Ali Şamil: Etten ve kemikten bir insan

Captain123

Global Mod
Global Mod
Özgür His Durgun

“Leoparın Kuyruğu”, “Sis ve Gece”, “Şeytanın Pabucu” üzere sinema sinemalarının yanı sıra bir fazlaca TV dizisi ve reklam sinemasına imza atan direktör, senarist ve müellif Turgut Yasalar, kendi tabiriyle bir “meydan okumaya” soyundu ve Kurtuluş Savaşı figürlerinden Ali Şamil’in öyküsünün peşine düştü.



Gazete arşivleri, ailenin sağladığı evraklar ve tanıklıklar ışığında ‘Ali Şamil: Büyük Taarruz’un Küçük Tanığı’ isimli kitabı kaleme alan Maddeler’in tarihi kurgu tipindeki romanı, 30 Ağustos’ta raflarda olacak.

Direktör, senarist ve muharrir Turgut Yasalar, Ali Şamil’in kıssasını kitap haline getirdi.

ENVER PAŞA’YA ÇAY SERVİSİ YAPTI, HAYATI DEĞİŞTİ

Ali Şamil, Ahlat’ın Uludere köyünden Çobanoğulları ailesinden Pir Bektaş’ın torunuydu. 1. Dünya Savaşı başlayıp memlekette seferberlik ilan edilince ağabeyi Sarıkamış cephesinde savaşmaya gönderildi. O askere gidemedi, gidemezdi de…

Sarıkamış bozgunu daha sonrasında Ruslar, Trabzon, Rize demeden ilerliyordu, gayeleri Halep’ti. Ahlat’tan da geçeceklerdi. Binlerce insan yollara dökülmüş, Ruslardan kaçıyordu. Ali Şamil ve ailesi de o hengamede Mardin’de buldular kendilerini. Devrin Savaş Bakanı Enver Paşa’ya Mardin’deki handa çay servisi yaptığı gün, ömrü değişecekti.

MUSTAFA KEMAL İLE TIPKI SOFRADA

Ahlat’tan Mardin’e gelen; oradan da Enver Paşa’nın talimatıyla Paşa’nın İstanbul’daki konağında yaşamaya başlayan Ali Şamil, Osmanlı Sarayı’nın önde gelen isimleriyle uzun yıllar yaşadı. Sarayda yeri geldi buyruk eri üzere çalıştı, yeri geldi paşaların tavla arkadaşlığını yaptı. Enver Paşa ve eşi Naciye Sultan ile geçirdiği iki yılın akabinde yolu, Sultan Vahdettin’in damadı ve son Osmanlı sadrazamı Ahmet Tevfik Paşa’nın oğlu İsmail Hakkı Beyefendi (Okday) ile kesişecek ve bir arada Ulusal Çaba’ya katılacaklardı. Dahası, Mustafa Kemal ile tanışacak, tıpkı sofrada oturacaktı. Cephede muhaberat, postacılık üzere bakılırsavler üstüne alan Şamil’in atıldığı bu serüven onu, Büyük Taarruz zaferiyle taçlanan Kurtuluş Savaşı’nın ‘küçük ancak dev’ kahramanı yapacaktı.

Ali Şamil’in uzunluğu 110 santimetreydi.

ŞAMİL BİR SİRK FİGÜRÜ OLARAK DEĞİL, ETTEN VE KEMİKTEN BİR İNSAN OLARAK ANLATILIYOR

Ali Şamil Güler, Büyük Taarruz’un yıl dönümü olan 30 Ağustos’ta çabucak her sene ismine abartılı güzellemeler ve kalpaklı askeri üniformalı fotoğrafıyla toplumsal medya paylaşımlarında karşımıza çıkıyor. Öyküsü, birden fazla kere “Kurtuluş Savaşı’na katılan dev yürekli cüce” ya da “Saray soytarılığından Atatürk’ün sofrasına bir cücenin hikâyesi” başlıklarıyla anlatılıp geçilir. Lakin Osmanlı Sarayı’nda geçirdiği yıllar, Enver Paşa ile olan bağı, Mustafa Kemal Atatürk ile tanışması ve cepheye katılışı üzere ayrıntılar, kent efsanesinden öteye gitmez.

Ali Şamil’i, birinci defa yaklaşık altı yıl evvel Yılmaz Özdil’in kaleme aldığı gazete yazısıyla duyduğunu belirtiyor Turgut Yasalar. Özdil o yazıda, Ali Şamil’in adeta köle üzere Enver Paşa’ya armağan edildiğini, üzerine giydirilen gülünç giysilerle saray soytarısı olarak paşaları ve sultanları eğlendirdiğini ima ediyordu. Pekala, gerçek bu biçimde miydi?

