Arkadaş, periyodunda neye mensuptu onu tam olarak saptayamıyoruz. Yalnızca nazik bir insan konumundan yola çıktığımızda Arkadaş’ın o görünümüne ulaşabiliriz. İnce ameliyatlara girmeden, nazik biri olarak gördüğümüzde o ortasındaki aşk ve sevgi açığa çıkıyor. Tahminen bir arkadaşınaydı bu sevgi, davasınaydı, okuduğu kitabaydı, kelimelerineydi. Yalnızca bir “Queer” ya da “Huysuz Virjin” parodisi görmeyeceğiz olağan olarak. aslına bakarsan yakışmazdı ona. Yönelimini kendi ağzıyla korkmadan ve cesurca söyleyebilen bir insan goreceğiz, o denli yorumlayacağız. Oyunun beş kısmının bir kısmında bu lisana getirilecek. O bir kısımda neyin ne olduğu benim nazarımda ortaya çıkıyor. Ben metne baktığımda berrak bir halde Arkadaş ortaya çıkıyor.
Ahmet Yapar (solda) ve Hüseyin Olan (sağda)
Ahmet Yapar: Biz oyunumuzda riyadan bahsediyoruz. “Riyadır tarihi köklerinden ve özünden budayan” diye başlayan “Yaşam kocaman bir riya çemberi ve beşere verilecek en büyük ceza riyadan gelir” formunda devam eden. 68’in WosWos’una binen bir Arkadaş öteki olacaktı, Türkiye’nin sol uğraşına katılmış bir Arkadaş’ı şu an biz öteki konuşuyoruz.
Hüseyin Oçan: Bu riyayı ironik gülümsemesiyle yerle bir eden bir Arkadaş var sahnemizde. Burada “bizim çocuğun sahnesi” diye gelenler üzülebilir ya da “hep merak ediyordum” diyen oyundan epey sevinçle çıkabilir. Biz anlattığımız öyküden sahiden eminiz ve seviyoruz.
YARIM KALAN BİR ARKADAŞ’IN VE ARKADAŞLARININ HİKÂYESİ
Oyunun kurgu sürecinden bahseder misiniz?
Ahmet Yapar: Oyunda birinci vakit içinderda kırılmış, parçalanmış bir İnsan Hakları Heykeli nazaranceğiz. Sağ tarafta Mülkiyelerin yanından geçip giden insanların manzarası olacak. Biz oyunumuza 2022-2023 özelinde yarım kalan bir Arkadaş’ın ve arkadaşlarının kıssası olarak bakıyoruz. İnsan Hakları Heykeli noktası çarpıcı zira hak ihlallerinin bu kadar hayli olduğu bir çağda Arkadaş’ın da o devir bu hak ihlallerini tabanına kadar hayatış olması da bizi buna itti. Arkadaş’ın kıssasını, arkadaşlarının devraldığı bir oyun diyebiliriz.
ARKADAŞLARA
Arkadaş’ın gençliğinde yaşadığı, kaybettiği, şahit olduğu, siyasal ve toplumsal olaylar artarak bugünlere geldi. Bu noktada biz oyunumuzun ismine “Arkadaşlara” dedik.
O kendi kıssasını anlatırken “geçmiş gelecekten ayrıldı” diyor. Onun polis bariyerinin üstüne koyduğu “6. Filo Defol” pankartını, biz bugünün Arkadaşı’na “kahrolsun bağzı şeyler”e çeviriyoruz. O periyodun kolluk kuvvetinin üniversiteye panzerle girmesini gösterirken, başka yandan Cebeci’ye TOMA’yla girenleri, cübbelerin yere serilerek ayakla basıldığını görüyoruz. Kendi öyküsünde “oldukça arkadaş yitirdim” der. Biz ise sahnede “adları çocuklarımızın ismidir şimdi” diyerek 2015’teki Gar patlamasında yitirdiklerimizi göstereceğiz. Arkadaş’ın kıssası yarım kaldı lakin bitmedi. Zira değişmedi. Birebir gayrette buluşuyoruz. Seyircinin “öyle bir yerden bakmışlar ki Arkadaş güya şu an ölmedi, 70 yaşındaki Arkadaş’tan bir daha toplumu duyuyoruz” demesini istiyoruz.
Ahmet Ney’in kaydettiği çok yitip gitmişliği, siz sahnede tek başınıza nasıl göğüsleyeceksiniz?
Hüseyin Oçan: Aslında o yük her saniye benimle. Rastgele bir sebepten “öteki” olmak hepimizin deneyim ettiği bir tecrübe. Arkadaş’ı orada yalnızca 1 saat boyunca konuşmak o kadar çok kolay, zira tüm günümüzü aslına bakarsanız Arkadaş üzere yaşıyoruz. Omuzlarımda olacak yük benim aslına bakarsan “Hüseyin” olarak taşıdığım bir yük. Farklı değil. Ayaklarım titreyerek sahneye çıkmayacağım zira oradaki yüzleşmem gerçekçi. Ruhen hiç bir zorluk yok zira ben de yaşadım. Onun bir arkadaşıyım sonuçta.
Arkadaş kimi mektuplarında Ankara’dan kaçmaktan kelam ederken başka yandan “Ankara vurulmuş bileklerime” diye devam eder. Oyununuzun Ankara’da olması, Arkadaş’ı ve Ankara tiyatro sevenlere derin manalar yükleyeceğe benziyor. Sahnenize gelmeyi planlayan seyircilere ne söylemek istersiniz?
Ahmet Yapar: Biyografik eser yazmak fazlaca meşakkatli ve zordur. Arkadaş’ın yaşadığı periyotta “Zeki Müren’i Seviniz” diye şiir yazması, “Sizin yazdığınız şeyleri söylemeyeceğim, ‘eperkek’ şeyler yazmayacağım, bangır bangır ahenksiz şiir okumayacağım” demesi yürek işiydi. İkinci Yeni akımına öbür bir boyut kazandırdı. O periyodun Arkadaş’ının yüreğini bizim bu devir bunu yapma yüreğimizle eş tutmalarını istiyoruz. Oyundan çıkan rastgele biri Yüksel Caddesi’nde, Konur’da, Mülkiye’de fotoğraf çektirse bile bu bizim için hayli değerli olacak.
Oyununuzu nerede ve ne vakit izleyeceğiz?
10 Ekim’de Ankara seyircisi ile buluşacağız. Çankaya Belediyesi’nde Yılmaz Güney Sahnesi için görüşüyoruz. Her ay en az bir ya da iki sefer da Bambu Sahne’de oynayacağız. Turnelerimiz de olacak.