Merakının peşine düşen Turgut Yasalar kitapta, Ali Şamil’i bir sirk figürü olarak değil; etten ve kemikten bir insan olarak anlatıyor.

‘SARAY SOYTARISI’ TABİRİ AİLEYİ RENCİDE ETTİ

Yasalar’ın, Ali Şamil’in hayatta olan yakınlarından aldığı bilgi ve evraklara göre, Ali Şamil o denli sıradan bir “saray soytarısı” değil. Hatta aile, dedelerinin bu sıfatla anılmasından hayli rahatsız olmuş ve birkaç yıl evvel “Bizim dedemiz saray soytarısı değildi” minvalinde bir mektup kaleme almış. Bu mektup adresini bulmuş mu bilinmiyor. Çünkü Özdil’in 2016 tarihindeki köşe yazısının akabinde bu kıssa, toplumsal medya tesiriyle kartopu üzere büyümüş ve yüzlerce, binlerce internet sitesinde yer almış.

Yasalar, “110 santimetrelik Ali Şamil’in öyküsünü özel kılan ne?” sorusuna şu yanıtı veriyor: “Her şeydilk evvel nüktedan, hazırcevap ve epey sempatik bir adam. Fizikî dezavantajı onu anti toplumsal bir ucube de yapabilirken o beşerlerle tatlı lisanı yardımıyla hürmet duyulan bir karaktere dönüşmüş. Vahdettin’in damadı İsmail Hakkı Beyefendi ile birlikte Ulusal Çaba’ya katılması, bu vatan için bir şeyler yapma isteğinde samimi olduğunu ve bununla birlikte özgüveninin ne derece yüksek olduğunu gösteriyor.”

Yasalar, kitabını Şamil’e iade-i prestij kitabı olarak kaleme aldığını belirtiyor. Kitapta epeyce sayıda kaynaktan yararlandığını söyleyen Yasalar, “Özellikle Ahmet Tevfik Paşa’nın torunu Ahmet Şefik Okday’ın yazdığı ‘Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa’, ‘Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Padişah Yaveri İki Sadrazam Oğlu Anlatıyor’ isimli kitapları, bu çerçevede anmak isterim” diyor. Yasalar, periyodun kısıtlı imkanlarına karşın rüştiyeyi (ortaokul) bitirmiş Ali Şamil’in bilgisi, görgüsü ve nüktedanlığıyla “soytarı” tabirini katbekat aşan bir pozisyonda olduğunu vurguluyor.

Kurtuluş Savaşı daha sonrasında ilan edilen Cumhuriyet ile bir arada sivil hayata İzmir’de devam eden Ali Şamil, emeklilik günlerinde Kahramanlar semtinde bir kahvehane işletiyor. çabucak sonrasında kahvehaneyi satıp Alsancak’ta bir Rum konutu satın alıyor ve ömrünün sonuna dek ailesiyle birlikte o meskende yaşıyor. İki kere evleniyor, ayrılıyor. Hiç çocuğu olmuyor. Etrafında sevilen, sayılan bir isim olan Ali Şamil’i tek bir gün grup elbisesiz bakılırsan yok. Konuttan çıkacağı vakit tertemiz kıyafetlerini giyiyor. Usta bir tavla oyuncusu olan Ali Şamil’in bir öbür değişik özelliği de kıraathanesinde bir kütüphanesi ve plaklarının olması…

Kitap, 30 Ağustos’ta satışa çıkacak.

CEPHEDEKİ VAZİFESİ ASKER MEKTUPLARI YAZMAK

Ali Şamil, cephede bulunduğu müddet boyunca karargâhtan hiç çıkmamış. Başka askerler üzere düşmanla göğüs göğüse çarpışmamış. Onun işi asker mektupları yazmak, annelerden yahut sevgililerden cepheye gelen mektupları okumak olmuş. Bir başka misyonu de artık bulunamayan Osmanlı damga pullarını gazete kesiklerinden bir daha üretmek…

İSTİKLAL MADALYASI OLMADI

“Ali Şamil, Kurtuluş Savaşı’nın sayısız isimsiz kahramanlarından biri” diyor Turgut Yasalar. “Uzun ve gururlu bir hayat sürmüş. Her vakit işinde gücünde olmuş. Bir kahraman üzere yaşamadığı için toplum tarafınca da fark edilmemiş. Sanırım onun da ilgi çekmek için özel bir gayreti olmamış. Fakat enteresandır, İzmir’de uzun vakit yaşadı lakin hiç bir İzmirli gazeteci meskenine yahut kahvesine gidip de kendisiyle enine uzunluğuna bir söyleşi yapmamış. Bu kitap için araştırma sürecinde doğrusu ben bu biçimde bir habere rastlamadım. Bu ilgisizliğe mana vermek güç. Hayat Mecmuası’nda yayınlanan tek bir söyleşisi var. Orada da muhabir, kendisine İstiklal Madalyası olup olmadığını soruyor. ‘Yok’ diye yanıt veriyor lakin İsmail Hakkı Bey’in kendisine verdiği, ‘Cephede bilfiil bulunduğuna’ dair bir evrak ile 2. Ordu Kumandanı Yakup Şevki Paşa’nın verdiği yol vesikasını gururla sakladığını söylüyor”.

‘ESKİ SARAY MENSUPLARIYLA BAĞLANTISI KOPMADI’

Yasalar, 1974’te, tam 80 yaşında hayatını kaybeden Ali Şamil’in son yıllarını şu biçimde anlatıyor: “Ali Şamil’in eski saray mensuplarıyla bağları hayat uzunluğu kopmadı. Vahdettin’in torunu, İsmail Hakkı Bey’in Ulviye Sultan’dan olan kızı Hümeyra Hanım ve eşi Halil Özbaş, Kuşadası’nda kentin çabucak girişindeki yarımada üzerine Kısmet isminde bir otel yaptırmışlardı. Otel, hükümdarların, kraliçelerin, prenslerin, prenseslerin uğrak yeriydi. Bilhassa bahçesi lisanlara destandı. Hümeyra Hanım Sultan, kâh Söke’ye kayınpederinin meskenine, kâh Kuşadası’ndaki otele gittiğinde Ali Şamil’i de gdolayırdü. İsmail Hakkı Okday ve kardeşi Ali Nuri Okday’ın ailelerinin İzmir’de yaşayan tüm fertleriyle bağı sürüyordu. Bilhassa çocuklarla ortası epeyce yeterliydi.”

‘ALİ ŞAMİL ÜZERE BİRÇOK ÖYKÜ VAR’

Yasalar, en üzüldüğü şeyin hiç kimsenin hatırlarını yazmamış olması olduğunu söz ediyor. Yasalar, “Bu memleket Balkan Savaşları’ndan Kurtuluş Savaşı’na tam 10 yıl boyunca savaşlardan başını kaldırmamış. Düşünsenize öykü kaynıyor aslında. Ancak niçinse bu 10 yıllık periyodun edebiyata yansıması fazlaca sonlu olmuş. Ulusal Mücadele’nin hala ismi bilinmeyen epeyce fazla kahramanı var. örneğin, Büyük Taarruz sırasında Ali Şamil’in 16. tümendeki kumandanı olan Aşir Beyefendi… Savaş daha sonrası ailesiyle İzmir’e yerleşmiş. İsmet İnönü’nün Harbiye’den sınıf arkadaşı. Aşir Beyefendi, Yunan kumandan Trikupis’i esir alan, yani savaşa son noktayı koyan kumandanlardan biri. Hıncal Uluç’un ağabeyi Öcal Uluç bir orta gidip konuşmak istiyor kendisiyle. Reddediyor. bu biçimde yazılmayan epeyce kıssa var. İşgal periyodunda yazılan romanlara dair bir döküm yaptım. Toplam 30 roman yazılmış. Bu olacak şey mi? Ali Şamil üzere daha kaç kıssa var aslında. hiç biri yazılmamış bilinmemiş. Bu manada ne yazık ki, çorak bir ülkede yaşıyoruz” diye konuşuyor.

Yasalar’ın Ali Şamil hayatta olsaydı en hayli sormak istediği soru ne olurdu? Yasalar, Şamil’in öyküsünü bir de kendi ağzından dinlemek istediğini belirtiyor ve ekliyor: “Naciye Sultan ile karşılaştığında birinci duygusu neydi? Sarayda Enver Paşa ve Naciye Sultan ile iki buçuk yıl neler yaşadı? Enver yurt dışına kaçtığında neler hissetti? Hepsini kendi ağzından duymayı hayli isterdim. Ali Şamil’in öyküsünün eksik modüllerini tamamlamaya çalıştım. Keşke birileri kendisiyle uzun uzun söyleşmiş olsaydı. Keşke ben bu çalışmaya epeyce evvelce başlamış ve artık hayatta olmayan ve ancak onu yakından tanımış şahıslarla görüşmüş olsaydım. Keşke romandaki tarihi kişiliklerin hepsi anılarını yazmış olsaydı.”